Enfarm: Làm công nghệ từ góc nhìn của người nông dân

Enfarm, một trong những startup đi tìm cách giải bài toán công nghệ trong lĩnh vực nông nghiệp với sự khác biệt từ những người sáng lập am hiểu về thổ nhưỡng, thời tiết, cây trồng. Triết lý của họ: làm công nghệ theo cách để bà con nông dân dễ tiếp cận và tin tưởng. Mekong ASEAN trò chuyện với ông Nguyễn Đỗ Dũng, đồng sáng lập kiêm CEO Enfarm, về hành trình phát triển công nghệ bón phân thông minh của startup này.

Ông Nguyễn Đỗ Dũng được giới thiệu là một chuyên gia trong cả lĩnh vực quy hoạch đô thị và nông nghiệp thông minh. Qua quá trình làm việc tại nhiều tỉnh thành như Bến Tre, Bình Phước, Tây Ninh… ông nhận thấy nông dân phần lớn vẫn canh tác theo kinh nghiệm, không có nhiều dữ liệu lẫn hệ sinh thái công nghệ nào hỗ trợ.

Từ thực tế đó, ông Dũng nảy sinh ý tưởng xây dựng một nền tảng công nghệ nông nghiệp riêng trong hoạt động bón phân, công đoạn rất quan trọng trong canh tác. Hành trình đó bắt đầu từ cuối năm 2022 khi ông cùng TS. Hồ Long Phi, chuyên gia về tài nguyên nước và biến đổi khí hậu, quyết định thành lập Enfarm với mục đích là giải quyết bài toán bón phân sao cho tối ưu nhất, qua đó góp phần tăng thu nhập cho người nông dân và hướng tới xây dựng hệ sinh thái nông nghiệp bền vững.

Trong canh tác nông nghiệp, bón phân đúng tưởng như là chuyện nhỏ nhưng thực tế lại là nút thắt lớn. Theo ông Dũng, người nông dân hiện nay không thiếu phân bón, nhưng chưa tối ưu hóa được hiệu quả khi chưa thực sự hiểu rõ bón bao nhiêu là vừa hay đất canh tác đang cần những chất bổ sung gì. Để trả lời những câu hỏi đó, cần có thiết bị đo dinh dưỡng đất cho kết quả cụ thể. Nhưng các loại máy phục vụ việc này hiện có trên thị trường thường quá đắt và phức tạp, khiến nông dân khó tiếp cận.

Đây chính là khoảng trống mà Enfarm tìm cách đưa ra giải pháp công nghệ của mình với thiết bị có khả năng đo đồng thời phân đa lượng NPK (đạm, lân và kali) trong đất ở giá thành từ 600.000 đồng.

“Không phải cứ có dưỡng chất là cây hấp thụ được. Nó còn tuỳ vào cấu trúc đất, độ tơi xốp, độ ẩm, độ pH… Những yếu tố ấy liên kết với nhau và đó là điều chúng tôi phải tìm hiểu như những bác sĩ chuyên khoa,” ông Dũng giải thích cho bài toán đặt ra mà bộ thiết bị của công ty này phải giải.

Để kết quả đo có độ chính xác cao, đội ngũ Enfarm đã thử nghiệm, nghiên cứu trên 1.000 mẫu đất trên cả nước để tìm ra quy luật ảnh hưởng giữa các yếu tố, từ đó xây dựng thuật toán riêng cho thiết bị đo dinh dưỡng đất phù hợp điều kiện Việt Nam.

Enfarm hiện có hai dòng thiết bị chính đã được thương mại hóa. Trong đó Enfarm F là thiết bị cảm biến cầm tay, được thiết kế dành riêng cho các nông hộ nhỏ. Người dùng chỉ cần cắm cảm biến vào đất, dữ liệu về dinh dưỡng sẽ được thu thập và gửi về ứng dụng trên điện thoại để nhận tư vấn trực tiếp từ Enfarm.

Còn Enfarm F+ là phiên bản nâng cấp, hoạt động cố định trong các trang trại lớn, hợp tác xã với nhiều cảm biến tích hợp, cho phép thu thập dữ liệu liên tục và tự động mà không cần thao tác thủ công.

Cả hai dòng sản phẩm đều gồm hai cấu phần chính: Thiết bị cảm biến thu thập thông tin về quá trình sinh trưởng của cây, dinh dưỡng trong đất và thiết bị ghi, truyền dữ liệu về hệ thống máy chủ của Enfarm. Từ đây, hệ thống sẽ phân tích và phản hồi lại người dùng qua ứng dụng riêng.

Nguyên lý hoạt động của Enfarm khá đơn giản. Thiết bị sử dụng các cảm biến để đo các chỉ số như dinh dưỡng đất, độ ẩm, độ pH trong đất rồi gửi dữ liệu về trung tâm phân tích. Hệ thống AI của Enfarm sau đó sẽ đánh giá đồng thời 4 yếu tố về đất, nước, cây trồng và phân bón; đối chiếu các ngưỡng khuyến cáo của khoa học cây trồng để đưa ra giải pháp phù hợp nhất với từng chủ vườn. Những gợi ý này nhằm nâng cao hiệu quả canh tác, giúp người nông dân đáp ứng các yêu cầu về tín chỉ carbon theo quy định Luật Bảo vệ môi trường.

