Lạm phát bùng nổ, chi phí đi vay leo thang và đồng USD mạnh đã khiến hàng chục quốc gia đang phát triển trên thế giới gặp khó khăn trong việc trả nợ và huy động tiền, thậm chí đẩy một số quốc gia rơi vào tình trạng vỡ nợ vào năm 2022.

Dưới đây là 10 quốc gia đang đối mặt với khủng hoảng nợ hoặc đã vỡ nợ do Reuters thống kê.

Ai Cập

Nền kinh tế phụ thuộc vào du lịch của Ai Cập đã bị tổn thương trước hai "cú đấm liên hoàn" là đại dịch Covid-19 và giá lương thực và năng lượng tăng vọt. Quốc gia này đang thiếu hụt ngoại tệ nghiêm trọng, đồng thời phải vật lộn để thanh toán các khoản nợ ngày càng gia tăng.

Một người bưng khay bánh mì mới nướng ở quận Al-Khalifa, Cairo, Ai Cập. Ảnh: Bloomberg

Hồi tháng 12/2022, Cairo đã nhận được gói hỗ trợ mới trị giá 3 tỷ USD của IMF, trong đó cam kết sử dụng một loại tiền tệ linh hoạt, tăng vai trò của khu vực kinh tế tư nhân và thực hiện một loạt các cải cách tài chính và tiền tệ.

Tuy nhiên, các hạn chế về nhập khẩu và tiền tệ đã ảnh hưởng đến hoạt động kinh tế của nước này. Tình trạng thiếu ngoại tệ vẫn tiếp diễn mặc dù chính phủ đã đưa ra 3 lần phá giá đồng Bảng Ai Cập kể từ tháng 3/2022, khiến đồng tiền nội tệ này giảm một nửa giá trị. Lạm phát tại Ai cập cũng đang ở mức trên 30% - cao nhất trong hơn 5 năm qua.

El Salvador

El Salvador đã thành công thanh toán khoản trái phiếu trị giá 600 triệu USD vào tháng 1 năm nay. Quốc gia Trung Mỹ này đang lưu hành khoảng 6,4 tỷ USD trái phiếu châu Âu (Eurobonds).

Mặc dù năm 2025 mới đến thời hạn của khoản thanh toán tiếp theo, nhưng những lo ngại về chi phí trả nợ cao, cũng như các kế hoạch tài chính và chính sách tài khóa đã đẩy trái phiếu của El Salvador vào mức suy yếu trầm trọng.

Hồi tháng 9/2021, El Salvador đã quyết định thiết lập Bitcoin trở thành đồng tiền hợp pháp. Tuy nhiên, động thái này của El Salvador đồng nghĩa với việc tự tay đóng cánh cửa tiếp cận nguồn hỗ trợ tài chính của IMF.

Ghana

Ghana đang đối mặt với một trong những cuộc khủng hoảng kinh tế tồi tệ nhất, khi phải dành 40% doanh thu của chính phủ để chi trả các khoản nợ vào năm 2022. Tháng 1 năm nay, Ghana trở thành quốc gia thứ 4 trên thế giới yêu cầu tái cơ cấu nợ song phương theo Khung hành động chung về giãn nợ và tái cấu trúc nợ cho các nước nghèo của Nhóm các nền kinh tế phát triển và mới nổi hàng đầu thế giới (G20).

Quốc gia Tây Phi này cũng đã đạt được thỏa thuận tài chính trị giá 3 tỷ USD với IMF vào tháng 12/2022, nhưng vẫn cần nhận sự đảm bảo về tài chính từ các bên cho vay song phương. Ghana cũng đạt được thỏa thuận xóa nợ trong nước và tuần trước đã khởi động các cuộc đàm phán nợ chính thức với các chủ nợ quốc tế.

Lebanon

Hệ thống tài chính của Lebanon bắt đầu rạn nứt vào năm 2019 sau nhiều thập kỷ quản lý yếu kém và tham nhũng. Đầu năm 2020, nước này chính thức vỡ nợ. Cho đến nay, Lebanon vẫn chưa có nguyên thủ quốc gia cũng như nội các được trao quyền đầy đủ kể từ ngày 31/10/2022.

Lebanon đang đối mặt với cuộc khủng hoảng kinh tế - chính trị. Ảnh: DW

Vào tháng 4/2022, quốc gia này đã đạt được thỏa thuận tạm thời trị giá 3 tỷ USD với IMF, nhưng tổ chức này gần đây đã phát đi cảnh báo rằng Lebanon “đang ở trong tình thế rất nguy hiểm” do chậm trễ thực hiện một loạt các cải cách, bao gồm việc đại tu ngành ngân hàng và tỷ giá hối đoái.

Tháng 2 năm nay, lần đầu tiên sau 25 năm, chính phủ Beirut đã phá giá tỷ giá hối đoái chính thức. Ngân hàng Trung ương Lebanon tháng trước thông báo bắt đầu bán số lượng USD không giới hạn để ngăn “vòng xoáy” đồng nội tệ mất giá.

