FDI bùng nổ tại khu vực ASEAN
Ngân hàng HSBC mới đây đã có báo cáo về việc tình hình vốn FDI vào ASEAN, trong đó nhấn mạnh nhận định thị trường này đang chứng kiến sự bùng nổ của đầu tư FDI trong những năm gần đây, phần lớn là nhờ vào tiềm năng kinh tế to lớn của khu vực.
Đáng chú ý, báo cáo cũng nhắc đến cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu (GFC) năm 2008 - 2009 chính là chất xúc tác quan trọng cho sự bùng nổ FDI trong khu vực, khi nhiều công ty đa quốc gia tìm kiếm các cơ hội đầu tư tại những nền kinh tế tăng trưởng nhanh và có lợi thế về chi phí.
Cụ thể, tổng FDI vào ASEAN-6 (Singapore, Malaysia, Indonesia, Thái Lan, Việt Nam và Philippines) trung bình mỗi năm đạt gần 127 tỷ USD kể từ 2010, gần gấp ba lần so với một thập kỷ trước đó (mức trung bình trong giai đoạn 2000 - 2009 là 41 tỷ USD). Tương tự, FDI ròng trung bình đạt gần 54 tỷ USD một năm kể từ 2010, gần gấp bốn lần một thập kỷ trước đó.
Theo HSBC, tỷ trọng đầu tư vào các nước ASEAN-6 so với FDI toàn cầu là minh chứng rõ rệt cho xu hướng này. Trong khi Cuộc Khủng hoảng Tài chính Châu Á (AFC) ban đầu gây ra những tác hại đối với môi trường đầu tư ASEAN, sau GFC, FDI đổ vào khu vực này ngày càng nhiều hơn.
 |
Theo đó, nếu nhìn vào dữ liệu tần suất cao, Malaysia và Việt Nam là hai thị trường nổi bật. Trong khi giá trị FDI được phê duyệt trong quý 4/2021 của Malaysia vọt lên chiếm 12% GDP, Việt Nam đã chuyển đổi thành công thành trung tâm sản xuất mới nổi của toàn cầu.
Mặt khác, dù thị phần FDI của Philippines và Indonesia vẫn còn thấp so với các quốc gia khác trong khu vực, tuy nhiên hai đất nước này đã thúc đẩy các cải cách cơ cấu nhằm cải thiện môi trường đầu tư.
 |
Malaysia và Việt Nam vẫn là những thị trường có tỷ trọng FDI trên GDP cao nhất |
Những cải cách pháp lý giúp thu hút đáng kể nguồn vốn đầu tư
Theo các chuyên gia HSBC, môi trường chính sách FDI tại ASEAN đã cải thiện sâu sắc trong những năm qua khi nhiều chính sách ưu đãi được ban hành, bao gồm cải thiện cơ sở hạ tầng, nới lỏng các hạn chế đầu tư, quản lý tài khóa tốt hơn. Cụ thể:
Tại Malaysia, Mức lương tối thiểu tăng 25-35% lên mức 1.500 ringgit mỗi tháng, có hiệu lực từ 1/5/2022, áp dụng cho bất cứ doanh nghiệp nào có từ năm nhân viên trở lên; với những doanh nghiệp có ít hơn năm nhân viên, quy định này sẽ có hiệu lực từ 1/1/2023.
Ngoài ra, Chính phủ quốc gia này cũng gợi ý cần có một sự cải cách để tăng thu từ thuế; điều này có thể bao gồm phương án mở rộng cơ sở tính thuế bán lẻ hoặc áp dụng lại thuế hàng hóa và dịch vụ. Đặc biệt, Chính phủ công bố các ưu đãi cho FDI trong ngành điện tử và năng lượng sạch đến năm 2025; Sáng kiến Khát vọng Đầu tư Quốc gia hướng đến tái cơ cấu chiến lược đầu tư quốc gia và thu hút đầu tư hiệu quả trong những lĩnh vực tăng trưởng mới.
Tại Indonesia, Chương trình an sinh xã hội mới JKP sẽ bảo vệ những công nhân bị sa thải bằng cách chi trả 45% lương trong 1-3 tháng, chi trả 25% lương trong 4-6 tháng. Riêng về ưu đãi FDI, đối với quốc này, chỉ có 6 lĩnh vực không cho phép đầu tư nước ngoài và trong nước, trong khi các lĩnh vực ưu tiên có thể hưởng những ưu đãi tài khóa.
