Chất lượng giống có dấu hiệu thoái hóa
Theo Tổng cục Thủy sản, trong năm 2021, tổng sản lượng nhuyễn thể ước đạt trên 300.000 tấn, nhuyễn thể 2 mảnh vỏ của Việt Nam đã xuất sang trên 67 thị trường trên thế giới với kim ngạch đạt trên 125 triệu USD, tăng trên 20% so với năm 2020.
Nhiều đối tượng nuôi nhuyễn thể có giá trị kinh tế cao như ngao, hàu, sò điệp, ốc hương, ốc nhảy, sò huyết, tu hài...
Phát biểu tại diễn đàn Phát triển ngành nhuyễn thể bền vững, ngày 6/4, Thứ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) Phùng Đức Tiến đánh giá cao vai trò của ngành hàng này trong sự phát triển của ngành thủy sản nói riêng và ngành nông nghiệp nói chung.
Theo Thứ trưởng, ngành thủy sản đang theo hướng giảm khai thác, tăng nuôi trồng. “Nếu không phát triển toàn diện các đối tượng thì không thể đạt được tiềm năng lợi thế 7 triệu tấn nuôi trồng. Không tập trung giải pháp hạ tầng, kỹ thuật, thị trường thì không thể có được mục tiêu đề ra”, ông Phùng Đức Tiến nêu vấn đề.
Nhắc lời Thủ tướng Phạm Minh Chính về quyết tâm thực hiện các mục tiêu “phải máu lửa, có lệnh mà đi, tư thế sẵn sàng”, Thứ trưởng Tiến cho biết, từ nay đến tháng 6/2022 Bộ NN&PTNT sẽ rà soát các đơn vị sự nghiệp khoa học ngoài đề tài nghiên cứu để tổ chức sản xuất cung cấp giống chất lượng cao.
Sở dĩ cần đẩy mạnh các đề tài nghiên cứu giống nhuyễn thể vì hiện nay các loại giống này chủ yếu nhập lậu, yếu kém. Sản phẩm nhuyễn thể của Việt Nam đang đứng trước nguy cơ thoái hóa giống, vỏ to nhưng ruột nhỏ hiệu quả kinh tế không cao.
Thứ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Phùng Đức Tiến
“Nghề nuôi nhuyễn thể như ngao, sò điệp đang gặp khó khăn, sản phẩm không đồng đều, thoái hóa nguồn gen, tiêu thụ gặp khó khăn. Đặc biệt là hiện tượng ngao, hàu chết hàng loạt thời gian gần đây gây thiệt hại cho bà con nông dân”.
Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng Nông, lâm sản và Thủy sản, ông Nguyễn Như Tiệp thông tin, nhu cầu thị trường quốc tế về các loài nhuyễn thể hai mảnh vỏ khá cao. Tuy nhiên, tỷ lệ cấp Giấy chứng nhận xuất xứ cho sản phẩm này tại Việt Nam chưa nhiều. Ngoài ra, sản phẩm còn thiếu đa dạng ít giá trị gia tăng và khâu quảng bá, phát triển thương hiệu, thị trường còn hạn chế.
Đặc biệt, các lô hàng nhuyễn thể hai mảnh vỏ xuất khẩu của Việt Nam vẫn bị nước ngoài cảnh báo, trong đó: Thị trường EU cảnh báo 3 lô nghêu hấp nhiễm Salmonella (năm 2021); thị trường Đài Loan cảnh báo hàu tươi ướp đá từ Vân Đồn - Quảng Ninh phát hiện Norovirus (năm 2020: 10 lô, năm 2021: 2 lô).
“Cần tổ chức và khuyến khích phát triển các mô hình liên doanh, liên kết các tổ hợp tác, hợp tác xã, các cộng đồng nuôi nhuyễn thể hai mảnh vỏ với các doanh nghiệp chế biến thủy sản xuất khẩu trong quản lý, phát triển giống và các vùng nuôi nhuyễn thể hai mảnh vỏ hàng hóa tập trung", đại diện Cục Quản lý chất lượng Nông, lâm sản và Thủy sản đưa ra ý kiến.
Tổ chức lại sản xuất phát triển bền vững
Là một trong những tỉnh đi đầu về sản phẩm nhuyễn thể xuất khẩu năm 2021, bà Định Hà Lan Anh, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nam Định cho biết, các vùng nuôi ngao thương phẩm của Nam Định phát triển ổn định, với diện tích nuôi là 2.350 ha, sản lượng ngao đạt 43.234 tấn, tăng 4,42% so với năm 2020; xuất khẩu tươi sống tiểu ngạch và xuất cho các nhà máy chế biến xuất khẩu gần 70% sản lượng.
