![]() |
12 năm sau, trung tuần tháng 11/2024, Đặng Mai Nhi là một trong 5 đại diện thế hệ trẻ, và là người nước ngoài duy nhất bước vào chung kết cuộc thi hùng biện Matsushita Konosuke về “Tầm nhìn và thực tiễn xã hội vào năm 2050” do Học viện kinh tế chính trị Matsushita - nơi đào tạo ra rất nhiều chính trị gia nổi tiếng của Nhật và Tập đoàn Panasonic đồng tổ chức. Chủ đề tranh luận của cô ấy là về sự kết nối của văn hóa Việt.
![]() |
Đặng Mai Nhi và người em song sinh Đặng Linh Nhi theo học ngành kinh tế tại Đại học Kinh tế Nagoya trong 4 năm. Sau này, họ sẽ đi một hành trình rất dài giữa Nhật Bản và Việt Nam, một hành trình kinh doanh đầy thôi thúc được kết nối giữa những yếu tố văn hoá Việt với giá trị và nhu cầu của cộng đồng bản địa. Đam mê của họ có lẽ đã bắt nguồn từ những bươn chải kinh doanh của gia đình. Cha mẹ của hai cô, ông Đặng Danh Hùng và bà Phạm Hồng Mai khởi nghiệp từ hai bàn tay trắng. 18 tuổi họ bắt đầu với một tiệm may nhỏ ở Hà Nội, công việc gắn bó với họ cả cuộc đời bằng thương hiệu nhà may Hương Trầm.
Sự tỉ mỉ của nghề may, sự khéo tay bản năng và độ tinh tế thích ứng trước những nhu cầu nhỏ nhất của khách hàng và biến động thị trường có thể đã là điểm tựa giúp ông bà chủ tiệm may duy trì một thương hiệu doanh nghiệp gia đình qua trên 3 thập kỷ. Không nhỏ không lớn, nhưng sự kiên trì của may Hương Trầm và những gian nan bươn chải thị trường của cha mẹ dường như đã gieo vào DNA những người con một tinh thần kinh doanh linh hoạt và không lùi bước.
Ông thợ may Hà Nội chỉ là chưa từng nghĩ rằng, sau này, ông sẽ đóng một vai trò tưởng như là bất đắc dĩ trong sự hiện diện của những sản phẩm ẩm thực đặc trưng truyền thống Việt Nam trên đất Nhật Bản.
Quay lại với mùa Thu năm 2014. Khi còn ngồi ghế giảng đường đại học, Mai Nhi từ bỏ việc làm thêm, từ bỏ việc kinh doanh mỹ phẩm từ Nhật về Việt Nam, một công việc đã cho cô gái 20 tuổi những khoản thu nhập không tồi, để bước chân vào ngành thực phẩm.
![]() |
"Khi đó tôi đã nghĩ rất nhiều về việc mình muốn làm gì? Tôi chợt nghĩ đến mỗi lần mình nhớ cơm nhà thì chỉ có thể nhìn qua ảnh mẹ gửi, chứ ở Nagoya thời điểm đó gần như không có nơi bán thực phẩm Việt. Nên tôi đã quyết định thử sức và bắt đầu khởi nghiệp với một cửa hàng. Nhờ sự giúp đỡ và động viên của gia đình, Little Hanoi – siêu thị mini bán thực phẩm Việt của tôi đã ra đời," chị Mai Nhi kể.
Little Hanoi, tên gọi của nó có lẽ đã đến với hai chị em Mai Nhi, Linh Nhi từ cảm xúc về những lo toan nhớ con của mẹ.
Cửa hàng nhỏ ấy ban đầu được khai trương chỉ với 4 nhân viên người Nhật và Việt, chuyên bán đồ thực phẩm Việt Nam, thứ hương vị phần nào xoa vợi đi nỗi nhớ quê hương của những người Việt đi làm xa xứ.
