Trong những năm qua, mặc dù là đối tác thương mại lớn của Việt Nam, nhưng nguồn vốn FDI của EU vào Việt Nam còn hạn chế và chưa xứng với tiềm năng của hai bên, đặc biệt trong bối cảnh thực thi hiệp định thương mại Việt Nam - EU (EVFTA) và Hiệp định bảo hộ đầu tư (EVIPA).
Tại tọa đàm “FDI của EU vào Việt Nam trong bối cảnh thực thi EVFTA và EVIPA” do Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR), trực thuộc Trường Đại học Kinh tế, ĐHQGHN và Viện Konrad-Adenauer-Stiftung phối hợp tổ chức ngày 25/10, các chuyên gia đã công bố báo cáo nghiên cứu FDI EU trong bối cảnh mới.
Thu hút FDI từ EU đã mở rộng nhiều lĩnh vực
Công bố tóm tắt kết quả nghiên cứu, TS. Nguyễn Thị Thanh Mai, Giảng viên Khoa Kinh tế và Kinh doanh quốc tế, Trường Đại học Kinh tế, ĐHQGHN cho biết, đã nhìn thấy những tín hiệu tích cực trong thu hút FDI từ EU, bất chấp đại dịch Covid-19 và xung đột Nga - Ukraine.
Mặc dù từ năm 2020, số lượng và giá trị các dự án FDI của EU vào Việt Nam có sự sụt giảm do Vương quốc Anh chính thức rút khỏi khối này. Nhưng kể từ năm 2021, số lượng các dự án FDI từ EU đã tăng trở lại, gần đạt được đỉnh cũ trong năm 2019. Lũy kế đến tháng 8/2022, nhóm EU27 có tổng cộng 2.378 dự án còn hiệu lực tại Việt Nam, với tổng giá trị 27,59 tỷ USD.
Trong đó, Hà Lan là đối tác đầu tư lớn nhất trong khối EU vào Việt Nam, đóng góp gần 50% tổng số vốn FDI của toàn khối tại Việt Nam; Pháp, Luxembourg, Đức, Đan Mạch và Bỉ đóng góp gần 42%.
 |
Phân tích theo ngành và lĩnh vực, các doanh nghiệp EU đầu tư vào 18/21 ngành/lĩnh vực. Chủ yếu tập trung vào 3 ngành: Công nghiệp chế biến chế tạo, sản xuất phân phối điện và kinh doanh bất động sản.
Gần đây các doanh nghiệp EU có xu hướng quan tâm tới các ngành dịch vụ (như logistics, bưu chính viễn thông, tài chính, văn phòng cho thuê, bán lẻ), hay lĩnh vực năng lượng sạch, công nghiệp phụ trợ, chế biến thực phẩm, nông nghiệp công nghệ cao, dược phẩm… Đây được coi là dấu hiệu đáng mừng trong bức tranh thu hút FDI của Việt Nam từ EU.
Tuy đã đạt được nhiều dấu ấn tích cực trong vòng hơn 10 năm gần đây, nhưng báo cáo cũng cho thấy, khu vực FDI từ EU vẫn còn một số hạn chế.
Theo số liệu của Eurostat và Tổng cục thống kê, tỷ trọng đầu tư EU vào Việt Nam còn khá khiêm tốn, thường chỉ dao động từ 2 - 5% so với tổng số vốn FDI mà EU phân bổ trên thế giới. Điều này cho thấy dòng FDI vào Việt Nam từ EU chưa tương xứng với tiềm năng mà các nhà đầu tư EU có thể mang lại.
FDI EU vào Việt Nam còn thấp trong tương quan các nước ASEAN
Điểm đáng chú ý được báo cáo chỉ ra là, trong tương quan so sánh với các nước ASEAN, vai trò điểm đến đầu tư của Việt Nam với các nước EU còn rất hạn chế.
Theo báo cáo, chất lượng các dự án FDI của EU vào Việt Nam vẫn còn thấp trong tương quan so sánh với các nước cùng khu vực ASEAN. Lĩnh vực đầu tư của EU vào Việt Nam tương đối khác so với xu hướng đầu tư chung của khối này vào các nước ASEAN.
