Đổi mới tư duy, xây dựng cơ chế đột phá cho các doanh nghiệp đầu đàn phát triển

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: Bước sang năm 2023, tình hình kinh tế thế giới dự báo tiếp tục biến động phức tạp, khó lường, thậm chí khó khăn hơn năm 2022.

Lạm phát duy trì ở mức cao, chính sách tiền tệ thắt chặt, tăng lãi suất kéo dài kèm theo mất giá trị đồng tiền, giảm mạnh nhu cầu tiêu dùng tại nhiều quốc gia. Khu vực doanh nghiệp bị ảnh hưởng nặng nề, thất nghiệp gia tăng dẫn đến nguy cơ bất ổn xã hội và chính trị ở một số nước.

Bối cảnh tình hình thế giới nêu trên đã được Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT) tổng hợp, tham mưu trong quá trình xây dựng Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội (KTXH) năm 2023, trình Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ báo cáo Quốc hội tại Kỳ họp thứ 4.

Bộ KH&ĐT luôn chủ động phân tích, cập nhật dự báo, phối hợp chặt chẽ với các Bộ/ngành, kịp thời tham mưu, đề xuất với Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ giải pháp, chính sách điều hành cả trong ngắn hạn, trung và dài hạn.

Cụ thể, Bộ đưa ra các giải pháp thích ứng với tình hình, giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, hỗ trợ doanh nghiệp, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, tiếp tục hoàn thiện thể chế, ví dụ như xây dựng Luật Đấu thầu (sửa đổi).

Hoàn thiện định hướng phát triển 6 vùng kinh tế, đẩy nhanh công tác quy hoạch, tạo lập không gian, động lực phát triển mới cho các vùng, địa phương. Đẩy mạnh thực hiện Chương trình phục hồi và phát triển KTXH, giải ngân vốn đầu tư công. Tháo gỡ các điểm nghẽn về nguồn lực, cải thiện sức cạnh tranh, năng lực nội tại của nền kinh tế, thúc đẩy khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo.

Đây là những nhiệm vụ, giải pháp không chỉ hóa giải khó khăn, thách thức trước mắt, mà còn nâng cao năng lực sản xuất trong nước, sức cạnh tranh, khả năng tự chống chịu của nền kinh tế trước các yếu tố, thách thức mới từ bên ngoài trong trung và dài hạn.

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: Khi thiết kế và đề xuất các gói chính sách phục hồi và phát triển KTXH, Bộ KH&ĐT dự kiến sau 2 năm triển khai sẽ giúp nền kinh tế phục hồi và chuẩn bị được những điều kiện để tăng trưởng nhanh, mạnh trong các năm tiếp theo.

Tuy nhiên, những biến động bất lợi của bối cảnh thế giới hiện nay đã và đang gây cản trở, khó khăn lớn. Với độ mở lớn, các động lực tăng trưởng của kinh tế Việt Nam bị ảnh hưởng, do đó, nhiều việc có thể làm tốt hơn nhưng do ngoại cảnh đã chưa đạt kết quả như mong muốn.

Trong đó, phải kể đến giá nguyên nhiên vật liệu tăng cao dẫn đến chi phí logicstic, sản xuất, giá thành các gói thầu xây dựng tăng theo, gây cản trở đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn đầu tư công.

Tỷ giá biến động nhanh, lãi suất tăng cao, chi phí vốn tăng, khó khăn cho doanh nghiệp tiếp cận các nguồn vốn để đầu tư. Các nền kinh tế lớn suy giảm, làm cho cầu hàng hóa xuất khẩu giảm ảnh hưởng lớn đến kế hoạch tham gia sâu rộng và nâng cấp chuỗi giá trị toàn cầu của doanh nghiệp.

Thành quả xây dựng và củng cố nền tảng ổn định kinh tế vĩ mô, cơ cấu lại hệ thống tín dụng, xử lý nợ xấu đang gặp nhiều thách thức lớn do doanh nghiệp khó khăn, nợ xấu, nợ có nguy cơ thành nợ xấu gia tăng.

Trước thực tế đó, Bộ KH&ĐT luôn tâm niệm không dừng ở tham mưu cách thức “ứng phó” với thay đổi của bối cảnh kinh tế quốc tế và trong nước, mà xác định phải đi trước một bước với những tham mưu cải cách nhằm nâng cao năng lực nội tại, mức độ độc lập, tự chủ của nền kinh tế trong bối cảnh hội nhập quốc tế.

Do đó, Bộ KH&ĐT đã mạnh dạn nghiên cứu, tham mưu nhiều nội dung mới, khó như tăng trưởng xanh, kinh tế tuần hoàn, mở rộng không gian phát triển gắn với quy hoạch hiệu quả, hoàn thiện thể chế liên kết vùng.