Ứng dụng Enfarm còn tích hợp các tính năng như định vị GPS, theo dõi lượng nước tưới, dự đoán thời điểm tưới… hỗ trợ việc truy xuất nguồn gốc nông sản và tuân thủ các quy định về bảo vệ đất rừng, đặc biệt trong bối cảnh yêu cầu minh bạch nguồn gốc ngày càng trở nên quan trọng tại thị trường châu Âu.

Khi được hỏi về độ sai số của thiết bị, ông Dũng thừa nhận kết quả đo dinh dưỡng trong đất chỉ mang tính tương đối, có sai số nhất định. Ông dẫn kết quả xét nghiệm đất trong phòng thí nghiệm chuẩn quốc gia tại Viện Khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp Tây Nguyên, bộ thiết bị Enfarm cho kết quả tương đồng từ 92-99%, một tỷ lệ rất cao trong khoa học đất.

Dù vậy, công nghệ chỉ là một phần của bài toán. Trở ngại lớn nhất, theo ông Dũng, là niềm tin của bà con nông dân.

Ngay từ đầu, Enfarm xác định không chạy đua tính năng. Tất cả sản phẩm của Enfarm đều phải được thiết kế theo nguyên lý: Đơn giản đến mức ai cũng dùng được.

Theo ông Dũng, mỗi đồng vốn người nông dân bỏ ra phải mang lại kết quả rõ ràng. Nếu sản phẩm khiến họ bối rối hoặc khó sử dụng, thì dù công nghệ có tiên tiến đến đâu, nó cũng chỉ là gánh nặng thay vì giải pháp.

Ông Dũng cung cấp số liệu thực tế theo dõi suốt một vụ từ 2 điểm vườn cà phê tại Buôn Mê Thuật (Đắk Lắk) cho thấy nếu canh tác theo công nghệ của Enfarm, người nông dân có thể tăng năng suất 30% với ít hơn 30% lượng phân bón.

Hai ngành trồng trọt đầu tiên được Enfarm chọn để phát triển thiết bị bón phân thông minh là cà phê và sầu riêng. Không chỉ vì giá trị kinh tế cao, mà vì đây là hai loại cây đặt ra bài toán điển hình về thổ nhưỡng, khí hậu, dinh dưỡng và thị trường tại Việt Nam.

Lý giải về điều này, ông Dũng cho biết Việt Nam chủ yếu trồng giống cà phê Robusta – loại thích nghi tốt với khí hậu nhiệt đới và vùng thấp, khác với giống cà phê Arabica ưa lạnh mà Brazil đang tập trung. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu gay gắt, diện tích trồng Arabica toàn cầu được dự báo giảm mạnh, tới 60% vào năm 2050. Điều đó vô tình tạo ra lợi thế tự nhiên cho cà phê Robusta Việt Nam. Trên thực tế, giá cà phê trên thị trường quốc tế đã tăng liên tục trong những năm gần đây.

Nhưng cà phê không chỉ là một câu chuyện thị trường mà còn là một phần văn hoá tiêu dùng. “Người ta uống cà phê vì lối sống, thẩm mỹ và cảm xúc. Chính điều này khiến cho việc xây dựng thương hiệu từ vùng trồng trở nên có ý nghĩa hơn bao giờ hết,” ông Dũng nói.

Hơn nữa, vì cà phê chủ yếu phục vụ các thị trường lớn nên người trồng cà phê sớm nhận thức với tiêu chuẩn canh tác bền vững. Ngành cà phê Việt Nam vì thế cũng dần dịch chuyển từ xuất khẩu cà phê thô sang hướng tinh chế, có bản sắc, dấu ấn địa phương.

Với Enfarm, mục tiêu không chỉ dừng lại ở việc cung cấp một giải pháp kỹ thuật cho nông nghiệp. Tầm nhìn xa hơn là trở thành một nền tảng hạ tầng cho chuỗi giá trị, từ người trồng, tổ chức canh tác đến chế biến, xây dựng thương hiệu và kết nối đầu ra.

Kể từ khi chính thức ra mắt vào tháng 6/2024, công ty đến nay đã triển khai hơn 700 thiết bị bón phân thông minh của mình trên thị trường Việt Nam, cung cấp dịch vụ cho người nông dân trồng cà phê và sầu riêng.

Enfarm đang hợp tác với các đại lý, doanh nghiệp đã có sẵn vùng trồng và mối quan hệ với nông dân. Cách làm này giúp rút ngắn khoảng cách tiếp cận, tiết kiệm chi phí và vận hành thực tế hơn, đặc biệt khi mở rộng ra các thị trường mới.

Tại các địa phương mà Enfarm chưa hiện diện, các đối tác sẽ là cầu nối quan trọng. Họ là người hiểu địa bàn, quen cách làm nông của bà con và có thể đưa công nghệ đến nơi cần thiết một cách phù hợp và hiệu quả.

Song song phát triển thị trường nội địa, từ đầu năm nay, Enfarm cũng bắt đầu mở rộng sang thị trường quốc tế. Điểm đến đầu tiên là khu vực miền Nam Philippines – nơi đang triển khai dự án bón phân thông minh trên diện tích lên đến 30.000 ha cà phê. Ông Dũng chia sẻ, từ thị trường quốc tế đầu tiên này, trong thời gian tới kế hoạch của Enfarm sẽ là tập trung vào thị trường Đông Nam Á.