“Tôi thấy cộng đồng bà con Việt tại Nhật ngày càng đông đảo, và đi cùng là nhu cầu về những món ăn quê hương. Tôi vẫn nhớ Tết Nguyên Đán đầu tiên khi chúng tôi mở cửa hàng, cách đây gần 10 năm, có những anh chị lặn lội gió rét tìm đến mua giò chả, bánh chưng, những món ăn không thể thiếu trong ngày Tết. Là một người Việt xa quê, tôi cảm nhận rõ ràng một phần sâu trong những nhu cầu đó không chỉ là thực phẩm, không chỉ là món ăn, mà là nỗi nhớ nhà,” chị Mai Nhi kể.
![]() |
Mặc dù người Nhật không theo Tết Nguyên đán, đường phố ngoài kia vẫn mùa đông lạnh, những hàng người cắm cúi bận rộn, nhưng bên trong mỗi ngôi nhà người Việt, là sự ấm áp của Tết.
Những món ăn truyền thống như bánh chưng, giò chả... là sự hiện diện của Tết đối với người Việt Nam xa quê. Little Hanoi trở nên đông khách hơn vào những mùa Tết Dương lịch và Nguyên đán.
“Nhưng Nagoya 10 năm trước gần như rất ít người bán bánh chưng, giò chả. Chúng tôi khi đó vừa phải đi học, vừa phải luôn phải tìm kiếm xem có ai làm để nhập về bán. Nhưng vì các nguồn cung hầu như làm thủ công nên chất lượng không ổn định, các mặt hàng rất nhanh hỏng và không đủ số lượng đáp ứng nhu cầu khách hàng,” chị Mai Nhi nói.
Nhưng rồi một cuộc gặp gỡ tình cờ đã thay đổi tất cả. Rồi cái cửa hàng Little Hanoi khiêm nhường ấy cũng sẽ khép lại với hai vợ chồng Mai Nhi, Mori Kazuki, để mở ra một điểm khởi đầu mới cho những giấc mơ lớn hơn của họ.
“Đó là một chiều muộn 30 Tết âm lịch. Khi nhân viên đã về hết và anh Mori đang giúp tôi chuẩn bị đóng cửa hàng thì có một bạn nữ đến để tìm mua bánh chưng, giò, chả. Vì bạn nghe nói cửa hàng tôi bán thực phẩm Việt nên đã đi tàu hơn một tiếng đồng hồ tới để mua, nhưng tới nơi thì không còn gì cả. Cái Tết xa quê đầu tiên của bạn và các bạn Việt Nam khác sang Nhật Bản làm việc. Bạn vừa nói vừa khóc: “Chị cố giúp chúng em một cái bánh chưng và một cây giò thôi cũng được, không thì chúng em không có Tết”.
Bên cạnh sự xúc động về tình cảm của những người Việt Nam xa quê đối với văn hóa truyền thống, Mori Kazuki có lẽ đã, như là một doanh nhân đích thực, nhìn thấy ở đó một thị trường.
![]() |
![]() |
Một tháng sau câu nói đó, Mori Kazuki gác lại toàn bộ công việc riêng, để cùng Mai Nhi bước những bước đầu tiên vào lĩnh vực sản xuất thực phẩm Việt Nam, cho thị trường Nhật.
Giống như cuộc hôn nhân hạnh phúc của họ, như là một sự kết nối, giao thoa giữa hai nền văn hóa, công ty Food Force với thương hiệu Vietnamdeli ra đời cùng với một tuyên ngôn: Hương vị Việt Nam, chất lượng Nhật Bản.
![]() |
Những tiêu chuẩn, yêu cầu kỹ thuật khắt khe của thị trường Nhật trong lĩnh vực thực phẩm là thách thức đầu tiên Vietnamdeli phải vượt qua và đáp ứng nếu muốn sản phẩm đi xa hơn. Food Force khi đó đã không thành công ngay lập tức với giò chả.