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: Thế giới đã chứng kiến một năm 2022 đầy biến động, những thay đổi về kinh tế, địa chính trị, sinh thái đã và đang tác động trực tiếp đến triển vọng toàn cầu.

Sau thời kỳ giãn cách xã hội, từ cuối quý I và quý II/2022, kinh tế Việt Nam có dấu hiệu phục hồi khi Chính phủ chuyển sang chính sách “thích ứng linh hoạt” với dịch bệnh Covid-19. Bước sang quý III/2022, Việt Nam có mức tăng trưởng cao lên đến 13,7%.

Mặc dù vậy, tăng trưởng xuất khẩu có dấu hiệu chững lại do ảnh hưởng từ chính sách thắt chặt tiền tệ của các thị trường xuất khẩu chính, đặc biệt là Mỹ và EU. Một số ngành hàng xuất khẩu chủ lực thuộc nhóm hàng không thiết yếu bị thiếu đơn hàng và sụt giảm doanh thu, điển hình là dệt may và da giầy, đồ gỗ.

Đặc biệt, doanh nghiệp gặp khó khăn trong tiếp cận nguồn vốn để duy trì sản xuất kinh doanh, mở rộng đầu tư, phục hồi. Trong khi đó, các kênh huy động vốn của doanh nghiệp hầu như đang bị “tắc”, từ trái phiếu doanh nghiệp, cổ phiếu cho đến tín dụng ngân hàng.

Thực hiện phương châm “Chính phủ đồng hành cùng doanh nghiệp”, Bộ KH&ĐT luôn dành một phần quan trọng trong các báo cáo trình Chính phủ, để nhận diện khó khăn, thách thức đối với doanh nghiệp và kiến nghị các giải pháp tháo gỡ.

Cụ thể, hiện nay Bộ KH&ĐT đang trình Chính phủ dự thảo Nghị quyết một số chính sách, giải pháp trọng tâm hỗ trợ và phát triển doanh nghiệp đến năm 2025, bao gồm các nhóm nhiệm vụ ngắn hạn và dài hạn.

Trong đó, tập trung giải quyết những vấn đề cốt lõi như xây dựng Chính phủ - chính quyền điện tử. Liên thông thủ tục giữa các Bộ/ngành để giúp doanh nghiệp, người dân giảm thiểu thời gian, công sức, chi phí.

Bộ KH&ĐT đã phối hợp chặt chẽ với Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và các Bộ/ngành liên quan tham mưu trình Chính phủ các giải pháp tháo gỡ khó khăn về nguồn vốn cho các doanh nghiệp, hỗ trợ đủ vốn tín dụng cho nền kinh tế, tập trung vào sản xuất kinh doanh, các lĩnh vực ưu tiên và các động lực tăng trưởng.

Bộ cũng kiến nghị Chính phủ chỉ đạo đẩy mạnh thực hiện chính sách, rà soát, điều chỉnh nguồn lực từ các chính sách khó triển khai hoặc không thực hiện hết cho các chính sách còn dư địa (như chính sách hỗ trợ lãi suất 2%, chính sách hỗ trợ tiền thuê nhà…).

Xử lý kịp thời các khó khăn trong ngắn hạn liên quan đến trái phiếu doanh nghiệp và thúc đẩy thị trường phát triển lành mạnh, hiệu quả, bền vững.

Chú trọng phát triển và đa dạng hóa các kênh huy động vốn mới cho doanh nghiệp, các loại hình định chế tài chính trung gian mới. Xem xét cho phép triển khai thí điểm (mô hình sandbox) theo sự lựa chọn cho nhà đầu tư và kênh hút vốn cho các doanh nghiệp.

Cung cấp thường kỳ các thông tin cập nhật về biến động và xu hướng của các thị trường xuất/nhập khẩu lớn, cùng các đánh giá cơ hội, thách thức để doanh nghiệp có kế hoạch thích ứng phù hợp.

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: Ngành công nghiệp đã đạt được những kết quả tương đối toàn diện, tạo dựng vị thế của Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu. Tuy nhiên, công nghiệp Việt Nam đang phụ thuộc lớn vào các yếu tố bên ngoài.

Xác định rõ tầm quan trọng của phát triển công nghiệp trong quá trình hiện đại hóa đất nước, Bộ KH&ĐT sẽ trình, tham mưu Đảng và Nhà nước xem xét ban hành các chính sách, tập trung các nguồn lực để thúc đẩy hình thành các tập đoàn công nghiệp lớn, đóng vai trò dẫn dắt hệ thống doanh nghiệp công nghiệp nội địa và vươn ra thị trường khu vực.