Theo TS. Nguyễn Thị Vũ Hà, thành viên nhóm nghiên cứu, những lợi thế mà Hiệp định EVFTA mang lại cho Việt Nam hiện nay chỉ là ngắn hạn, khi các nền kinh tế chính trong ASEAN như Thái Lan, Indonesia, Malaysia hay Indonesia đang tích cực đàm phán FTA với EU. Cùng với đó, EU cũng mong muốn hướng tới một FTA chung với cả khu vực ASEAN.
 |
Tọa đàm “FDI của EU vào Việt Nam trong bối cảnh thực thi EVFTA và EVIPA”, sáng 25/10. |
Theo vị chuyên gia này, Việt Nam đang có lợi thế của người đi trước, đó là có từ 7 - 10 năm vàng với đặc quyền tiếp cận thị trường EU. Trong khu vực ASEAN, chỉ có Singapore, nước đã ký kết và phê chuẩn FTA trước Việt Nam, ở vào vị trí thuận lợi tương tự.
“Việt Nam cần tận dụng triệt để khoảng ‘thời gian vàng’ khi các nước ASEAN chưa có FTA với EU để tiếp cận, thâm nhập thị trường cũng như thu hút FDI”, TS. Nguyễn Thị Thanh Mai khuyến nghị.
Bên cạnh đó, báo cáo cũng cho biết, việc thực thi các FTA này còn dẫn tới những áp lực và chi phí liên quan tới cải cách thế chế, chính sách. Đồng thời có thể làm giảm dòng FDI theo chiều ngang vào Việt Nam, nhất là trong bối cảnh dòng FDI toàn cầu đang suy giảm và có tính chọn lọc hơn.
Để giải quyết những thách thức trên, nhóm nghiên cứu nhận định, Việt Nam cần tăng cường công tác nghiên cứu, tuyên truyền, phổ biến về EVFTA và EVIPA, cải cách thể chế, tạo thuận lợi hơn cho môi trường đầu tư - kinh doanh và đặc biệt là đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao.
Nhìn nhận lại những điểm kỳ vọng để cải thiện chất lượng FDI EU
Trước kết quả công bố của nhóm nghiên cứu, TS. Trần Toàn Thắng, Trưởng ban Dự báo kinh tế và doanh nghiệp, Trung tâm Thông tin và Dự báo Kinh tế Xã hội Quốc Gia đã nêu lên một số điểm cần nhìn nhận lại để nâng cao khả năng thu hút FDI EU của Việt Nam.
"Việt Nam đặt rất nhiều kỳ vọng vào FDI của EU để thúc đẩy tăng trưởng, chuyển dịch cơ cấu kinh tế và tăng thu ngân sách. Tuy nhiên, phải đặt câu hỏi, sự kỳ vọng của chúng ta có hợp lý hay không? Cam kết về đầu tư trong 2 FTA này có khác gì so với các hiệp định trước đây”?
Chỉ ra một số bất cập, TS. Trần Toàn Thắng cho rằng, cơ chế “chọn – cho” trong EVFTA vẫn tương đồng với cam kết tương tự của WTO, còn khá lạc hậu nên nói về độ mở của nguyên tắc hợp tác thì còn hạn chế.
Ngoài ra, Trưởng ban Dự báo kinh tế và doanh nghiệp cũng nhận định, cơ cấu đầu tư từ EU vào Việt Nam còn lạc hậu, bản thân EU không phải một thực thể hoàn toàn là các nước giàu có nên đầu tư của EU chưa hình thành một xu hướng mà chỉ xuất phát từ cơ chế.
Bên cạnh dòng đầu tư từ EU vào Việt Nam, ông Thắng cho rằng, với hai Hiệp định EVFTA và EVIPA, Việt Nam không chỉ kỳ vọng đầu tư EU vào Việt Nam mà nên quan tâm đến cả đầu tư từ các nước khác vào Việt Nam để xuất khẩu sang EU.
“Tôi thấy dòng đầu tư này rõ rệt hơn và có thể sẽ trở thành xu hướng, cần nâng cao hơn nữa vấn đề dự báo về các diễn biến tác động sắp tới”, TS. Trần Toàn Thắng nhận định.
