Kể từ khi Moscow tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine và nhận lại nhiều vòng trừng phạt kinh tế từ các quốc gia phương Tây, nền kinh tế Nga đã vận hành tốt hơn mong đợi của nhiều chuyên gia. Số liệu từ Dịch vụ Thống kê Nhà nước Liên bang Nga cho biết, GDP năm 2022 của quốc gia chỉ sụt giảm 2,1% so với dự đoán 11% tới 15% trước đó.

Trong khi đó, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) dự đoán mức tăng trưởng kinh tế Nga đạt 0,3% trong năm 2023 – một con số không lớn nhưng chắc chắn không phải là một con số thảm họa.

Các quan sát thực tế cũng cho thấy ảnh hưởng của các lệnh cấm vận lên nền kinh tế Nga là không đáng kể. Theo hãng thông tấn AP, hiện tại quốc gia này không có thất nghiệp hàng loạt, không có tiền tệ lao dốc, không có hàng dài người đợi trước các ngân hàng bị phá sản. Trên thực tế, các loại hàng hóa bày bán tại siêu thị không thay đổi mấy trong khi các thương hiệu quốc tế vẫn xuất hiện trong đời sống người dân.

Tại các trung tâm thương mại lớn ở Moscow, đám đông mua sắm có thể đã giảm bớt nhưng số lượng không đáng kể. Nhiều thương hiệu địa phương xuất hiện trong khi một số chuỗi nhà hàng nước ngoài như McDonald’s hoặc chuỗi cà phê Starbucks được các chủ sở hữu địa phương mua lại. Dưới sự tiếp quản mới, các thương hiệu này được đổi tên nhưng việc kinh doanh và menu gần như không có thay đổi quá lớn.

Apple – tập đoàn công nghệ khổng lồ của Mỹ - tuy đã ngừng bán sản phẩm tại Nga nhưng các sản phẩm mới nhất vẫn xuất hiện được ở thị trường này. Wildberries, nhà bán lẻ trực tuyến lớn nhất của đất nước, cung cấp iPhone 14 với mức giá tương đương với ở châu Âu trong khi nhà bán lẻ trực tuyến Svaznoy liệt kê Apple AirPods Pro trong danh sách sản phẩm của mình.

Hãng nội thất IKEA đã rời khỏi Nga nhưng các sản phẩm tồn kho của hãng đang được rao bán trên các nền tảng online. Hàng nhái sản phẩm cà phê Nespresso của Nestle xuất hiện tràn làn trên thị trường trong khi các nhãn trên lon bia Budweiser và Leffe được bán ở Moscow cho thấy chúng được sản xuất bởi đối tác địa phương của ABInBev.

Tuy chịu các lệnh cấm vận nhưng AP cho biết hàng hóa tới Nga đang lách lệnh trừng phạt thông qua nhập khẩu từ các nước thứ 3 thân thiện với Nga ví dụ như Armenia – nước ghi nhận xuất khẩu sang Nga tăng 49% năm 2022.

Nhân viên đang làm việc tại nhà máy Obukhov, St. Petersburg của Tập đoàn Almaz-Antey - tập đoàn sản xuất vũ khí phòng không thuộc sở hữu chính phủ Nga. Ảnh: AP

Mặt khác, ngành công nghiệp ô tô lại đang đối mặt với rào cản lớn hơn nhưng tình hình không phải quá tuyệt vọng. Theo các số liệu chính thức của chính phủ, các nhà sản xuất ô tô phương Tây bao gồm Renault, Volkswagen và Mercedes-Benz, đã ngừng sản xuất trong khi với doanh số bán hàng giảm 63%.

Theo ông Andrei Olkhovsky, Giám đốc điều hành của Avtodom có 36 đại lý ở Moscow, St. Petersburg và Krasnodar, ô tô nước ngoài vẫn có sẵn nhưng ít hơn nhiều và giá cao hơn.

Theo ông, các lô hàng của thương hiệu Porsche cũng như của các nhà sản xuất khác không thể tới được thông qua các kênh chính thức. Do đó, bất cứ thứ gì có trên thị trường hiện nay đều là những chiếc ô tô được chào bán rải rác và được nhập khẩu bởi từng cá nhân hoặc thông qua các quốc gia thân thiện bằng các kênh chính thức.

Nhìn chung, theo dữ liệu của Kyiv School of Economics, hiện có 191 công ty nước ngoài đã rời khỏi Nga, với 1.169 công ty đang có động thái tương tự. Tuy nhiên, có khoảng 1.223 công ty vẫn đang ở lại và 496 đang thực hiện phương pháp chờ đợi và quan sát thị trường.

Người dân Nga cũng có các chia sẻ về tác động không quá đáng kể của lệnh trừng phạt. AP phỏng vấn ông Vladimir Zharov, 53 tuổi, một người làm việc trong lĩnh vực truyền hình, chia sẻ ông không cảm thấy có gì thay đổi về mặt kinh tế. Cụ thể, ông cho biết: “Tôi làm việc như trước đây, tôi đi mua sắm như trước đây. Chà, có thể giá cả đã tăng lên một chút, nhưng không đến mức đáng chú ý”.

