Mekong ASEAN đã có cuộc trao đổi với Giàng A La – chủ hộ kinh doanh Giàng A La hoạt động trong lĩnh vực du lịch, lưu trú tại xã Pà Cò, tỉnh Phú Thọ về hành trình vượt nghèo và những nỗ lực mở lối làm kinh tế cho bà con địa phương.

Mekong ASEAN: Là một trong những gương mặt trẻ khởi nghiệp tiêu biểu của Pà Cò, anh có thể chia sẻ về ý tưởng ban đầu và hành trình hình thành Hợp tác xã dịch vụ du lịch và nông nghiệp Hang Kia?

A Giàng A La: Tôi sinh năm 1996, là người Mông, lớn lên giữa núi rừng Pà Cò. Trước kia, Pà Cò chỉ là một vùng thuần nông, cuộc sống bà con còn nhiều khó khăn, nhiều phong tục cũ kỹ chưa được thay đổi. Tôi chứng kiến quê hương mình lặng lẽ, đẹp nhưng nghèo, và trong lòng luôn day dứt về câu hỏi: Làm sao để nơi này khởi sắc hơn?

Nhờ may mắn được học hành đầy đủ, tôi được tiếp cận những tư duy mới, được trang bị kiến thức về pháp luật, kinh tế, và đặc biệt là được mở rộng tầm nhìn về cách làm du lịch, cách bảo tồn và khai thác văn hóa bản địa. Càng đi xa, tôi càng hiểu rõ những khó khăn ở nơi mình sinh ra và càng khao khát được trở về để làm điều gì đó có ích.

Chính suy nghĩ đó đã khiến tôi đưa ra quyết định lớn là dừng con đường nghệ thuật đang theo học để quay về Pà Cò khởi nghiệp. Tôi muốn đánh thức tiềm năng du lịch của mảnh đất này, muốn biến những giá trị văn hóa của người Mông thành tài sản, thành sinh kế để người dân thoát nghèo, có cuộc sống tốt đẹp hơn, thay đổi tư duy của người dân để Pà Cò trở thành nơi đáng sống.

Pà Cò hiện là một xã thuộc tỉnh Phú Thọ, hình thành trên cơ sở hợp nhất ba xã Pà Cò, Hang Kia, Cun Pheo và ba xóm của xã Đồng Tân (tỉnh Hòa Bình cũ). Khu vực này có những ngọn núi hùng vĩ với độ cao khoảng 1.200 m so với mực nước biển, nơi đây cũng giữ được vẻ đẹp tự nhiên chưa khai phá và là nơi sinh sống lâu đời của đồng bào Mông.

Quá trình trưởng thành của tôi gắn liền với sự thay đổi của vùng đất này. Từ năm 1999, du lịch ở đây bắt đầu được khai mở, khi đó tôi mới bốn tuổi, tuy nhiên, do đây là khu vực khó khăn nhất của xã, đời sống người dân còn hạn chế, phong tục tập quán chưa đổi mới nên dù có tiềm năng, hoạt động du lịch vẫn phát triển rất chậm. Đến năm 2013, du lịch địa phương gần như dậm chân tại chỗ, chưa mang lại chuyển biến rõ rệt trong đời sống người dân.

Thời điểm đó, khách du lịch chủ yếu là khách quốc tế đến tham quan, tìm hiểu văn hóa. Họ thường tự chuẩn bị đồ ăn, thức uống và thậm chí mang theo đầu bếp riêng, ít sử dụng dịch vụ hay lao động địa phương, nên nguồn thu cho người dân gần như không có.

Sau năm 2013, các mô hình lưu trú như homestay và nhà cộng đồng bắt đầu xuất hiện. Đây là bước ngoặt quan trọng, mở ra hướng phát triển mới khi du lịch của xã thu hút thêm khách nội địa, khách đến tham quan và lưu trú nhiều hơn, tạo tiền đề để kinh tế địa phương dần khởi sắc.

Với những kiến thức tiếp thu được trong quá trình học đại học và các lớp bồi dưỡng về du lịch do tỉnh và các tổ chức đoàn thể triển khai, năm 2020 tôi quyết định thành lập Hợp tác xã dịch vụ du lịch và nông nghiệp Hang Kia. Hợp tác xã tập hợp 9 hộ dân với 15 thành viên, cùng tham gia kinh doanh homestay, thu mua nông sản của bà con để phục vụ du khách và bán ra thị trường.

Trong mô hình này, mỗi hộ tự quản lý dịch vụ lưu trú của mình nhưng sử dụng chung các dịch vụ như xe đưa đón, hướng dẫn viên, đội văn nghệ và các hoạt động trải nghiệm. Các thủ tục liên quan đến quản lý và kinh doanh từ nộp thuế, giấy phép hoạt động đến hồ sơ pháp lý, tôi đứng ra phụ trách, bởi phần lớn người dân, đặc biệt là người lớn tuổi, còn hạn chế về chữ viết và chưa quen với quy trình thủ tục kinh doanh.