Trong “sử ký” nếu có của Vietnamdeli một ngày nào đó khi công ty vươn tới những thành công lớn hơn, có lẽ sẽ ghi lại nỗ lực của những gương mặt thầm lặng. Trong khi vợ chồng người con gái tập trung nghiên cứu thị trường và các công thức, quy trình sản xuất theo tiêu chuẩn Nhật, thì người cha cô, ông thợ may Hà Nội im lặng gác lại công việc trong vài tháng, huy động sự khéo tay tinh học của mình và tính tỉ mẩn để “đi chu du thiên hạ” học làm giò chả theo cách truyền thống Việt Nam.
![]() |
Xưởng may trở thành nơi pha chế thực phẩm, xay thịt giã giò cân đong đo đếm và sau khi đưa thành công thức, ông Hùng gọi Mori về đích thân khảo nghiệm. Tuy nhiên, họ còn phải đi nhiều bước rất dài nữa.
Tiếp tục sau đó là nhiều phen vật lộn thử nghiệm, thất bại và thất bại, anh Mori đã làm lại công thức, và cuối cùng đã thành công với sản phẩm đáp ứng được đầy đủ tiêu chuẩn Nhật nhưng vẫn giữ được hương vị Việt. Với phương châm “Sản phẩm sẽ nói lên tất cả”, Vietnamdeli bắt tay đầu tư chỉn chu từ giấy phép, nhà máy, quy trình sản xuất, công thức sản phẩm, huấn luyện nhân viên đến làm bao bì, nhãn mác.
May mắn nhận được sự đón nhận của thị trường, Vietnamdeli bắt đầu đạt những mức tăng trưởng ấn tượng. Trong 3 năm liên tiếp 2022-2024, công ty Food Force với thương hiệu Vietnamdeli đều đứng số 1 Nhật Bản trong hạng mục Thực phẩm & Đồ uống của bảng xếp hạng “Những doanh nghiệp có tốc độ tăng trưởng cao nhất Châu Á-Thái Bình Dương” do Thời báo tài chính Financial Times của Anh và Statista công ty nghiên cứu thị trường của Đức bình chọn.
Mặc dù có mức tăng trưởng cao nhưng cũng có thời gian Vietnamdeli gặp khó khăn lớn do thị trường xuất hiện sự cạnh tranh về giá, đặt cho những người điều hành Food Force một câu hỏi đầy phân vân “Liệu có nên giảm chất lượng để giảm giá vốn?”.
![]() |
"Tuy nhiên nhìn lại cả quãng đường đã đi, tôi nhận ra mục tiêu của mình khi bắt đầu công việc này là làm thế nào để văn hóa ẩm thực Việt có thể xuất hiện nhiều hơn trên bàn ăn người Nhật. Một người Việt, sản xuất thực phẩm Việt, nhưng phải bán được cho không chỉ người Việt Nam, mà còn cho cả người Nhật, phải đưa văn hóa ẩm thực Việt Nam đến gần hơn với người Nhật, đó mới chính là mục tiêu mà tôi hướng đến. Do đó, tôi chỉ có thể đi tiếp, không thể bàn lùi," Mai Nhi kể.
Không đi vào cuộc đua giảm giá, Vietnamdeli đã chọn cách ngược lại, là đầu tư hơn nữa vào sản phẩm và đưa vào các hệ thống siêu thị lớn. "Để đáp ứng được các tiêu chuẩn của siêu thị Nhật là một việc cực kỳ khó khăn, cần sự chỉn chu, tỉ mỉ và cố gắng của cả một tập thể. Chúng tôi luôn nói với nhân viên của mình là Nhật họ bán được từ củ khoai lang với giá thành cao, thì tại sao chúng ta không làm một sản phẩm thể hiện văn hóa Việt thật tốt?"
