Chủ tịch Hội đồng dân tộc của Quốc hội Y Thanh Hà Niê Kđăm, Phó Trưởng đoàn Thường trực Đoàn giám sát. Ảnh: quochoi.vn

Chiều 13/9, tiếp tục chương trình Phiên họp thứ 26, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét báo cáo kết quả của Đoàn giám sát chuyên đề của Quốc hội về "Việc triển khai thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về các Chương trình Mục tiêu Quốc gia về Xây dựng Nông thôn mới giai đoạn 2021-2025, Giảm nghèo Bền vững giai đoạn 2021-2025, Phát triển Kinh tế-Xã hội Vùng đồng bào Dân tộc thiểu số và Miền núi giai đoạn 2021-2030."

Thu hẹp khoảng cách, nâng cao đời sống người dân

Trình bày báo cáo kết quả giám sát, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội Y Thanh Hà Niê Kđăm cho biết, đây là lần đầu tiên Quốc hội tiến hành giám sát giữa kỳ và tiến hành đồng thời với 3 Chương trình Mục tiêu Quốc gia. Phạm vi rộng cùng với yêu cầu đổi mới, Đoàn Giám sát đã giải quyết nhiều nhiệm vụ, khối lượng công việc lớn với cách tiếp cận và cách làm mới phù hợp.

Chủ tịch Hội đồng Dân tộc cho biết, năm 2023, kết quả giải ngân vốn 3 Chương trình mục tiêu quốc gia đã có tiến bộ, nhất là nguồn vốn đầu tư.

Theo số liệu của Bộ Tài chính, ước đến 31/8/2023, kết quả giải ngân vốn đầu tư phát triển kéo dài của 3 Chương trình đạt khoảng 58,47% kế hoạch vốn kéo dài (tính tổng vốn kế hoạch của năm 2022 đã giải ngân trong năm 2022 và trong 8 tháng năm 2023 đạt 79,82% kế hoạch năm 2022); kết quả giải ngân vốn đầu tư công năm 2023 ước đạt 41,9% kế hoạch.

Về giải ngân vốn xây dựng nông thôn mới, lũy kế đến hết tháng 6/2023, vốn đầu tư công năm 2022 chuyển sang thực hiện năm 2023 giải ngân đạt khoảng 83%; vốn thực hiện năm 2023 đạt khoảng 44,5%, cao nhất trong 3 Chương trình mục tiêu quốc gia.

Tính đến 30/6/2023, cả nước có 6.022/8.177 xã (73,65%) đạt chuẩn nông thôn mới, 1.331 xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao và 176 xã đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu. 263/644 đơn vị cấp huyện được công nhận hoàn thành nhiệm vụ/đạt chuẩn nông thôn mới.

19 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương có 100% số xã đạt chuẩn nông thôn mới. 1.145/3.513 thôn, bản, ấp được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới. Bình quân cả nước đạt 16,9 tiêu chí/xã; có 2 tiêu chí đã vượt mục tiêu giai đoạn 2021-2025 (về giáo dục và đào tạo, văn hóa), 8 tiêu chí được đánh giá gần đạt mục tiêu.

Về chương trình giảm nghèo bền vững, báo cáo chỉ rõ, chương trình đã cơ bản bám sát mục tiêu "thực hiện giảm nghèo đa chiều, bao trùm, bền vững, hạn chế tái nghèo và phát sinh nghèo; hỗ trợ người nghèo, hộ nghèo vượt lên mức sống tối thiểu, tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản theo chuẩn nghèo đa chiều quốc gia, nâng cao chất lượng cuộc sống; hỗ trợ các huyện nghèo, xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang, ven biển và hải đảo thoát khỏi tình trạng nghèo, đặc biệt khó khăn".

Cụ thể, có 4 tỉnh, thành phố đã ban hành chính sách giảm nghèo đặc thù; 3 tỉnh đã ban hành chính sách bảo trợ xã hội đối với hộ nghèo không có khả năng lao động; 9 tỉnh, thành phố ban hành chuẩn nghèo đa chiều khác/cao hơn chuẩn nghèo đa chiều quốc gia giai đoạn 2022-2025.

Năm 2022, tỷ lệ hộ nghèo giảm 1,17% và ước thực hiện năm 2023 giảm 1,1%, tỷ lệ giảm nghèo dân tộc thiểu số giảm trên 3%, đạt và vượt mục tiêu Nghị quyết Đại hội Đảng XIII, Nghị quyết 24 của Quốc hội đã đề ra.

Về chương trình phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, ông Y Thanh Hà Niê KĐăm cho biết, đã bước đầu khắc phục được tình trạng manh mún, dàn trải.

Từ đó tập trung nguồn lực, ưu tiên đầu tư có trọng tâm, trọng điểm, giải quyết những vấn đề cấp bách về kinh tế, xã hội ở vùng khó khăn, đặc biệt khó khăn.