Song song với đó, tôi tổ chức phổ cập kiến thức kinh doanh cho các thành viên để họ có thể tự vận hành mô hình riêng. Nội dung đào tạo gồm kỹ năng xây dựng dịch vụ, chế biến đặc sản phục vụ khách, lập lịch trình tour và thiết kế các tuyến trải nghiệm.

Các hoạt động trải nghiệm được tổ chức theo mùa: mùa xuân trồng rau, mùa hè hái cam, mùa đông hái mận và đào. Đặc biệt, du khách có thể tham gia săn mây quanh năm trên những đỉnh núi cao khoảng 1.200 m tại Pà Cò.

Nhờ hệ sinh thái dịch vụ này, người dân trong bản đều có thêm việc làm như xe ôm, vận chuyển, dẫn đường, porter, trồng trọt, chăn nuôi, bán nông sản. Đội văn nghệ của xã cũng tăng thu nhập thông qua các buổi biểu diễn phục vụ du khách.

Hợp tác xã đồng thời đảm nhiệm việc kiểm soát chất lượng dịch vụ, xử lý phản hồi của du khách, cập nhật xu hướng du lịch mới để hướng dẫn người dân điều chỉnh mô hình, bảo đảm sự phát triển phù hợp và bền vững.

Mekong ASEAN: Bước vào con đường khởi nghiệp tại quê hương, anh đã gặp phải những khó khăn gì và anh có thể chia sẻ việc mình đã vượt qua ra sao?

Anh Giàng A La: Khó khăn lớn nhất đối với tôi chính là thay đổi tư duy của bà con trong bản. Tôi là người trẻ, có khát vọng, có mong muốn làm điều gì đó mới mẻ cho quê hương và sẵn sàng chấp nhận rủi ro để thử nghiệm nhưng bà con thì khác, phần lớn họ đã sống hơn nửa đời người trong nếp sinh hoạt truyền thống, ít tiếp xúc với mô hình kinh doanh mới nên rất ngại đổi mới. Sự thận trọng, tâm lý sợ thất bại, cộng thêm việc đã quen với cách làm cũ khiến họ không dễ đón nhận những đề xuất của tôi, dù tôi có giải thích, phân tích hay thuyết phục bao nhiêu.

Trong suy nghĩ của bà con, đi làm thuê, được trả công ngay trong ngày là hình thức lao động an toàn nhất. Họ quen với việc làm nương, làm đồng, thu được sản phẩm liền tay, thế nên, khi tôi đề nghị cải tạo nhà cửa, mở homestay, đầu tư trang thiết bị, bỏ vốn vận hành hay chi phí quảng bá, quảng cáo… thì nhiều người tỏ ra e dè. Việc phải bỏ tiền trước trong khi chưa nhìn thấy lợi nhuận tức thì khiến họ chần chừ, thậm chí từ chối tham gia.

Bên cạnh rào cản về tư duy, tôi còn đối mặt với những khó khăn rất thực tế của một người khởi nghiệp. Vốn ban đầu rất hạn chế, trong khi việc làm homestay, đón khách, tổ chức tour cộng đồng đòi hỏi chi phí lớn và nhiều khoản phát sinh. Tôi cũng thiếu kinh nghiệm quản lý, vận hành, phải tự học hỏi từng bước, từ cách đón khách, tổ chức dịch vụ, đến xử lý rủi ro. Ngoài ra, các quy định của Nhà nước liên quan đến kinh doanh lưu trú, du lịch cộng đồng cũng là một thách thức, đòi hỏi phải nắm bắt đầy đủ để triển khai đúng quy trình.

Nhưng đến nay, khi đã bước sang năm thứ năm, mọi thứ đã ổn định hơn rất nhiều. Những khó khăn về vốn và vận hành cơ bản đã vượt qua, mô hình bắt đầu có lãi, bà con cũng nhìn thấy hiệu quả và dần thay đổi cách nghĩ. Điều đó giúp tôi có thêm động lực để tiếp tục phát triển mô hình du lịch cộng đồng tại địa phương.

Khi lượng khách đông hơn và hợp tác xã phát sinh nghĩa vụ nộp thuế, nhiều hộ tỏ ra không sẵn sàng gánh vác phần việc của mình. Thay vào đó, họ để mặc mọi thủ tục, hồ sơ và khâu quản lý cho tôi tự xoay xở, gánh nặng công việc dồn hết lên một người khiến mô hình kinh doanh không thể phát triển bền vững.