“Thật may mắn, những nỗ lực của chúng tôi cũng được đền đáp khi giò, chả Vietnamdeli dần xuất hiện trong nhiều siêu thị lớn, khách sạn cao cấp 5 sao, nhà hàng nổi tiếng, và xuất hiện tại hơn 2.000 cửa hàng thực phẩm Việt tại Nhật. Những khách hàng sau khi thử sản phẩm giá thành rẻ hơn đều đã quay lại,” chị nói.
![]() |
![]() |
Mekong ASEAN gặp lại đôi vợ chồng Việt – Nhật, Mai Nhi và Mori Kazuki một chiều mùa Thu tại Hà Nội sau khi họ trở về từ một chuyến đi đến vùng trồng trà tại Việt Nam. Câu chuyện tiếp tục và lần này xoay quanh một cảm xúc mới mà họ đang theo đuổi: giá trị văn hóa của sản phẩm trà Việt, yếu tố văn hoá trong kinh doanh và sự giao lưu văn hóa trên con đường tìm đến sự trù phú.
"Khi bắt đầu kinh doanh thực phẩm Việt tại Nhật, hai vợ chồng tôi đã đối mặt với nhiều khó khăn, đồng thời cũng hiểu được những thách thức mà các sản phẩm Việt Nam đang gặp phải. Không chỉ là vấn đề chất lượng, mà còn là cách thức truyền thông về sản phẩm vẫn còn hạn chế, khiến cho thương hiệu sản phẩm khó có thể phát triển.
Các sản phẩm nhập khẩu từ Việt Nam thường xuyên phải cạnh tranh về giá cả, dễ bị loại bỏ khỏi kệ hàng. Với kinh nghiệm vừa là nhà sản xuất, vừa là nhà phân phối hơn 10 năm, anh Mori và tôi luôn trăn trở làm thế nào để các sản phẩm Việt đi sâu hơn vào thị trường Nhật. Chúng tôi suy ngẫm nhiều về vấn đề này và nhận ra rằng việc truyền tải câu chuyện văn hóa của các đặc sản địa phương là điều vô cùng cần thiết, nếu chúng tôi muốn thắng ở thị trường nước ngoài," chị Mai Nhi kể.
![]() |
“Trong một lần tình cờ chúng tôi được gặp một người phụ nữ là giám đốc cấp cao của một hệ thống lớn phía Việt Nam. Chị ấy sang Nhật một mình để tìm hướng đi cho sản phẩm trà Việt. Có một câu nói của chị ấy đã khiến vợ chồng tôi suy nghĩ rất nhiều: Nếu không bán được trà với giá thành cao hơn, thì nông dân họ bán hết đồi trà cho các dự án mất. Đó là lúc cả tôi và anh Mori thực sự cảm thấy mình cần làm gì đó, để kết nối những giá trị lâu đời của trà Việt Nam và Nhật Bản,” Mai Nhi nói.
"Khách hàng sẽ không dễ dàng chi trả cho một sản phẩm mà họ không hiểu rõ nguồn gốc và ý nghĩa của nó. Nếu tình trạng này vẫn tiếp diễn, nông sản Việt sẽ khó có thể nâng cao giá trị, và người nông dân sẽ không có cơ hội đầu tư vào kỹ thuật hay công nghệ để phát triển. Họ cần những câu chuyện truyền cảm hứng để làm nổi bật giá trị sản phẩm. Cơ hội để vươn xa hơn, tôi nghĩ, sẽ đến từ đó," Mori nói với Mekong ASEAN.
Nhật là một đất nước có bề dày văn hóa trà sâu rộng, có kỹ thuật và sự phát triển nền công nghiệp trà. Mai Nhi cho biết, chị có niềm tin rằng sự kết hợp này sẽ hỗ trợ và nâng tầm trà Việt đúng với giá trị lịch sử lâu đời của nó.