Đến tháng 6/2023, các văn bản chỉ đạo, điều hành triển khai thực hiện Chương trình cơ bản đã hoàn thành. Chính phủ và các bộ, ngành Trung ương đã ban hành 58 văn bản; ở mỗi địa phương ban hành từ 40-50 văn bản liên quan. Nhiều địa phương chủ động có cách làm hay, phù hợp với thực tế.

Bên cạnh kết quả đạt được vẫn còn một số tồn tại, hạn chế khi triển khai 3 Chương trình Mục tiêu Quốc gia. Cụ thể, hệ thống các văn bản chỉ đạo, điều hành, hướng dẫn thực hiện của Trung ương và địa phương nhiều, ban hành chậm, chưa đồng bộ, còn có vướng mắc nhưng chậm được sửa đổi, bổ sung kịp thời; chưa ban hành tiêu chí nông thôn mới phù hợp cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Nguồn vốn đầu tư phát triển ngân sách Trung ương phân bổ chậm, tỷ lệ đối ứng còn cao; kết quả xây dựng nông thôn mới chưa đồng đều, chưa thực sự bền vững; vẫn còn vi phạm trong quản lý tài chính…

Làm rõ chương trình liên quan đến việc tổ chức sản xuất, tạo sinh kế cho người dân

Tại phiên họp, Trưởng ban Công tác Đại biểu Nguyễn Thị Thanh cơ bản đồng tình với bố cục, nội dung trình báo cáo kết quả giám sát.

Với nhiều nội dung triển khai thực hiện, bà Nguyễn Thị Thanh cho rằng điểm nhấn chung của các Chương trình Mục tiêu Quốc gia là việc tổ chức sản xuất, tạo sinh kế cho người dân một cách bền vững đã được đề cập nhưng liều lượng còn ít.

Do đó, bà Nguyễn Thị Thanh đề nghị nội dung báo cáo giám sát cần làm rõ, thông tin đậm nét, có trọng tâm, trọng điểm hơn trong từng chương trình liên quan đến việc tổ chức sản xuất, tạo sinh kế cho người dân, để từ đó kiến nghị, đề xuất các giải pháp thuyết phục, khả thi trong thời gian tới.

Trưởng ban Công tác đại biểu thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội Nguyễn Thị Thanh.

Tập trung làm rõ kết quả, đề ra giải pháp khắc phục

Đồng quan điểm, tại phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định đánh giá cao Đoàn Giám sát đã giải quyết nhiều nhiệm vụ, khối lượng công việc lớn, bởi đây là lần đầu tiên Quốc hội tiến hành giám sát giữa kỳ và tiến hành đồng thời với ba Chương trình Mục tiêu Quốc gia có phạm vi rộng, yêu cầu đổi mới rất cao.

Tuy nhiên, Phó Chủ tịch Quốc hội cho rằng báo cáo còn một số điểm chưa rõ, chưa thống nhất nội dung nổi bật của 3 chương trình nên tính khả thi của các giải pháp rất khó để xem xét thông qua.

"Cần tập trung làm rõ kết quả theo giai đoạn 2020-2023 và dự báo giai đoạn 2023-2025, thành tựu đạt được cũng như các tồn tại, hạn chế để đề ra giải pháp khắc phục cụ thể, hiệu quả hơn", Phó Chủ tịch Quốc hội nêu.

Chia sẻ với khó khăn khi thực hiện giám sát cùng lúc ba chương trình với phạm vi rộng, nhiều đầu mối, nhiều chính sách, cơ chế phối hợp liên ngành, liên vùng.., Phó Chủ tịch Quốc hội cho rằng, báo cáo cần nêu trọng tâm 3 hạn chế cơ bản: Giải ngân vốn thấp; lồng ghép còn hạn chế; một số chỉ tiêu giao chưa phù hợp với thực tiễn cơ sở địa phương.

Từ đó đề ra cụ thể những nội dung cần sửa cụ thể, chính xác để việc thực hiện các Chương trình Mục tiêu Quốc gia được thông suốt.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định

Cùng với việc chia sẻ, nhân rộng mô hình làm tốt, hiệu quả, Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị các giải pháp cần được tập trung lồng ghép nguồn vốn thực hiện, sử dụng vốn tập trung, tiết kiệm, hiệu quả, không để phát sinh nợ đọng, đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn dự án. Việc phân bổ vốn tập trung, cụ thể, rõ ràng, minh bạch, có tính đến các yếu tố đặc thù.

Bên cạnh đó, các địa phương rà soát danh mục dự án để tránh đầu tư dàn trải, gây lãng phí nguồn lực và thời gian. Tăng cường kiểm tra, giám sát, qua đó kịp thời phát hiện vấn đề, kiến nghị các cơ quan có thẩm quyền nhanh chóng xử lý.