Quy hoạch làm "chết" vận tải xe buýt
Phát biểu tại tọa đàm "Để xe buýt thực sự là một lựa chọn văn minh" chiều 25/7 vừa qua, ông Nguyễn Văn Thanh, Nguyên Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ô tô Việt Nam thẳng thắn nhận định, chúng ta đang kêu gọi, thúc ép việc dùng phương tiện công cộng, hạn chế các phương tiện cá nhân... Nhưng cũng cần phải có những biện pháp phù hợp để xe buýt phát triển. Câu chuyện phát triển xe buýt ở đô thị lớn nhiều năm nay vào ngõ cụt, từ buýt nhỏ, BRT, đến đường trên cao...
"Ông quy hoạch làm 'chết' vận tải xe buýt ít nói tới. Ùn tắc giao thông, tôi cho rằng trước khi đổ cho giao thông phải nhìn nhận do lỗi quy hoạch đô thị rồi mới đến giao thông. Đừng đổ tại xe buýt to làm tắc đường. Tôi đề nghị nghiêm túc xử lý quy hoạch đô thị rõ ràng, thậm chí phá bỏ những nhà cao tầng làm ách tắc giao thông, sau đó mới đến tổ chức giao thông", ông Thanh nói thêm.
"Ùn tắc giao thông, tôi cho rằng trước khi đổ cho giao thông phải nhìn nhận do lỗi quy hoạch đô thị rồi mới đến giao thông. Đừng đổ tại xe buýt to làm tắc đường."
Bên cạnh đó, ông Thanh cho rằng hành khách quay lưng với xe buýt, nhiều người cảm thấy không còn thói quen đi xe buýt nữa bởi mất mấy tháng, thậm chí cả năm trời không đi và họ đã dần quen đi xe cá nhân nên muốn phục hồi lại càng khó khăn hơn.
"Nếu càng ít khách đi thì trợ giá cho các doanh nghiệp xe buýt lại bị giảm xuống thì càng lấy đâu tiền để đổi mới phương tiện, lấy đâu tiền để đầu tư cho hạ tầng xe buýt, thậm chí chi lương cho cán bộ nhân viên của công ty còn khó khăn", Nguyên Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ô tô Việt Nam phân tích.
Trong khi đó, TS Lưu Bình Nhưỡng, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Dân nguyện của Quốc hội cho rằng vẫn còn những vấn đề khiến xe buýt kém hấp dẫn khi dịch vụ chưa tạo được sự yên tâm cho người dân, gây ra ách tắc giao thông, nhiều lái xe chạy ẩu, thậm chí vượt cả đèn đỏ, gây tai nạn.
Ngoài ra, TS Lưu Bình Nhưỡng cũng nêu thực trạng gây ô nhiễm của xe buýt hay việc quản lý đô thị chưa chặt chẽ dẫn đến chậm đổi mới giao thông công cộng, ảnh hưởng đến vận hành xe buýt, chưa đáp ứng thời gian di chuyển của hành khách.
Lấy ví dụ về xe buýt của CTCP xe khách Phương Trang, ông Lưu Bình Nhưỡng khẳng định với quyết tâm của doanh nghiệp, không cần trợ giá vẫn có lãi. Nếu làm tốt, trợ giá là thừa. "Có thể thấy rõ một công thức là phương tiện hiện đại cùng với chất lượng tốt, hài lòng khách hàng sẽ cho ra hạch toán tốt", ông Nhưỡng đánh giá.
Không thể không đấu thầu
Bàn về vấn đề đầu tư hạ tầng giao thông, theo ông Thanh, việc này cần làm bài bản để doanh nghiệp vào cuộc bằng cơ chế khuyến khích, trợ giá, đấu thầu minh bạch. Đấu thầu phải rõ ràng bao nhiêu năm, xe của nước nào,... và quan trọng nhất là kiểm soát nguồn thu.
"Nhiều chuyên gia cho rằng trợ giá cho người dùng xe buýt, nhưng đương nhiên phải thông qua xe buýt. Cách trợ giá phải rõ tổng chi thế nào thì trợ giá, thu bao nhiêu tập trung cho doanh nghiệp để thanh quyết toán. Khuyến khích đưa doanh nghiệp đổi mới dịch vụ và phương tiện, doanh thu càng cao càng phải khuyến khích, chứ không khoán", ông Nguyễn Văn Thanh nhấn mạnh.