Tại Thái Lan, chính quyền đang xem xét mức tăng hợp lý đối với lương ngày cơ bản, khi mức lương cơ bản 492 baht áp dụng toàn quốc được các nhóm lao động đề xuất nhận được nhiều phản đối từ cộng đồng doanh nghiệp. Ngoài ra, Ngân hàng Thái Lan cũng đang tăng cường mở rộng gói tăng cường đầu tư và gói ưu đãi dành cho Hành lang Kinh tế phía Đông đến cuối năm 2022.
Tại Việt Nam, Chính phủ đã triển khai bộ luật lao động mới có hiệu lực từ 1/1/2021, mở rộng sự bảo vệ với người lao động, nhiều thay đổi phù hợp với thông lệ quốc tế, và tăng tuổi nghỉ hưu.
Đáng chú ý, Chính phủ ban hành nghị định về giảm 2% đối với thuế VAT xuống còn 8% kể từ tháng 1/2022 nhằm hỗ trợ doanh nghiệp chịu ảnh hưởng bởi dịch Covid-19. Riêng về cải cách FDI, Luật đầu tư sửa đổi có hiệu lực từ 1/1/2021, hướng đến ban hành nhiều ưu đãi hơn và thu hút nhiều vốn FDI hơn.
Những cải cách này đã giúp Việt Nam chuyển đổi thành công thành trung tâm sản xuất mới nổi của toàn cầu, HSBC nhận định.
Việt Nam đang thành trung tâm sản xuất công nghệ
Cụ thể, theo HSBC, khi nghĩ đến “những câu chuyện thành công” về các nền kinh tế được thúc đẩy bởi FDI, Việt Nam là một ví dụ nổi bật.
Dòng chảy FDI mới vào Việt Nam từ thập niên 2010, tập trung vào lĩnh vực sản xuất, vẫn luôn chiếm 4-6% GDP. Ban đầu, phần lớn vốn đầu tư đổ vào các lĩnh vực tạo giá trị cộng thêm thấp như dệt may và giày dép. Tuy nhiên, trong những năm qua, Việt Nam đã tiến lên trong chuỗi giá trị, trở thành trung tâm sản xuất chính cho các sản phẩm điện tử trong hai thập niên gần đây. Xuất khẩu hàng điện tử đã đạt mức cao kỷ lục 100 tỷ USD trong năm 2021, chiếm hơn 30% tổng giá trị xuất khẩu của Việt Nam; vào 20 năm trước, tỷ trọng này chỉ chiếm 5%.
 |
FDI vào Việt Nam luôn cao trong một thập niên qua |
Sự thành công trong lĩnh vực công nghệ, theo HSBC, phần nhiều là nhờ vào nguồn FDI nhiều năm của Samsung tại Việt Nam kể từ cuối những năm 2000.
Cụ thể, với tổng đầu tư khoảng 18 tỷ USD trong những năm qua, Samsung hiện nay sở hữu tám nhà máy và một trung tâm R&D tại Việt Nam, bao gồm hai nhà máy sản xuất điện thoại thông minh, cung cấp phân nửa sản lượng điện thoại thông minh và máy tính bảng của hãng.
Theo báo cáo, sự thành công của Samsung đã thúc đẩy những người khổng lồ công nghệ khác, như Google và LG, chuyển chuỗi cung ứng của họ đến Việt Nam. Xu hướng này càng phát triển mạnh mẽ hơn trong giai đoạn căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc, không chỉ nâng cao sản lượng xuất khẩu của Việt Nam mà còn gia tăng dòng chảy FDI vào trong nước.
Cũng theo HSBC, mặc dù quá trình này phần nào bị gián đoạn do Covid-19, FDI vào Việt Nam vẫn rất ổn định, cụ thể trong những khu vực sản xuất liên cung ứng cho Apple. Ví dụ, hai nhà cung ứng Đài Loan của Apple, Pegatron và Foxconn, và hai nhà lắp ráp Trung Quốc đại lục, Luxshare và Goertek, đều vừa công bố các kế hoạch đầu tư lớn nhằm tăng cường năng lực sản xuất tại Việt Nam.
 |
Điều quan trọng, theo HSBC, “tham vọng công nghệ” của Việt Nam không chỉ dừng lại ở việc trở thành trung tâm sản xuất cấp thấp. Tuy nhiên, điều này có nghĩa là cần nhiều cải cách hơn nữa, bao gồm cả nâng cao tay nghề của lực lượng lao động và cải thiện chất lượng cơ sở hạ tầng, để có thể nắm bắt nhiều cơ hội.
