Sau gần 40 năm đổi mới, kinh tế tư nhân nước ta đã từng bước phát triển cả về số lượng và chất lượng. Từ khoảng 5.000 doanh nghiệp vào năm 1990, con số này đã tăng lên 50.000 vào năm 2000 và 200.000 vào năm 2005 – tức gấp 40 lần sau 15 năm. Đến nay, cả nước có gần 1 triệu doanh nghiệp tư nhân đang hoạt động, chiếm tỷ trọng lớn trong nền kinh tế.

Từ năm 2016 đến nay, khu vực kinh tế tư nhân duy trì tốc độ tăng trưởng ở mức 6-8%/năm, cao hơn bình quân chung của nền kinh tế. Tỷ trọng đóng góp vào GDP hiện vào khoảng 50%. Bên cạnh đó, khu vực này cũng là nguồn tạo việc làm lớn nhất với bình quân hơn 43,5 triệu lao động giai đoạn 2017-2024, chiếm hơn 82% tổng số lao động có việc làm trong nền kinh tế.

Tuy nhiên cũng cần nhìn nhận thực tế rằng, doanh nghiệp tư nhân của Việt Nam đa phần còn nhỏ, “sức khoẻ yếu”. Mỗi lần nền kinh tế đối mặt các tác động tiêu cực như đại dịch Covid-19, chiến tranh thương mại giữa các nước lớn, căng thẳng chính trị thế giới, các nước siết chặt thuế quan... khu vực này lại “lao đao”, thậm chí nhiều giai đoạn số lượng các doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường cao hơn hoặc tương đương số lập mới.

Xác định kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế, ngày 4/5/2025, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân. Nghị quyết đã nêu hàng loạt giải pháp, tạo dựng những thuận lợi về thể chế, tư duy, chính sách thông thoáng hơn, nhằm khơi dậy niềm tin, khát vọng dân tộc, khát vọng thịnh vượng của những thế hệ doanh nhân Việt Nam, tạo xung lực mới, khí thế mới để đội ngũ doanh nhân, doanh nghiệp hành động. Ngay sau đó, ngày 17/5/2025, tại kỳ họp thứ 9, Quốc hội khoá XV thông qua Nghị quyết số 198/2025/QH15 về một số cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân.

Nghị quyết số 198 của Quốc hội nhằm thể chế hoá Nghị quyết số 68 của Bộ Chính trị, trong đó đã nêu rõ các chính sách đột phá nhằm “nuôi dưỡng” và phát triển kinh tế tư nhân, tập trung vào 4 trụ cột chính yếu, bao gồm: Cải thiện môi trường kinh doanh; hỗ trợ tiếp cận đất đai; hỗ trợ tài chính và ưu đãi thuế; và phát triển nguồn nhân lực.

Theo TS Võ Trí Thành - Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh, khu vực kinh tế tư nhân, nòng cốt là các doanh nghiệp, đang được khoác lên mình sứ mệnh lịch sử đối với tương lai thịnh vượng của quốc gia, dân tộc. Khi không gian phát triển được mở bung, các doanh nghiệp có điều kiện nâng cao năng lực cạnh tranh một cách bền vững, tất thảy sẽ tạo ra một sức mạnh nội sinh cho nền kinh tế.

“Đột phá chính sách từ Nghị quyết 68, Nghị quyết 198 xuất phát từ sự nhìn nhận, đánh giá đúng về tầm vóc, vai trò động lực của khu vực kinh tế tư nhân để tạo ra những chuyển biến thật sự có ý nghĩa, mang tính đột phá hơn, đáp ứng những mong mỏi trên thực tế và thôi thúc kinh tế tư nhân nhanh chóng lớn mạnh vì sự phồn vinh của đất nước. Lịch sử đã cho thấy, mỗi khi thể chế có những đột phá, chuyển biến thực chất, quan trọng thì kinh tế tư nhân đều có sự bật lên với sức sống mãnh liệt,” TS Võ Trí Thành chia sẻ với Mekong ASEAN.

Theo Nghị quyết 198, doanh nghiệp tư nhân được phép tham gia dự án trọng điểm quốc gia, áp dụng phương thức chỉ định thầu hoặc đấu thầu hạn chế trong các ngành chiến lược. Theo TS Võ Trí Thành, điều này mở ra cơ hội rất lớn đối với doanh nghiệp tư nhân, đặc biệt là trong bối cảnh đẩy mạnh triển khai nhiều chương trình chiến lược, dự án trọng điểm, quan trọng quốc gia như đường sắt tốc độ cao, đường sắt đô thị, công nghiệp nền tảng, công nghiệp mũi nhọn, hạ tầng năng lượng, hạ tầng số, giao thông xanh...

