Thị trường hàng hóa đang bị sức ép từ hai phía. Một mặt, nhu cầu đang bùng nổ khi các nền kinh tế phục hồi sau đại dịch Covid-19, mặt khác, nguồn cung đáp ứng nhu cầu này lại đang bị cản trở bởi các yếu tố địa chính trị.
Chỉ số Refinitiv/Core Commodity CRB, chuyên theo dõi biến động giá hàng hoá, đã tăng 46% vào cuối tháng 1/2022. Đây là mức tăng cao nhất trong một năm kể từ năm 1995.
Giá cả hàng hóa đang gia tăng trên diện rộng, đặc biệt là dầu thô và các loại nhiên liệu khác. Trong số 22 mặt hàng chính, có 9 mặt hàng tăng hơn 50%, bao gồm giá các mặt hàng quen thuộc như cà phê, tăng 91% và bông, tăng 58%, nhôm tăng 53%.
 |
Nhu cầu dầi thô của thế giới vẫn tăng mạnh, bất chấp những hạn chế trong cắt giảm lượng khí thải carbon. Ảnh: Reuters |
Trong khi nhu cầu dầu thô tăng vọt, đầu tư vào nguồn cung đã bị kìm hãm bởi động thái cắt giảm lượng khí thải carbon của các nền kinh tế. Gần đây, giá khí đốt tự nhiên đã bị đẩy lên do căng thẳng gia tăng giữa Nga và Ukraine. Trong khi đó, sự gián đoạn chuỗi cung ứng và tình trạng thiếu lao động đã làm gia tăng áp lực lên cán cân cung – cầu của thế giới.
Việc ép giá hàng hóa đã gây ra hàng loạt phản ứng dây chuyền trên thị trường. Các nhà máy luyện nhôm, sử dụng lượng điện năng khổng lồ, đã buộc phải cắt giảm sản lượng do chi phí sản xuất tăng, tạo ra sự thiếu hụt kim loại. Giá khí đốt tự nhiên tăng cao đã đẩy giá ammoniac (một thành phần chính của phân bón), tạo áp lực lên giá ngũ cốc.
Giá hàng hóa cao đang đè nặng lên đà phục hồi kinh tế toàn cầu. Nếu giá năng lượng duy trì ở mức hiện tại, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) ước tính tăng trưởng kinh tế toàn cầu sẽ giảm 0,5%.
Các quốc gia nghèo tài nguyên đặc biệt bị thách thức bởi sự gia tăng. Theo Mizuho Research & Technologies, chi phí nhập khẩu nguyên liệu thô của Nhật Bản trong năm tài chính hiện tại kết thúc vào tháng 3 ước tính sẽ tăng khoảng 10 nghìn tỷ Yên (86,7 tỷ USD).
Ông Hiroshi Ugai, nhà kinh tế trưởng của JPMorgan tại Nhật Bản, cho biết Mỹ và các nước khác đang gấp rút thắt chặt chính sách tiền tệ để đối phó với lạm phát, nhưng "rất khó để kiềm chế lạm phát gây ra bởi các cú sốc về nguồn cung đối với chính sách tiền tệ".
Tác động của sự gia tăng hàng hóa đối với sự bất ổn định chính trị đang trở thành mối quan tâm ngày càng tăng. Thổ Nhĩ Kỳ, quốc gia nhập khẩu 70% năng lượng, đã chứng kiến chỉ số giá tiêu dung (CPI) tăng 49% so với cùng kỳ năm ngoái. Kể từ đầu tháng này, đất nước đã trải qua một làn sóng ngày càng tăng của các cuộc biểu tình của công nhân đòi trả lương cao hơn và người dân phản đối giá năng lượng tăng cao.
Trong số 143 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới, 47 quốc gia dựa vào nhập khẩu để đáp ứng hơn một nửa nhu cầu năng lượng của họ trong năm 2019, theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA). Kazakhstan của Trung Á đã bị khuấy động bởi các cuộc biểu tình bạo lực phản đối giá khí hóa lỏng cao hơn vào đầu năm nay.
Sự gia tăng hàng hóa cũng khiến thực phẩm trở nên đắt đỏ hơn. Tại Thái Lan, giá thịt lợn tăng khoảng 50% trong ba tháng cuối năm 2021 và đầu năm 2022. Giá thịt lợn, loại thịt được tiêu thụ nhiều nhất trong nước, đã bị đẩy lên do giá thức ăn chăn nuôi (đậu tương và ngô) cao hơn.
Giá cả hàng hóa tăng cao đã từng gây ra bất ổn chính trị. Làn sóng thay đổi chính trị khu vực Trung Đông được mệnh danh là "Mùa xuân Ảrập" năm 2011 được xem là khởi nguồn từ việc giá lương thực tăng cao hơn.
Indonesia giàu tài nguyên đã áp đặt hạn chế xuất khẩu, đầu tiên là than đá và sau đó là dầu cọ, được sử dụng trong nhiều loại thực phẩm và sản phẩm tiêu dùng. "Chủ nghĩa dân tộc tài nguyên", trong đó một quốc gia coi trọng tài nguyên của mình để có lợi cho nền kinh tế trong nước, đang trở thành một nguồn khác gây áp lực lên giá quốc tế.