Tôi đã nhiều lần đứng ra hướng dẫn bà con quy trình kinh doanh, giải thích cách quản lý homestay, cũng như đề xuất mở rộng truyền thông, marketing để tăng sức hút đối với du khách, nhưng phần lớn các hộ dân trong hợp tác xã không mặn mà tiếp nhận, một phần vì họ e ngại thay đổi, một phần vì vẫn giữ quan điểm rằng tôi còn quá trẻ để dẫn dắt. Việc đóng thêm vốn để cải thiện chất lượng dịch vụ cũng không được đồng thuận, bà con chỉ muốn đảm nhận phần việc cụ thể và nhận tiền công, chứ không muốn đứng ra đầu tư hay chịu trách nhiệm chung.

Trong điều kiện như vậy, hợp tác xã không thể duy trì hiệu quả, tôi chọn giải thể để mỗi hộ tự quản lý mô hình của mình, và bản thân tôi cũng tách ra phát triển hoạt động kinh doanh riêng, phù hợp với cách làm chủ động hơn.

Tôi cũng chủ động giới thiệu và đăng ký cho thanh niên trong xã tham gia các lớp tập huấn về kinh doanh và dịch vụ du lịch do địa phương, các đoàn thể hoặc tổ chức xã hội triển khai. Điều tôi mong muốn là các bạn mở rộng tư duy, có khát vọng phát triển và dám đặt ra mục tiêu cho tương lai.

Song song với việc kinh doanh, tôi đẩy mạnh quảng bá vẻ đẹp của Pà Cò trên các nền tảng mạng xã hội, kết nối với các công ty du lịch và đề xuất hợp tác đưa khách về địa phương. Điều này vừa tạo nguồn khách ổn định cho homestay của tôi, vừa mở ra cơ hội kinh doanh cho nhiều hộ khác trong bản.

Ngoài lĩnh vực lưu trú, tôi còn xây dựng một nhóm chuyên thu mua nông sản của bà con để bán qua mạng cho cư dân vùng xuôi, đồng thời cung cấp thực phẩm sạch cho du khách đến nghỉ tại homestay. Cách làm này vừa giúp bà con tiêu thụ sản phẩm, vừa tạo thêm nguồn thu và nâng cao chất lượng dịch vụ mà tôi cung cấp.

Dù đã có 5 năm hoàn thiện mô hình kinh doanh của mình nhưng tôi vẫn không ngừng tìm tòi, học hỏi thêm kiến thức mới như các kiến thức về chuyển đổi số, truyền thông, marketing điểm đến, quản lý điểm đến, quản lý khách hàng để đưa hình ảnh Pà Cò đến với công chúng nhiều hơn. Hiện nay, homestay của tôi vẫn kinh doanh rất tốt, trong quý vừa qua chúng tôi đã đón gần 200 khách nội địa lên khám phá và trải nghiệm, khách rất thích vẻ đẹp của nơi đây và thường dành các ngày cuối tuần nghỉ ngơi và khám phá Pà Cò.

Mekong ASEAN: Để giúp người dân Pà Cò vươn lên ổn định cuộc sống và thoát nghèo bền vững, xin anh cho biết, chính quyền địa phương đã và đang triển khai những hình thức hỗ trợ nào?

Anh Giàng A La: UBND tỉnh Phú Thọ luôn dành sự quan tâm lớn đến việc bảo đảm an sinh xã hội cho đồng bào dân tộc thiểu số, đặc biệt là tại những địa bàn vùng sâu, vùng xa như Pà Cò. Cùng với đó, tỉnh cũng coi phát triển du lịch là hướng đi quan trọng để nâng cao đời sống người dân. Chính quyền xác định du lịch sinh thái và du lịch cộng đồng sẽ là chiến lược dài hạn giúp bà con vừa tăng thu nhập, thoát nghèo bền vững, vừa bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống.

Trước thời điểm sáp nhập tỉnh, Ban Chỉ đạo du lịch tỉnh Hòa Bình cũ đã tổ chức nhiều buổi trao đổi, hướng dẫn và động viên các hộ có tiềm năng đăng ký mở homestay, phát triển loại hình lưu trú phục vụ du lịch.

Những hộ không tham gia làm homestay được khuyến khích sản xuất nông nghiệp sạch để cung ứng cho khách du lịch. Những hộ đang hoạt động trong lĩnh vực du lịch thì được hỗ trợ đào tạo nâng cao kỹ năng, từ nấu ăn, phục vụ đến sản xuất và hoàn thiện sản phẩm thổ cẩm để thương mại hóa. Tất cả nhằm hướng tới quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế địa phương từ nông nghiệp sang dịch vụ - du lịch.

