Nhân dịp kỷ niệm 100 năm Báo chí Cách mạng Việt Nam và hướng tới 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam – Philippines vào năm 2026, Mekong ASEAN đã có cuộc trò chuyện với Ngài Meynardo Los Banos Montealegre, Đại sứ Đặc mệnh toàn quyền Philippines tại Việt Nam về vai trò của báo chí và văn hóa trong thúc đẩy giao lưu nhân dân, hợp tác khu vực và lan tỏa hình ảnh một ASEAN năng động, gắn kết, có trách nhiệm trên trường quốc tế.

Mekong ASEAN: Thưa Đại sứ, trong quá trình hội nhập, Philippines đã rất chú trọng khai thác văn hóa như một phương tiện ngoại giao mềm. Ông đánh giá thế nào về vai trò của văn hóa trong việc định vị hình ảnh quốc gia giữa những chủ đề kinh tế như FTA hay thuế quan? Xin Đại sứ cho biết những ví dụ thành công của Philippines trong quảng bá văn hóa, hình ảnh ra thế giới thông qua báo chí, truyền thông?

Đại sứ Meynardo Los Banos Montealegre: Văn hóa giữ vai trò nền tảng trong việc định hình bản sắc và hình ảnh quốc gia thông qua lịch sử, nghệ thuật, ngôn ngữ và hệ giá trị chung. Một bản sắc văn hóa phong phú giúp khắc sâu hình ảnh quốc gia trong tâm trí cộng đồng quốc tế, đặc biệt giữa bối cảnh các chương trình nghị sự kinh tế phức tạp như thương mại tự do hay chính sách thuế quan.

Ngoại giao văn hóa được xác định là trụ cột thứ tư trong chính sách đối ngoại của Philippines bởi sức lan tỏa bền vững của nó trong việc thúc đẩy quan hệ hữu nghị, hiểu biết lẫn nhau và tôn trọng giá trị di sản, nhân phẩm giữa các quốc gia.

Hiến pháp Philippines cũng quy định rõ trách nhiệm của Nhà nước trong việc bảo tồn, phát huy và phát triển văn hóa dân tộc, dựa trên nguyên tắc thống nhất trong đa dạng trong môi trường khuyến khích tự do sáng tạo nghệ thuật và tư duy trí tuệ.

Bên cạnh vai trò gắn kết xã hội, văn hóa còn là động lực kinh tế và nguồn lực phát triển con người. Các sản phẩm văn hóa được cộng đồng quốc tế công nhận và bảo hộ theo luật pháp và công ước quốc tế. Năm 2022, Quốc hội Philippines đã thông qua Luật số 11904 nhằm thúc đẩy sự phát triển của ngành công nghiệp sáng tạo. Đạo luật này thiết lập Hội đồng phát triển ngành công nghiệp sáng tạo liên ngành, đóng vai trò đầu mối trong việc định hướng và quảng bá lĩnh vực sáng tạo của quốc gia.

Đây là một khía cạnh pháp lý quan trọng vì tại Philippines công nghiệp sáng tạo đã trở thành một bộ phận cấu thành trong chiến lược phát triển kinh tế. Theo số liệu năm 2024 của Cơ quan Thống kê Quốc gia Philippines, kinh tế sáng tạo đóng góp 7,3% GDP quốc gia, tương đương khoảng 34,2 tỷ USD. Nếu được hỗ trợ đúng mức, lĩnh vực này có thể trở thành giải pháp hiệu quả để giảm nhẹ tác động từ các vấn đề kinh tế như thuế quan hoặc rào cản thương mại.

Dù phần lớn các cơ quan truyền thông và công ty sáng tạo tại Philippines do tư nhân vận hành, nhưng họ đóng vai trò quan trọng trong việc quảng bá văn hóa và bản sắc dân tộc bằng phim ảnh, âm nhạc, hoạt hình, thiết kế, thời trang... góp phần đưa hình ảnh Philippines ra thế giới.

Nhiều bộ phim của Philippines được quốc tế đánh giá cao khi thể hiện những khát vọng xã hội như xóa bỏ bạo lực giới, bất bình đẳng, tội phạm, nghèo đói, ô nhiễm môi trường, hay thúc đẩy quyền thanh niên và phụ nữ. Các tác phẩm này từng gây ấn tượng tại nhiều liên hoan phim quốc tế, trong đó có Liên hoan phim Hà Nội nhờ tính gợi mở, sâu sắc và hấp dẫn.