Malawi

Malawi đang vật lộn với tình trạng thiếu ngoại hối và thâm hụt ngân sách khoảng 1.320 tỷ Kwacha (1,3 tỷ USD), tương đương 8,7% GDP. Quốc gia Nam Phi này đang cố gắng tái cơ cấu nợ để đảm bảo tiếp nhận thêm các nguồn hỗ trợ tài chính từ IMF. Tổ chức tài chính này cũng từng phê duyệt quỹ khẩn cấp cho Malawi vào tháng 11/2022.

Pakistan

Sau nhiều tháng bất ổn về chính trị và kinh tế, tình hình tại Pakistan trở nên nghiêm trọng hơn do ảnh hưởng một loạt các diễn biến bất lợi từ đợt lũ lụt kinh hoàng hồi năm ngoái và lạm phát tăng cao kỷ lục.

Người dân Pakistan xuất trình chứng minh thư để nhận một bao bột mì miễn phí tại một điểm phân phát ở Lahore. Ảnh: AP

Trung Quốc đã đồng ý tái cấp tài chính 1,8 tỷ USD cho Ngân hàng Trung ương Pakistan vay. Tháng trước, Bắc Kinh tiếp tục gia hạn cho một khoản vay 2 tỷ USD dự kiến đáo hạn vào đầu tháng, nhằm cứu trợ cuộc khủng hoảng cán cân thanh toán nghiêm trọng tại Pakistan.

Tuy nhiên, các cuộc đàm phán giữa Pakistan với IMF về khoản vay 1,1 tỷ USD - một phần của gói cứu trợ 6,5 tỷ USD đã được đồng ý vào năm 2019, đang bị đình trệ, trong khi dự trữ ngoại hối của nước này không còn đủ để chi trả hoạt động nhập khẩu thiết yếu trong 4 tuần.

Tunisia

Nền kinh tế Bắc Phi vốn phụ thuộc vào ngành du lịch đang đối mặt với cuộc khủng hoảng nghiêm trọng, dẫn đến tình trạng thiếu hụt các mặt hàng thực phẩm cơ bản.

Trong khi đó, khoản vay 1,9 tỷ USD giữa nước này và IMF đã bị đình trệ trong nhiều tháng qua do chính phủ chưa có dấu hiệu thực hiện các cải cách theo yêu cầu. Bên cạnh đó, các khoản vay nước ngoài của Tunisia sẽ đến hạn thanh toán vào cuối năm nay. Các cơ quan xếp hạng tín dụng quốc tế nhận xét rằng quốc gia này có thể sẽ vỡ nợ.

Sri Lanka

Vào năm 2022, Sri Lanka đã tuyên bố vỡ nợ đối với các khoản vay quốc tế. Hoạt động quản lý kinh tế yếu kém càng trở nên trầm trọng hơn vì đại dịch Covid-19 đã gây ra khủng hoảng chính trị, khiến quốc gia này không còn đủ USD để thanh toán cho những mặt hàng nhập khẩu thiết yếu.

Hồi tháng trước, IMF đã thông qua gói cứu trợ trị giá 3 tỷ USD, từ đó giúp đảo quốc Nam Á này nhận được hỗ trợ bổ sung gần 4 tỷ USD từ Ngân hàng Thế giới (WB), Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) và các bên cho vay khác.

Chính phủ Sri Lanka đặt mục tiêu hoàn thành các cuộc đàm phán tái cơ cấu nợ vào tháng 9 năm nay, cũng như đang xử lý một phần khoản nợ trong nước và đặt mục tiêu hoàn tất vào tháng 5.

Ukraine

Ukraine vừa nhận khoản hỗ trợ đầu tiên trị giá 2,7 tỷ USD theo chương trình cho vay 15,6 tỷ USD của IMF trong vòng 4 năm. Đây là một phần trong gói hỗ trợ toàn cầu trị giá 115 tỷ USD nhằm giúp vực dậy nền kinh tế Ukraine sau hơn một năm chìm trong cuộc xung đột với Nga.

Những tòa chung cư bị phá hủy bởi các trận giao tranh giữa lực lượng Nga và Ukraine. Ảnh: AFP

Chính phủ Kiev đã đình chỉ tất cả các khoản thanh toán nợ vào năm 2022 sau khi xung đột bùng nổ và cho biết cần tái cơ cấu các khoản vay khi tình hình ổn định.

IMF ước tính Ukraine cần 3 - 4 tỷ USD mỗi tháng để duy trì hoạt động của đất nước. Một báo cáo gần đây của WB và các tổ chức khác cho biết, việc khôi phục nền kinh tế Ukraine dự kiến sẽ tiêu tốn 411 tỷ USD.

Zambia

Là quốc gia châu Phi đầu tiên vỡ nợ kể từ khi dịch Covid-19 bùng phát vào năm 2020, Zambia được coi là phép thử cho sáng kiến Khung hành động chung của G20. Tuy nhiên, cuộc đàm phán giữa các bên diễn ra rất chậm, khiến các khoản nợ nước ngoài của Zambia đã lên tới 18,6 tỷ USD.

Đồng nội tệ Kwacha của Zambia đã giảm hơn 10% so với đồng USD trong năm nay. Ngân hàng Trung ương Zambia cho biết diễn biến trên đang làm trầm trọng thêm tình hình lạm phát của đất nước. Quốc gia cho rằng một phần của sự sụt giảm trên là do quá trình tái cơ cấu nợ chậm trễ.