Đồng quan điểm, TS. Lưu Bình Nhưỡng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đấu thầu đối với các doanh nghiệp. "Không thể không đấu thầu. Nhà nước phải thay nhân dân tìm được nhà thầu tốt nhất, đấu thầu phải đàng hoàng chứ không quân xanh quân đỏ, phát nổ phát xịt…", ông Nhưỡng nói.
Điểm quan trọng tiếp theo theo TS. Lưu Bình Nhưỡng đó là quy hoạch. Ông cho rằng phải nằm trong quy hoạch về kinh tế - xã hội nói chung. Ông cũng phản đối quy hoạch các loại đô thị lớn mọc lên ở hai đầu cầu gây ùn tắc giao thông.
Quy hoạch giao thông thì việc phân luồng tuyến bến bãi phải rõ ràng. Xe buýt không được xung đột với các loại hình giao thông khác, xe buýt phải nằm trong luồng tuyến của các loại hình khác thì mới có nhiều giá trị.
Còn theo ông Đào Viết Ánh, Tổng Giám đốc CTCP xe khách Phương Trang, các địa phương cần nghiên cứu đề án xe buýt của riêng mình và tạo hành lang pháp lý để doanh nghiệp đầu tư, nghiên cứu nhu cầu đi lại của người dân để tổ chức đấu thầu nhằm kêu gọi các doanh nghiệp vận tải tham gia.
Ông Ánh đề xuất những tuyến kém phải yêu cầu doanh nghiệp đổi mới và cải thiện dịch vụ, nếu hết thời hạn không thực hiện thì thu hồi để các doanh nghiệp uy tín tham gia.
"Đừng bao cấp, xin - cho nữa, để doanh nghiệp tự quyết định chất lượng dịch vụ, người dân cũng tự quyết định, chất lượng cao thì giá cao mà chất lượng vừa thì vừa tiền”, ông Đào Viết Ánh nói.
"Đừng bao cấp, xin - cho nữa, để doanh nghiệp tự quyết định chất lượng dịch vụ, người dân cũng tự quyết định, chất lượng cao thì giá cao mà chất lượng vừa thì vừa tiền”
Theo TS. Nguyễn Sĩ Dũng, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, nếu không giải quyết được vấn đề vận tải xe buýt công cộng thì đường phố ách tắc vẫn hoàn ách tắc. Quan trọng là giao thông công cộng bằng xe buýt cần được cải thiện, người dân đa số phải sẵn sàng chọn phương tiện giao thông công cộng là xe buýt. Không có giải pháp nào khác. Nếu tiếp tục để hàng triệu người đi xe máy, rồi nếu người dân giàu có lên, sang trọng lên, đi ô tô nữa thì vẫn rơi vào bế tắc.
Cũng theo TS. Nguyễn Sĩ Dũng, không cực đoan để nói là không trợ giá cho giao thông công cộng bởi vì đây là dịch vụ công thiết yếu của xã hội và rất nhiều người cần được hỗ trợ. Nhưng cách thức trợ giá phải rất thông minh trong việc cung cấp trợ giá. Trợ giá như thế nào để khuyến khích dịch vụ phục vụ người dân tốt hơn đó mới là trợ giá.
Đề xuất phương án nâng cao chất lượng, thu hút người dân sử dụng xe buýt, TS. Nguyễn Sĩ Dũng nhận định: “Trước hết tính đến đổi mới và nghiên cứu xây dựng một quy hoạch rất khoa học, nâng cao chất lượng hệ thống xe buýt. Tiếp theo, áp dụng cơ chế thị trường để chọn được những doanh nghiệp có năng lực nhất cung cấp dịch vụ này. Đây là một dịch vụ công, nói về thuận lợi, doanh nghiệp có thương quyền rất lớn. Những doanh nghiệp xứng đáng cả về văn hóa phục vụ cả về chất lượng phục vụ thì nên được lựa chọn”.