Đáng chú ý, năm 2020, "Vùng nuôi liên kết Lerger Farm" 500 ha của các cơ sở nuôi ngao ở xã Nam Điền - huyện Nghĩa Hưng liên kết với Công ty Lenger đã được chứng nhận nuôi ngao bền vững theo tiêu chuẩn quốc tế ASC và ASC/CoC đầu tiên tại Việt Nam và trên thế giới.
“Chứng nhận nuôi ngao bền vững theo tiêu chuẩn quốc tế ASC và ASC/CoC được ví như ‘Visa Vip’ để các sản phẩm ngao của Nam Định đi vào nhiều thị trường trên thế giới. Nhất là châu Âu, Nhật Bản và hệ thống siêu thị cao cấp tại Trung Quốc, mang lại giá trị cao từ 2 đến 3 lần”.
Tăng cường nghiên cứu, cải thiện nguồn giống, tổ chức lại sản xuất bền vững theo các tiêu chuẩn quốc tế ASC, ASC/CoC chính là mục tiêu ngành nhuyễn thể cần hướng tới. Để làm được điều này, đòi hỏi áp dụng khoa học công nghệ nhiều hơn nữa vào sản xuất.
Đây là ý kiến của ông Nguyễn Trọng Bảo, Giám đốc công ty cổ phần Ban Nam chuyên nghiên cứu thiết bị xử lý nước trong nuôi trồng thủy sản.
“Chúng ta bàn rất nhiều về phát triển bền vững nhưng bền vững dựa trên điều gì thì chưa rõ. Bền vững dựa trên nghị quyết của Chính phủ, chỉ thị của Bộ NN&PTNT, của Tổng cục Thủy sản, sự nỗ lực của doanh nghiệp hay sự hỗ trợ của các viện nghiên cứu, tôi nghĩ đúng nhưng chưa đủ. Bền vững phải dựa trên khoa học công nghệ”, ông Bảo nhấn mạnh.
“Cần nhanh chóng đưa khoa học công nghệ vào tổ chức lại sản xuất. Nếu không ứng dụng khoa học công nghệ thì khó có thể khắc phục được những tồn tại và hướng đến phát triển bền vững”, đại diện doanh nghiệp này cho biết.
Đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng nuôi trồng ngành nhuyễn thể hướng tới trang bị “visa VIP” với đầy đủ giấy chứng nhận cho sản phẩm xuất khẩu này, ông Trần Công Khôi, Phó Vụ trưởng Vụ Nuôi trồng thủy sản nêu rõ yêu cầu thay đổi về cả khẩu sản xuất giống và khâu nuôi thương phẩm.
Về sản xuất giống, ông Khôi đưa ra giải pháp quản lý, bảo vệ và khai thác hợp lý giống tự nhiên đồng thời nghiên cứu chọn tạo, nâng cao chất lượng giống ngao, hầu.
Xác định ứng dụng khoa học công nghệ trong sản xuất giống đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển bền vững ngành nhuyễn thể, ông Khôi cho biết, thời gian tới sẽ mở rộng quy mô sản xuất giống ngao, hàu, tu hài ở Bến Tre, Nam Định, Thái Bình, Ninh Bình; ốc hương, điệp ở Khánh Hòa và Phú Yên; bào ngư ở Hải Phòng, Quảng Ninh.
Đối với khâu nuôi thương phẩm, đại diện Vụ Nuôi trồng thủy sản cho rằng cần xây dựng vùng sản xuất hàng hóa tập trung. Đặc biệt lưu ý mở rộng vùng nuôi nhuyễn thể bền vững được chứng nhận theo tiêu chuẩn thực hành tốt.
Ông Khôi cũng đề cập đến việc phát triển mô hình nuôi thủy sản kết hợp với động vật hai mảnh vỏ. Ứng dụng khoa học công nghệ trong nuôi thương phẩm. Tổ chức hướng dẫn kỹ thuật nuôi, kỹ thuật thu hoạch, lựa chọn địa điểm phù hợp để nuôi nhuyễn thể nhằm giảm rủi ro và tăng hiệu quả sản xuất. Kiểm soát điều kiện vùng nuôi, kỹ thuật nuôi, dư lượng chất độc hại, đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm. Quan trắc môi trường và xây dựng biện pháp ứng phó kịp thời.
Tán thành đề xuất của Vụ Nuôi trồng thủy sản, Thứ trưởng Tiến cũng đề nghị địa phương, doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng và người dân, lãnh đạo ngành nông nghiệp tiếp tục đánh giá và bổ sung các vùng nuôi dưỡng phù hợp với tiêu chuẩn MSC.
“Các cơ sở cần hợp tác, liên kết sản xuất theo chuỗi để giảm khâu trung gian, giảm giá thành sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm; đồng thời áp dụng các hình thức nuôi có chứng nhận (VietGAP, GlobalGAP, ASC…) để nâng cao giá trị sản phẩm”, Thứ trưởng NN&PTNT Phùng Đức Tiến nói.