Các cư dân tại Moscow cũng đưa ra các ý kiến tương tự khi chia sẻ các lệnh trừng phạt không có tác động quá lớn tới cuộc sống của mình. Một người dân 63 tuổi về hưu tên Alexander Yeryomenko cho biết nó chưa ảnh hưởng gì tới ông và ông nghĩ rằng “chúng tôi sẽ chịu đựng được mọi thứ”.

Trong khi đó, một người đàn ông 33 tuổi tên Dmitry cũng cho biết chỉ có một nhãn hiệu quần áo là thay đổi trong cuộc sống của anh. Anh nhận định người Nga đã “từng trải qua những giai đoạn thậm chí còn tồi tệ hơn trong lịch sử và chúng tôi đều đối phó được”. Tuy nhiên, anh bổ sung rằng Nga cần phát triển sản xuất của chính mình và không phụ thuộc vào việc nhập khẩu.

Cửa hàng Stars Coffee mới khai trương tại địa điểm cũ của Starbucks ở Moscow, Nga, 24/1/2023. Ảnh: AP

Các kịch bản thích nghi khác nhau của nền kinh tế Nga

Một lý do lớn cho khả năng phục hồi của Nga tới từ doanh thu xuất khẩu nhiên liệu hóa thạch đạt kỷ lục 325 tỷ USD năm 2022 trong bối cảnh giá cả tăng vọt. Doanh thu khổng lồ này kết hợp với sự sụt giảm trong nhập khẩu do các lệnh cấm vận đã đẩy nước này vào tình trạng thặng dư thương mại kỷ lục. Chính lợi ích này cũng giúp đồng ruble được củng cố và cung cấp tiền mặt cho chi tiêu của chính phủ.

Ngoài ra, việc Điện Kremlin có lượng tiền dự trữ đáng kể chưa bị trừng phạt, trong khi các mối liên kết với các đối tác thương mại mới ở châu Á đã nhanh chóng hình thành cũng giúp nước này đối phó với lệnh cấm vận tốt hơn.

Vì vậy, ông Chris Weafer, Giám đốc điều hành và nhà phân tích kinh tế Nga tại công ty tư vấn Macro-Advisory, nhận định Nga có khả năng cao sẽ không cạn kiệt tiền trong năm nay, Ông cho biết Nga vẫn sẽ tiếp tục có được thu nhập từ dầu mỏ kể cả khi giá thấp hơn và do đó, nước này không chịu áp lực phải chấm dứt xung đột ngay bây giờ vì sức ép lên nền kinh tế của mình.

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia từ Kyiv School of Economics cho rằng “điểm đột phá” sẽ xảy ra trong năm 2023 khi lệnh áp trần giá dầu mỏ và các sản phẩm dầu của Nga bắt đầu có hiệu quả. Các dự đoán của những chuyên gia này cho thấy doanh thu từ dầu khí của Nga sẽ giảm 50% và thặng dư thương mại giảm xuống 80 tỷ USD năm 2023 từ mức 257 tỷ USD năm 2022. Dữ liệu từ Cơ quan Năng lượng Quốc tế cũng chỉ ra rằng doanh thu từ thuế dầu mỏ của Nga đã bắt đầu giảm 48% trong tháng 1/2023 so với một năm trước đó.

Trong bối cảnh đó, một số nhà phân tích được AP phỏng vấn dự đoán các dấu hiệu rắc rối, ví dụ như tình hình tài chính căng thẳng của chính phủ hoặc đồng tiền mất giá, có thể xuất hiện trong những tháng tới.

Tuy nhiên, nhiều nhà kinh tế khác lại hoài nghi về kịch bản này. Theo ông Janis Kluge, chuyên gia kinh tế Nga tại Viện Nghiên cứu các vấn đề quốc tế và an ninh của Đức, Moscow có thể có khả năng vượt qua khó khăn ngay cả khi doanh thu từ dầu giảm trong ngắn hạn.

AP trích dẫn giải thích của ông cho biết việc 1/3 doanh thu từ dầu mỏ của Nga bị sụt giảm “sẽ là một tác động nghiêm trọng đến GDP, nhưng nó sẽ không làm phá sản nhà nước và cũng sẽ không dẫn đến sự sụp đổ”.

Thay vào đó, ông nhận định nền kinh tế nước này sẽ dần dần thay đổi. Ông cho biết tác động thực sự nằm ở lâu dài khi việc thiếu thốn công nghệ phương Tây như chip máy tính tiên tiến sẽ khiến nền kinh tế Nga mắc kẹt trong tình trạng chậm phát triển.

Một nhà hàng McDonald's - hiện đã được đổi tên thành Vkusno i tochka - tại Belaya Dacha, ngoại ô Moscow. Ảnh: Getty Images