Nhìn chung, văn hóa không chỉ là yếu tố cốt lõi hình thành bản sắc dân tộc, mà còn là phương tiện hiệu quả để định vị hình ảnh quốc gia trong nhận thức cộng đồng quốc tế. Thông qua các hoạt động ngoại giao văn hóa, Philippines tiếp tục khẳng định cam kết xây dựng hình ảnh một quốc gia giàu bản sắc, năng động, sáng tạo và có trách nhiệm trong cộng đồng toàn cầu.

Mekong ASEAN: Theo ngài, tại các diễn đàn khu vực, khi các nước ASEAN cùng thảo luận về hợp tác kinh tế hay thương mại tự do, việc lồng ghép văn hóa - nghệ thuật - bản sắc dân tộc có thể giúp các cuộc đối thoại trở nên gần gũi và bền vững hơn không?

Đại sứ Meynardo Los Banos Montealegre: Chắc chắn là có, việc thúc đẩy văn hóa và nghệ thuật giúp tăng cường sự hiểu biết lẫn nhau giữa các quốc gia.

Trong khuôn khổ Cộng đồng ASEAN, chúng ta có trụ cột thứ ba là Cộng đồng Văn hóa - Xã hội ASEAN với mục tiêu góp phần xây dựng một Cộng đồng ASEAN lấy người dân làm trung tâm, có trách nhiệm xã hội và hướng tới một xã hội quan tâm, bao trùm và hài hòa trong toàn khu vực. Đây là khát vọng cốt lõi được các quốc gia thành viên ASEAN cùng chia sẻ và thể hiện xuyên suốt trong cách tiếp cận của chúng tôi tại các diễn đàn khu vực và quốc tế.

Với sự phong phú của các ngành công nghiệp sáng tạo và hạ tầng văn hóa trong khu vực, chúng ta có rất nhiều cơ hội để thúc đẩy các mối quan hệ đối tác bền chặt thông qua các yếu tố này. Muốn hợp tác chính trị và phát triển kinh tế có tính bền vững và chiều sâu nhất thiết phải đặt trong nền tảng của phát triển xã hội và văn hóa, qua đó giúp các bên nhìn nhận nhau như những đối tác bình đẳng, cùng chia sẻ các giá trị và sự tôn trọng lẫn nhau.

Mekong ASEAN: Thưa Đại sứ, từ góc độ ngoại giao, theo Ngài, báo chí nên truyền tải thông tin về kinh tế, thương mại trong khu vực như thế nào để người dân dễ tiếp cận và đâu là những nội dung nên được ưu tiên truyền thông trước?

Đại sứ Meynardo Los Banos Montealegre: Một trong những thách thức lớn của truyền thông về kinh tế là làm thế nào để truyền tải các vấn đề mang tính vĩ mô thành nội dung gần gũi, dễ hiểu với người dân, nhất là khi điều kiện kinh tế - xã hội giữa các quốc gia còn nhiều khác biệt và mọi biến động trong hệ thống kinh tế toàn cầu đều có tác động lan tỏa khác nhau.

Tại Philippines chẳng hạn, không phải lúc nào người dân cũng có thể hình dung được một đứt gãy trong chuỗi cung ứng toàn cầu sẽ ảnh hưởng thế nào đến kinh tế trong nước ngoài việc nhận thấy giá cả một số mặt hàng thiết yếu tăng lên. Khoảng cách nhận thức này nếu không được lấp đầy có thể dẫn đến sự thờ ơ hoặc hiểu sai bản chất vấn đề trong tâm lý công chúng.

Một chiến lược truyền thông hiệu quả cần xác định đúng đối tượng mục tiêu, lựa chọn giọng điệu, ngôn ngữ phù hợp và dễ tiếp cận. Quan trọng hơn, nội dung truyền tải nên nhấn mạnh vào tác động cụ thể của các hiệp định thương mại hay chính sách thuế quan đối với cuộc sống hằng ngày của người dân, lợi ích thiết thực mà họ có thể nhận được, cũng như vai trò của các chính sách đó trong thúc đẩy phát triển quốc gia.

Mekong ASEAN: Sau nhiều năm sinh sống và công tác tại Việt Nam, xin Ngài Đại sứ chia sẻ cảm nhận về vai trò của báo chí Việt Nam trong việc giới thiệu hình ảnh đất nước và con người Việt Nam ra khu vực và thế giới?

Đại sứ Meynardo Los Banos Montealegre: Báo chí không chỉ là kênh thông tin chính xác dành cho công chúng mà còn đóng vai trò thiết yếu trong việc định hình bản sắc quốc gia và thúc đẩy tiến trình phát triển đất nước. Trong suốt quá trình công tác ngoại giao của mình, tôi đã có dịp chứng kiến Việt Nam đạt được những bước tiến vượt bậc về đối ngoại, chính trị và kinh tế.