Bên cạnh đào tạo và định hướng phát triển, tỉnh còn chủ động tìm kiếm các dự án có tiềm năng để thúc đẩy du lịch, đồng thời tôn vinh những mô hình, cá nhân tiêu biểu để tạo động lực cho cộng đồng. Hợp tác xã trước đây của tôi cũng được hình thành từ cuộc thi khởi nghiệp do Tỉnh đoàn Hòa Bình cũ tổ chức. Chính quyền còn đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng phục vụ du lịch, như tu sửa khu chợ địa phương và xây mới một sân vận động đạt chuẩn để tổ chức các lễ hội văn hóa truyền thống, thu hút du khách và góp phần phát triển kinh tế địa phương.

Mekong ASEAN: Nếu có cơ hội giới thiệu Pà Cò đến du khách gần xa, anh muốn gửi gắm điều gì về mảnh đất này?

Anh Giàng A La: Tại Pà Cò, một trong những phong tục lâu đời và cũng là nét văn hóa đặc sắc của đồng bào Mông là đón Tết sớm hơn Tết Nguyên đán dưới xuôi khoảng một tháng. Đây là Tết cổ truyền của người Mông, gắn liền với nhịp sống nông nghiệp; bà con ăn Tết sớm để kịp chuẩn bị cho vụ lúa tháng Giêng.

Trong những ngày Tết, cả bản rộn ràng không khí sum họp. Mọi người quây quần ăn cơm, uống rượu, đi chúc Tết nhau quanh bản. Không gian lễ hội rất náo nhiệt và cũng là trải nghiệm mà du khách vô cùng yêu thích. Nhiều du khách, khi nghe giới thiệu về Tết cổ truyền của người Mông, đều muốn thử một lần đón Tết sớm cùng bà con.

Tết cổ truyền còn gắn với lễ hội Gầu Tào – nghi lễ cầu mong một năm mới bội thu, bình an. Lễ hội có nhiều hoạt động văn hóa truyền thống múa khèn và các cuộc thi sôi nổi như giã bánh dày, ném pao, bắn nỏ, đánh tu lu,... Đúng dịp này, Pà Cò cũng vào mùa hoa; du khách có thể ngắm tam giác mạch, hoa cải, hoa mận nở trắng cả sườn núi.

Với những nét đặc trưng ấy, địa phương xác định Tết cổ truyền của người Mông là điểm nhấn quan trọng để phát triển du lịch. Hằng năm, vào mùng 2 Tết, lãnh đạo xã và lãnh đạo tỉnh đều xuống thăm, chúc Tết và cùng ăn Tết với bà con, vừa gìn giữ phong tục, vừa quảng bá hình ảnh Pà Cò đến du khách thập phương.

Mekong ASEAN: Từ trải nghiệm của chính mình, anh có thể chia sẻ mình đã hỗ trợ và truyền cảm hứng cho các bạn trẻ ở quê nhà như thế nào?

Anh Giàng A La: Thế hệ trẻ luôn là tương lai của mỗi vùng đất, và Pà Cò cũng không ngoại lệ. Trước đây, khi nhiều hủ tục còn bủa vây bản làng, tình trạng tảo hôn khiến không ít bạn trẻ lập gia đình quá sớm, rồi lại tiếp tục cuộc sống làm nương, làm rẫy trên những mảnh đất cằn cỗi, thu nhập bấp bênh, không đủ ăn đủ mặc, cái nghèo cứ lặp lại từ đời này sang đời khác. Thậm chí, để có thêm tiền trang trải, một số thanh niên còn bị lôi kéo vào các đường dây buôn bán ma túy, khiến tệ nạn xã hội tại đây ngày càng gia tăng.

Sự xuất hiện của du lịch đã mở ra hướng đi mới, khi có thêm cơ hội việc làm, có cách kiếm tiền chính đáng và phù hợp với nhu cầu của xã hội, bản làng bắt đầu đổi thay, tệ nạn cũng dần lùi lại. Với mong muốn góp phần thúc đẩy sự thay đổi này, tôi đã tập hợp các bạn trẻ trong xã về làm việc, hướng dẫn họ làm du lịch, sản xuất sản phẩm để tăng thu nhập, có điều kiện tiếp tục học tập và ổn định cuộc sống. Tôi cũng động viên các em nhỏ cố gắng học hành đến nơi đến chốn, phấn đấu vào đại học để mở rộng kiến thức, mang tư duy ra khỏi vùng núi nghèo nàn, lạc hậu, về xây đắp quê hương.

Trong bối cảnh công nghệ thông tin phát triển mạnh mẽ, mạng xã hội có sức lan tỏa lớn, nhiều người dân tộc đã thành công khi quảng bá hình ảnh quê hương qua các nền tảng số, tôi khuyến khích các bạn trẻ – những người tiếp xúc với mạng xã hội hằng ngày tích cực chia sẻ vẻ đẹp của bản làng, từ đó tạo động lực, nuôi dưỡng khát vọng làm giàu và làm đẹp cho chính mảnh đất nơi mình sinh ra.

Mekong ASEAN: Xin cảm ơn những chia sẻ của anh!