Bộ KH&ĐT xác định cần tập trung phát triển các doanh nghiệp đầu đàn trong những ngành, lĩnh vực mới có tác động dẫn dắt, lan tỏa, cung cấp đầu vào quan trọng cho các ngành kinh tế, khoa học công nghệ hiện đại, tăng cường quốc phòng an ninh, công nghiệp lưỡng dụng để bảo vệ Tổ quốc.

Khi đã xác định được các doanh nghiệp quy mô lớn có vai trò dẫn dắt, thì việc đổi mới tư duy và xây dựng cơ chế, chính sách đột phá để các doanh nghiệp này phát triển là điều cần thiết.

Với góc nhìn của Bộ KH&ĐT, các doanh nghiệp Nhà nước (DNNN) lớn cần làm những việc lớn, việc khó, việc mới, tập trung vào nghiên cứu - phát triển, đổi mới sáng tạo, để tạo lực cho phát triển kinh tế, nhường dư địa phát triển cho doanh nghiệp tư nhân (DNTN) ở những lĩnh vực khác.

Đối với “sếu đầu đàn” là DNTN, cần tập trung giải quyết các điểm nghẽn, bất cập làm cản trở doanh nghiệp phát triển. Trong thời gian tới, tập trung vào các doanh nghiệp có tốc độ tăng trưởng cao để tạo ra sức bật nhanh, mang lại lợi ích lớn hơn cho nền kinh tế. Đồng thời, làm xuất hiện các doanh nghiệp có quy mô vừa và lớn trong tương lai.

Hoàn thiện cơ chế chính sách tạo thuận lợi cho việc tập trung kinh tế thông qua các hoạt động mua bán, sáp nhập. Đây là một trong những con đường ngắn nhất giúp các doanh nghiệp tích tụ nguồn lực về vốn, chất xám, công nghệ và tối đa hóa lợi thế cạnh tranh.

Đẩy mạnh mô hình hợp tác công – tư, nghiên cứu và xây dựng những mô hình hợp tác giữa Nhà nước và tư nhân để hỗ trợ và thúc đẩy hoạt động của khu vực doanh nghiệp.

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: Bên cạnh việc tham mưu cho Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về các nội dung liên ngành, liên vùng, Bộ KH&ĐT đang tập trung triển khai các định hướng thuộc chức năng, nhiệm vụ của mình cho mục tiêu tăng trưởng xanh.

Bộ chủ trì hướng dẫn xây dựng và triển khai Kế hoạch hành động tăng trưởng xanh cấp ngành và địa phương, hướng dẫn tích hợp tăng trưởng xanh trong các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển KTXH các cấp, các ngành.

Ngoài ra, Bộ tiếp tục tăng cường xây dựng và hoàn thiện thể chế, chính sách liên quan, nhất là về đầu tư - doanh nghiệp, như: Xây dựng cơ chế ưu đãi cụ thể đối cho các doanh nghiệp, chính sách về khu công nghiệp sinh thái, thúc đẩy hệ sinh thái đổi mới sáng tạo...

Xây dựng và ban hành “Lộ trình hiện thực hóa các mục tiêu tăng trưởng xanh gắn kết với các mục tiêu phát triển KTXH theo hướng trung hòa carbon” nhằm đảm bảo tính hướng đích của toàn bộ nền kinh tế cũng như của các ngành, lĩnh vực.

Giám sát, đánh giá, báo cáo thực hiện Chiến lược và các công cụ quản lý hỗ trợ thực hiện dựa trên Bộ chỉ tiêu quốc gia về tăng trưởng xanh, triển khai Chỉ số tăng trưởng xanh tổng hợp nhằm đánh giá mức độ thực hiện tăng trưởng xanh trên phạm vi toàn quốc.

Thúc đẩy huy động nguồn lực, điều phối các nguồn tài trợ trong và ngoài nước, nguồn tài chính khí hậu, trên cơ sở bám sát Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC) 2022 mà Việt Nam đã công bố tại Hội nghị COP27. Đây là nhiệm vụ hết sức quan trọng để hiện thực hóa TTX trong giai đoạn 2021 - 2030 và những giai đoạn tiếp theo.

Với cách tiếp cận toàn diện nêu trên, tôi tin tưởng chắc chắn rằng, Bộ KH&ĐT với vai trò “nhạc trưởng”, cùng sự vào cuộc quyết liệt của các Bộ/ngành, địa phương sẽ khơi dậy và triển khai có hiệu quả mục tiêu tăng trưởng xanh.

Triết lý bao trùm cần nhấn mạnh là “tăng trưởng xanh là sự nghiệp của cả hệ thống chính trị, toàn dân, cộng đồng doanh nghiệp và các cơ quan, tổ chức liên quan”, hướng tới các mục tiêu vào năm 2030 và 2045 đã được Đại hội Đảng lần thứ XIII xác định.

Mekong ASEAN xin trân trọng cảm ơn Bộ trưởng!