Theo báo cáo của Bộ Tài chính, sau khi Nghị quyết số 68-NQ/TW và Nghị quyết số 198/2025/QH15 được ban hành, khu vực kinh tế tư nhân đã có những chuyển biến rõ nét. Tư duy, nhận thức của toàn xã hội, từ trung ương đến địa phương, các hiệp hội, người dân và cộng đồng doanh nghiệp đều có sự thay đổi tích cực. Tinh thần khởi nghiệp và khát vọng kinh doanh lan tỏa mạnh mẽ, trở thành động lực thúc đẩy tăng trưởng.

Kể từ tháng 5/2025, trung bình mỗi tháng có hơn 18.000 doanh nghiệp thành lập mới, tăng gần 43% so với bình quân 4 tháng đầu năm. Ước chung 10 tháng đầu năm 2025, cả nước có gần 262.000 doanh nghiệp đăng ký thành lập mới và quay lại hoạt động, tăng khoảng 30% so với cùng kỳ 2024. Tổng vốn bổ sung cho nền kinh tế ước đạt hơn 5,1 triệu tỷ đồng, tăng gần 99% so với năm trước.

Lũy kế đến ngày 24/10/2025, cả nước có trên 1 triệu doanh nghiệp đang hoạt động. Riêng giai đoạn từ tháng 5 đến tháng 9/2025, mỗi tháng có hơn 12.000 doanh nghiệp quay trở lại thị trường; lũy kế 10 tháng đầu năm đạt hơn 99.000 doanh nghiệp, tăng gần 50% so với cùng kỳ năm 2024.

Theo phương án cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt, dự kiến tổng số thủ tục liên quan đến hoạt động sản xuất, kinh doanh được cắt giảm, đơn giản hóa là 2.941 thủ tục (chiếm 60,2% tổng số thủ tục); cắt giảm 2.263 điều kiện kinh doanh thuộc ngành, nghề kinh doanh có điều kiện (chiếm 31%). Dự kiến tổng thời gian giải quyết thủ tục hành chính được cắt giảm là 13.182 ngày và chi phí tuân thủ thủ tục hành chính được cắt giảm đạt hơn 34.200 tỷ đồng/năm.

Khát vọng đang được thôi thúc từ sự hứng khởi. Các tập đoàn Vingroup, Hoà Phát, Thaco đều tuyên bố đã sẵn sàng cho việc tham gia vào các dự án lớn, dự án trọng điểm quốc gia, như dự án đường sắt cao tốc Bắc - Nam, công trình có giá trị lớn, kết nối và mở ra không gian phát triển mới cho các vùng, miền. Tập đoàn FPT cam kết đồng hành cùng chương trình chuyển đổi số quốc gia, đào tạo nguồn nhân lực công nghệ để phục vụ các lĩnh vực công nghệ cao như chip, bán dẫn, AI... Các doanh nghiệp khác như T&T, Sovico, Sun Group... đều đang gấp rút thực hiện các dự án, công trình trọng điểm, góp phần tạo cơ sở hạ tầng, môi trường đô thị hiện đại, xứng tầm vị thế quốc gia.

Đặc biệt, những chính sách đột phá "nhắm thẳng" vào các doanh nghiệp nhỏ và vừa sẽ thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo, khát vọng vươn lên và khơi dậy tinh thần kinh doanh của thế hệ những người trẻ cũng như của toàn xã hội. Hiệu ứng lan toả sẽ giúp Việt Nam có một nền kinh tế năng động, kế thừa và không bao giờ đứng yên.

Là người có nhiều trăn trở với phát triển kinh tế tư nhân, đại biểu Quốc hội Nguyễn Như So (Chủ tịch Tập đoàn Dabaco Việt Nam) rất phấn khởi khi Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị, Nghị quyết 198 của Quốc hội được ban hành. “Nghị quyết 198 của Quốc hội đã nêu rõ những cơ chế, chính sách đặc thù để phát triển kinh tế tư nhân, giúp giải phóng nguồn lực, khơi dậy tinh thần của doanh nghiệp trong các dự án trọng điểm, lĩnh vực quan trọng của đất nước. Thể chế đã có, quan trọng bây giờ là thực hiện,” ông chia sẻ góc nhìn với Mekong ASEAN.

Đề xuất các giải pháp để hỗ trợ và phát triển doanh nghiệp tư nhân, ông So cho rằng cần tập trung vào 4 trụ cột: Đột phá thể chế thực thi, tái cấu trúc thị trường vốn, nâng cấp năng lực sản xuất - xuất khẩu và phát triển nhân lực chất lượng cao. Trong đó, vị đại biểu trăn trở nhất với vấn đề nguồn vốn - nhu cầu cấp bách của doanh nghiệp hiện nay.

