Ngày 24/3, tọa đàm “Kinh tế báo chí ở Việt Nam - những vấn đề và xu hướng sau đại dịch Covid-19” diễn ra theo hình thức trực tuyến, do Viện Nghiên cứu Chính sách và Phát triển Truyền thông (IPS) tổ chức.
Toàn ngành đang đối mặt với khó khăn lớn
Hầu hết các diễn giả tham gia tọa đàm đều cho rằng ngành báo chí, bao gồm cả báo in và báo điện tử đang đối mặt với một cuộc khủng hoảng lớn do sự phát triển mạnh mẽ của các nền tảng mạng xã hội.
Trong đó báo in truyền thống đã có lịch sử phát triển lâu đời, kéo dài hơn 500 năm. Tại Việt Nam, báo in truyền thống vẫn giữ một vai trò quan trọng trong suốt tiến trình vận động của lịch sử. Cho đến những năm 2010, sự phát triển của công nghệ thông tin đã đưa báo điện tử phát triển mạnh và dần thay thế vị trí của báo in truyền thống. Với lợi thế về thông tin nhanh, đa dạng báo điện tử đã có 1 thập kỷ phát triển thần tốc.
Ngày nay, cả báo điện tử và báo in truyền thống đều phải đối mặt với một thách thức mới, nảy sinh sau khi các nền tảng mạng xã hội trở nên ngày càng phổ biến. Đó là việc mỗi thành viên trên mạng xã hội đều có thể là một nguồn cung cấp thông tin.
Điều này gây ra hai vấn đề tồn tại, thứ nhất là khi có quá nhiều tin tức, sẽ rất khó để xác định nguồn tin đúng đắn. Khó khăn thứ hai là khi người đọc có thể nhận thông tin thông qua mạng xã hội, họ sẽ không cần báo chí nữa, khả năng tiếp cận người đọc của cả báo điện tử và báo in đều giảm mạnh, đặc biệt trong thời kì dịch bệnh Covid-19 diễn ra.
Về vấn đề thứ nhất, theo ông Steve Taylor, đại diện Đại sứ quán Anh tại Việt Nam, hiện nhiều quốc gia đang bắt đầu có những quy định, luật pháp để kiểm duyệt thông tin trên các trang mạng xã hội. Và Việt Nam cũng không ngoại lệ với sự ra đời của bộ luật An ninh Mạng.
Tuy nhiên, vấn đề khó có thể tiếp cận người đọc mới thực sự là khó khăn lớn của các tòa báo hiện nay. Vì vậy, trong thời gian này, các tòa báo đã nghĩ ra nhiều cách để giữ chân độc giả như làm mới cách thức trình bày, thêm hình thức giải trí, bổ sung những nội dung “nóng”, được nhiều độc giả quan tâm,…
Cần có sự đầu tư dài hạn vào ngành báo chí
Dưới góc nhìn người làm nội dung, theo ông Trương Trí Vĩnh, nguyên giám đốc điều hành của trang CafeF, hiện nhiều tòa báo chạy theo số lượng bài viết để tăng độ hiện diện của tờ báo trước độc giả mà bỏ quên đi những vấn đề cơ bản, đó là sản xuất cái gì và bán cho ai. Chỉ khi xác định được hai yếu tố này, tờ báo mới có thể có cách chọn lọc thông tin, đào sâu hơn và tìm đúng đối tượng độc giả để khai thác hiệu quả hơn tiềm lực sẵn có.
Ngoài ra, ông Vĩnh còn đề nghị coi báo chí là một doanh nghiệp và bổ sung thêm hai vấn đề cơ bản là bán ở đâu và hoạt động như thế nào.
Đồng tình với ông Vĩnh, ông Nguyễn Quang Đồng, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chính sách và Phát triển Truyền thông, Hội Truyền thông số Việt Nam cũng cho rằng, nên coi báo chí là doanh nghiệp và đề nghị có điều luật phân nhóm các tòa báo để có chính sách hỗ trợ phù hợp.
Theo đó, nhóm “dịch vụ công ích về thông tin” là những đơn vị sự nghiệp như VOV, VTV, báo Quân đội Nhân dân… sẽ được hưởng sự hỗ trợ từ nhà nước. Còn những tòa báo còn lại là doanh nghiệp.
Vì vậy, ông cũng kiến nghị rằng nên có những cơ chế để đảm bảo tính ổn định của ngành báo chí, bảo vệ tài sản, quyền sở hữu của tác giả đối với sản phẩm trí tuệ, khuyến khích chuyển đổi số và lưu ý vấn đề bản quyền số, tạo môi trường đầu tư vững vàng để các nhà đầu tư, doanh nghiệp yên tâm đầu tư vào ngành này.
Ngoài ra, việc được bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ cũng có thể trở thành động lực để nhà báo nghiên cứu sâu hơn và khai thác những khía cạnh khác nhằm tạo ra những bài báo sâu, có giá trị và hấp dẫn hơn với độc giả, khác với những thông tin thông thường.
Những bài báo này sẽ giúp tòa báo thu hút lượng độc giả của riêng tờ báo, từ đó tạo cơ hội cho việc thu phí tường (Paywall) của các tòa báo, vốn đang còn rất khó khăn ở Việt Nam.
