“Chúng ta hãy làm rõ Bản Ghi nhớ Budapest: Vũ khí hạt nhân mà Ukraine từng từ bỏ là của Nga và là ‘đồ thừa’ từ thời Liên Xô. Ukraine thực chất không từ bỏ mà họ đã trả lại vũ khí hạt nhân cho Nga. Chúng không phải của Ukraine. Đây là sự thật,” Đặc phái viên của Tổng thống Mỹ cho các nhiệm vụ đặc biệt Richard Grenell viết trên mạng xã hội X ngày 26/3.

Sau khi Liên Xô sụp đổ, khoảng 1.700 đầu đạn hạt nhân đã được để lại trên lãnh thổ Ukraine. Lượng đầu đạn hạt nhân này biến Ukraine trở thành cường quốc hạt nhân lớn thứ 3 thế giới, chỉ sau Nga và Mỹ.

“Bản Ghi nhớ Budapest” mà ông Richard Grenell đề cập được các nhà lãnh đạo Ukraine, Nga, Anh, Mỹ ký kết ngày 5/12/1994. Theo bản ghi nhớ, Ukraine từ bỏ kho vũ khí hạt nhân của mình để đổi lấy các đảm bảo an ninh cho Kiev từ Nga, Mỹ và Anh.

Đặc phái viên Richard Grenell tại bang Maryland ngày 21/3. Ảnh: Getty

Về phía Nga, theo hãng tin TASS, Điện Kremlin cũng chưa bao giờ cho rằng Ukraine sở hữu vũ khí hạt nhân bởi đó là tài sản của Liên Xô và về mặt pháp lý, chúng thuộc về Moscow. Các quan chức Nga cũng tin rằng chính sự can thiệp của phương Tây vào các vấn đề nội bộ của Ukraine đã làm suy yếu Bản Ghi nhớ Budapest.

Trong cuộc phỏng vấn với Il Foglio ngày 27/1, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã bày tỏ sự nuối tiếc khi Kiev không còn sở hữu vũ khí hạt nhân và nhận định Bản Ghi nhớ Budapest là “hoàn toàn không sáng suốt, phi logic, vô trách nhiệm”.

“Nếu được phép trao đổi vũ khí hạt nhân, tôi sẽ đổi chúng lấy thứ gì đó thực sự mạnh mẽ, có thể ngăn chặn bất cứ cuộc tấn công nào dù đối phương có sức mạnh, lãnh thổ và quân đội to lớn ra sao. Đó phải là một quân đội mạnh mẽ, một khối an ninh mạnh mẽ,” ông Zelensky nhận định.

Tổng thống Zelensky tại cuộc họp báo ở Kiev ngày 25/3. Ảnh: Getty

Đồng thời, Tổng thống Ukraine tin rằng thay vì từ bỏ vũ khí hạt nhân để đổi lấy đảm bảo an ninh từ Nga, Mỹ, Anh, thì việc gia nhập Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) có phần “thiết thực hơn”.

“Trao đổi lấy những đảm bảo an ninh đúng là điều cần thiết nhưng đó chỉ nên là việc gia nhập NATO. Trên thực tế, NATO vẫn là sự đảm bảo an ninh tốt nhất ở thời điểm hiện tại”, ông Zelensky nói thêm.