Đồng hành với sự chuyển mình đó, báo chí Việt Nam đã góp phần tích cực trong việc giới thiệu các thành tựu quan trọng của quốc gia đến với cộng đồng quốc tế, đặc biệt là đặc biệt là sau các sự kiện lớn của Chính phủ hay các dịp kỷ niệm trọng đại.

Thông qua việc phản ánh đa dạng các lĩnh vực như văn hóa, du lịch, đổi mới sáng tạo và đầu tư, báo chí đã làm nổi bật hình ảnh một Việt Nam năng động, sáng tạo và hội nhập sâu rộng. Chính những nội dung này đã giúp nâng cao nhận diện quốc tế về một đất nước có tiềm năng lớn và môi trường phát triển hấp dẫn, từ đó góp phần thu hút thêm du khách và nhà đầu tư nước ngoài.

Mekong ASEAN: Đại sứ có gợi ý nào về hợp tác giữa báo chí Việt Nam, Philippines và các nước ASEAN trong việc xây dựng các sản phẩm truyền thông chung, nhằm quảng bá hình ảnh khu vực ra thị trường quốc tế một cách hiệu quả hơn?

Đại sứ Meynardo Los Banos Montealegre: Các cơ quan báo chí trong ASEAN đóng vai trò quan trọng trong việc truyền tải hình ảnh về một cộng đồng khu vực gắn kết, thống nhất và hướng tới người dân.

Dòng chảy thông tin và năng lực hiểu biết truyền thông cũng là những ưu tiên được đề cập trong Cộng đồng Văn hóa - Xã hội ASEAN, nơi Philippines và Việt Nam đều tham gia một cách tích cực. Việc tổ chức các chương trình nhằm tăng cường các nội dung này như các chuyến thăm trao đổi học tập hoặc đối thoại định kỳ giữa các cơ quan báo chí, cán bộ truyền thông sẽ là những sáng kiến thiết thực nhằm hiện thực hóa các mục tiêu chung.

Hiện tại, Philippines và Việt Nam đang xúc tiến một thỏa thuận hợp tác giữa hai cơ quan thông tấn quốc gia nhằm tạo nền tảng triển khai các chương trình phối hợp trong lĩnh vực báo chí. Chúng tôi kỳ vọng thỏa thuận này sẽ mở ra các hoạt động gắn kết sâu sắc hơn giữa các nhà báo và cơ quan truyền thông hai nước, thúc đẩy chia sẻ thông tin cũng như kinh nghiệm nghề nghiệp.

Trong tương lai, những hoạt động hợp tác như vậy không chỉ tăng cường hợp tác báo chí, mở rộng phạm vi tiếp cận của truyền thông mà còn góp phần quảng bá một bản sắc chung trong cộng đồng khu vực ASEAN. Việc các cơ quan báo chí cùng phối hợp giới thiệu hình ảnh ASEAN như một khối thống nhất sẽ góp phần nâng cao vị thế của khu vực trong khuôn khổ châu Á rộng lớn, đồng thời giúp tiếng nói của ASEAN được lắng nghe nhiều hơn trong các diễn đàn khu vực và quốc tế.

Mekong ASEAN: Nhân dịp kỷ niệm 100 năm Báo chí Cách mạng Việt Nam và hướng tới kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam - Philippines trong năm 2026, Đại sứ kỳ vọng gì vào vai trò của báo chí trong việc củng cố quan hệ nhân dân giữa hai nước?

Đại sứ Meynardo Los Banos Montealegre: Hướng tới kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Philippines và Việt Nam vào năm 2026, tôi kỳ vọng báo chí hai nước sẽ tăng cường hợp tác thông qua các hoạt động như giao lưu văn hóa, hội thảo chuyên đề và chương trình trao đổi nghiệp vụ.

Những sáng kiến này không chỉ thúc đẩy sự hiểu biết lẫn nhau về các giá trị chung mà còn giúp hai bên chia sẻ thực tiễn báo chí đa dạng, qua đó làm sâu sắc hơn mối quan hệ hữu nghị giữa nhân dân hai nước.

Báo chí giữ vai trò thiết yếu trong việc định hình diễn ngôn xã hội, thúc đẩy các chương trình phát triển và tăng cường sự hiểu biết giữa người dân hai nước, Tôi mong muốn được tiếp tục hợp tác chặt chẽ với Việt Nam trong lĩnh vực này, nhằm lan tỏa tiếng nói chung và đóng góp vào việc xây dựng một cộng đồng ASEAN hiểu biết, gắn kết và bền vững.

Mekong ASEAN: Xin cảm ơn Ngài Đại sứ!