“Người Nhật có câu ‘Ocha no en – Duyên của trà’. Vì vậy, tôi đã suy nghĩ về việc tìm ra một giải pháp và quyết định mời hai nghệ nhân làm trà đã giành chiến thắng tại Giải thưởng trà Nhật Bản ở tỉnh Aichi, cùng với một trà sư chiến thắng trong cuộc thi biểu diễn trà đạo Nhật Bản, đến thăm Việt Nam. Khi họ đặt chân đến những cánh đồng trà và giao lưu với các nông dân địa phương, tôi đã cảm nhận một điều: "Chính văn hóa là sợi dây kết nối và là một trong những chìa khóa tạo ra sự trù phú, tạo ra sự chia sẻ và hợp tác sâu sắc," Mai Nhi nói.
![]() |
“Một điều quan trọng khác mà tôi nhận ra qua những cuộc giao lưu với những người bạn Nhật Bản là giá trị của văn hóa trà Việt Nam xứng đáng được nâng cao. Không chỉ dừng lại ở việc trồng trà như một nguyên liệu thô, mà cần lan tỏa giá trị văn hóa của trà, phát huy giá trị của nền nông nghiệp địa phương như những gì các vùng trà nổi tiếng của Nhật Bản là matcha Uji và trà Shizuoka đã từng làm,” chị Mai Nhi nhìn nhận.
Văn hóa trà cũng là chủ đề được chị Mai Nhi lựa chọn cho bài hùng biện của mình tại vòng chung kết cuộc thi hùng biện Matsushita Konosuke về “Tầm nhìn và thực tiễn xã hội vào năm 2050” tổ chức ngày 16/11 vừa qua.
Là người Việt Nam đầu tiên được lựa chọn vào chung kết kể từ khi cuộc thi được tổ chức tới nay, Mai Nhi cho rằng đây là một vinh dự lớn lao và cũng là một thử thách không nhỏ.
Chia sẻ với Mekong ASEAN về lý do chọn trà làm cầu nối văn hóa trong bài phát biểu của mình, Mai Nhi cho rằng, đó là sự khéo léo trong việc gắn kết truyền thống với tương lai. Trà, với vai trò là một phần không thể thiếu trong đời sống và văn hóa Việt Nam, có thể là biểu tượng của sự kết nối, sự chia sẻ và hòa hợp.
“Tôi đã luôn suy nghĩ về nền nông nghiệp Việt, về sản phẩm Việt trên thị trường quốc tế, nên bài phát biểu như là tâm tư bấy lâu nay của tôi. Bài phát biểu có thể khơi gợi một hình ảnh tương lai nơi các nền văn hóa giao thoa, nơi mà giá trị truyền thống như uống trà, đối thoại, lắng nghe và tôn trọng khác biệt sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng một xã hội thịnh vượng.
Tầm nhìn này không chỉ là một cái nhìn lạc quan về năm 2050 mà còn là lời nhắc nhở về vai trò của những giá trị văn hóa trong việc hình thành một thế giới không chỉ phát triển về mặt công nghệ mà còn bền vững về mặt xã hội và tinh thần. Trà, trong ý nghĩa này, là chất xúc tác để con người từ các nền văn hóa khác nhau có thể giao tiếp và thấu hiểu lẫn nhau, hướng đến sự đồng điệu và cộng hưởng, hỗ trợ nhau,” chị Mai Nhi nói.
![]() |
![]() |
Đây không phải là một ‘câu chuyện thành công’, mà chỉ là một trong nhiều câu chuyện về hành trình của những người Việt Nam ở nước ngoài, về đam mê vẫn luôn tiếp diễn, và là minh chứng của những gì người Việt xa quê hướng về tình yêu đất nước, hướng về những khát khao gìn giữ những giá trị, ngành nghề truyền thống của người Việt Nam. Đằng sau những khao khát đó, chính là một dòng chảy văn hóa Việt, một mạch nguồn âm thầm nhưng luôn luôn mãnh liệt.
![]() |