Ông So nhận định, nguồn vốn là mạch máu của hoạt động sản xuất, không thể bị phân tán quá nhiều vào các kênh đầu cơ. Cho rằng dòng tiền phải được định hướng vào các lĩnh vực có giá trị gia tăng cao như công nghiệp chế biến chế tạo, công nghệ cao, năng lượng tái tạo và chuyển đổi số, ông đề nghị Chính phủ phát triển các kênh vốn dài hạn như quỹ đầu tư, trái phiếu doanh nghiệp, thị trường vốn mạo hiểm; thiết lập cơ chế tái cấp vốn ưu đãi 2-5%/năm cho dự án đổi mới công nghệ, sản xuất xanh; ban hành gói thuế “sản xuất xanh”, ưu tiên miễn, giảm thuế cho doanh nghiệp đầu tư công nghệ sạch, năng lượng tái tạo và kinh tế tuần hoàn...

Đại biểu Phan Đức Hiếu - Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cũng cho rằng, từ chính sách đến cuộc sống là một quá trình không đơn giản. Tuy nhiên, ông đánh giá cao Nghị quyết 198 khi đã đưa ra những mục tiêu gắn với mốc thời gian cụ thể phải làm, để nhanh chóng tạo điều kiện thông thoáng cho doanh nghiệp.

Điển hình như việc Nghị quyết yêu cầu chậm nhất ngày 31/12/2025 hoàn thành việc rà soát, loại bỏ những điều kiện kinh doanh không cần thiết, quy định chồng chéo, không phù hợp, cản trở sự phát triển của doanh nghiệp tư nhân; thực hiện giảm ít nhất 30% thời gian xử lý thủ tục hành chính, ít nhất 30% chi phí tuân thủ pháp luật, ít nhất 30% điều kiện kinh doanh và tiếp tục cắt giảm mạnh trong những năm tiếp theo.

Với mốc thời gian rõ ràng, việc triển khai cũng được Chính phủ thực hiện rốt ráo. Tại phiên họp lần thứ hai của Ban Chỉ đạo quốc gia triển khai Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân diễn ra chiều ngày 1/11 vừa qua, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã giao nhiệm vụ cụ thể cho từng Bộ, ngành với thời điểm hoàn thành cụ thể. Trong đó, Bộ Tài chính hoàn thiện, trình cơ chế thử nghiệm phát triển kinh tế tuần hoàn trong tháng 11/2025; nghị định hướng dẫn chính sách hỗ trợ lãi suất 2% cho doanh nghiệp vay vốn thực hiện dự án ESG trong tháng 11; nghị định về hoạt động quỹ phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ trong tháng 12...

Bộ Nông nghiệp và Môi trường khẩn trương hoàn thành xây dựng cơ sở dữ liệu về đất đai, kết nối với trung tâm dữ liệu quốc gia và ban hành các quy định quản lý, vận hành và khai thác trong tháng 12/2025. Trình Thủ tướng Chính phủ ban hành quyết định hướng dẫn xác định dự án xanh, tuần hoàn, áp dụng khung tiêu chuẩn ESG trong tháng 12. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam khẩn trương hoàn thiện nghị định hướng dẫn chính sách hỗ trợ lãi suất 2% cho doanh nghiệp vay vốn thực hiện dự án xanh, tuần hoàn và ESG thông qua các ngân hàng thương mại trong tháng 11/2025...

“Nghị quyết 198 chỉ giải quyết được một phần công việc, quan trọng nhất vẫn là thể chế hoá. Các doanh nghiệp kỳ vọng vào loạt dự án luật đã và đang được sửa đổi, bổ sung trong đó có Luật Đổi mới sáng tạo, Luật Quản lý thuế, Luật Đấu thầu, Luật Đầu tư… tạo hành lang pháp lý đồng bộ, môi trường kinh doanh thông thoáng để doanh nghiệp làm những điều đã ấp ủ từ lâu,” đại biểu Phan Đức Hiếu nói.

Ở chiều ngược lại, khi đã có cơ chế thông thoáng, chính sách hỗ trợ, doanh nghiệp cũng cần phát huy tinh thần tự lực để chủ động đối mặt với biến động; không ngừng đổi mới, tận dụng hiệu quả nguồn lực nội tại như con người, tài chính, tri thức để tạo lợi thế cạnh tranh và đạt mục tiêu kinh doanh.

“Để tranh thủ được cơ hội, nâng cao năng lực cạnh tranh, các doanh nghiệp cần nhất là hệ thống pháp luật kinh doanh minh bạch, công bằng, lành mạnh và mang tính kiến tạo với các thủ tục hành chính, thủ tục tiếp cận đất đai, nguồn lực tài chính đơn giản và thuận tiện. Điều này đã được Quốc hội, Chính phủ và các cơ quan nhận diện, tháo gỡ thường xuyên. Còn lại, tôi cho rằng thắng thua, thành bại của doanh nghiệp phụ thuộc vào sự nhạy bén, năng lực và nỗ lực tự thân trong việc nắm bắt các cơ hội, thực hiện sứ mệnh thời đại,” TS Võ Trí Thành nêu nhận định.