Với mục tiêu phát triển ngành thép hơn nữa, Bộ Công Thương vừa có báo cáo đề xuất xây dựng “Chiến lược phát triển ngành thép Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050”.
Theo đó, báo cáo đánh giá ngành thép đã có sự phát triển mạnh về năng lực và công nghệ trong những năm gần đây, tuy nhiên vẫn chưa đáp ứng được hết nhu cầu sử dụng thép trong nước và xuất khẩu. Năm 2021, năng lực sản xuất phôi thép của các doanh nghiệp trong nước là 27 triệu tấn/năm, trong đó thép cuộn cán nóng (HRC) là 7-8 triệu tấn/năm. Với thép hợp kim, Việt Nam chưa sản xuất được các loại thép đặc biệt.
Phát triển nhanh nhưng không đồng đều cũng là một vấn đề của ngành thép Việt. Ngoài các nhà máy công suất lớn và chất lượng cao đã đi vào hoạt động như Khu liên hợp Gang thép Hòa Phát Dung Quất, CTCP Gang thép Nghi Sơn, Khu liên hợp Gang thép Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh… thì vẫn còn tồn tại các nhà máy sản xuất phôi thép chủ yếu có công suất nhỏ, thiết bị lạc hậu, năng lực sản xuất còn hạn chế, gây tiêu tốn năng lượng và nguy cơ ô nhiễm môi trường.
Bộ Công Thương nhìn nhận năng lực cạnh tranh của ngành thép vẫn còn khá thấp, phần lớn các nguyên liệu đầu vào để sản xuất thép phải nhập khẩu như quặng sắt, thép phế liệu, than mỡ luyện cốc, điện cực graphite… chiếm hơn 40% nguồn nguyên liệu. Khiến giá thép thành phẩm trong nước bị ảnh hưởng bởi các biến động giá nguyên liệu quốc tế, đặc biệt là trong tình huống giá của những nguyên liệu này vẫn tiếp tục ở mức cao.
Với các chủng loại thép hợp kim là nguyên liệu đầu vào cho nhiều ngành và có nhu cầu lớn như sản xuất thép cán nguội (CRC), tôn mạ, ống thép, đóng tàu, cơ khí chế tạo, hiện năng lực sản xuất chưa đáp ứng được đủ nhu cầu và vẫn phải nhập khẩu số lượng lớn. Do đó cần nâng cao chất lượng và trong dài hạn, cần thu hút và đầu tư một số nhà máy liên hợp sản xuất thép lớn để phục vụ nhu cầu nội địa, giảm dần sự phụ thuộc vào thép nhập khẩu.
Chính sách đặc thù phát triển ngành thép đáp ứng quy mô thị trường
Báo cáo của Bộ Công thương nhận định, thép là ngành công nghiệp nền tảng, vật liệu đầu vào cho các ngành kinh tế quan trọng của đất nước như cơ khí chế tạo, công nghiệp hỗ trợ... Ngành công nghiệp sản xuất thép lớn mạnh sẽ tạo nền tảng vững chắc và phát triển thị trường cho các ngành chế biến chế tạo, xây dựng, cơ khí... góp phần tạo nguồn cung ứng ổn định và nâng cao năng suất, hiệu quả hoạt động của các ngành công nghiệp.
Dự kiến đến năm 2030, tổng nhu cầu thị trường các ngành chế tạo của Việt Nam có thể đạt tới 310 tỷ USD. Đây sẽ là thị trường rất lớn cho ngành thép trong nước, đặc biệt là các loại thép chế tạo, thép hợp kim chất lượng cao phục vụ các ngành công nghiệp chế tạo, vốn là phân khúc hiện nay Việt Nam chưa tự chủ được trong sản xuất thép nội địa.
“Tự chủ về sản xuất thép trong nước là yêu cầu tất yếu của việc tự chủ nguồn nguyên vật liệu phục vụ sản xuất, tiêu dùng của người dân, cũng như quá trình đô thị hóa, hiện đại hóa cơ sở vật chất quốc gia.”, báo cáo của Bộ Công Thương nêu rõ.
Để ngành thép phát triển bền vững và ổn định, Nhà nước cần phải xây dựng chính sách đủ mạnh để thúc đẩy sự phát triển của các ngành công nghiệp thép tạo nền tảng cơ bản cho công nghiệp hóa theo hướng hiện đại và bền vững.
Theo đó, với chủng loại HRC chiếm tỷ trọng lớn trong ngành chế biến chế tạo, cần phát triển đầu tư thêm các dự án sản xuất lớn. Còn với thép hợp kim, Việt Nam cần xây dựng các tổ hợp luyện kim có quy mô lớn để bước đầu làm chủ công nghệ sản xuất các loại thép chế biến chế tạo cơ bản và tập trung vào sản xuất các loại thép chế biến chế tạo có trình độ công nghệ, có dung lượng thị trường lớn.
Hiện nay, mức tiêu thụ thép trên bình quân đầu người của Việt Nam còn rất thấp so với các nước trong khu vực như Malaysia, Trung Quốc, chỉ đạt khoảng 240kg/người/năm. Vì vậy, dư địa và tiềm năng phát triển của ngành thép Việt Nam trong thời gian tới là rất lớn.
Theo Bộ Công Thương, để đẩy nhanh quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, Nhà nước cần có các chính sách ưu đãi về đất đai, hạ tầng, về khoa học công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực để khuyến khích, thúc đẩy các dự án thép phát triển nhằm hình thành phát triển mạnh ngành luyện kim.
