Môi giới chứng khoán cá nhân đang chứng kiến cuộc ganh đua khốc liệt.

Bộ phận nghiên cứu phân tích của Maybank Investment Bank (Chứng khoán Maybank) vừa có báo cáo về thị trường chứng khoán trong thời gian qua, cũng như nhận định triển vọng sắp tới, qua đó cho thấy bức tranh kinh doanh của nhóm các công ty chứng khoán.

Ngành chứng khoán sẽ phục hồi mạnh

Thị trường chứng khoán Việt Nam vừa trải qua một đợt điều chỉnh mạnh mẽ, khi Chính phủ tăng cường kiểm soát thị trường vốn và sự cộng hưởng của bất ổn địa chính trị thế giới. Tuy nhiên, Maybank Investment Bank nhận thấy nội tại nền kinh tế Việt Nam vẫn mạnh mẽ, với tăng trưởng GDP 7,7% trong quý 2 (cao nhất trong vòng 10 năm qua) và dự báo tăng trưởng lợi nhuận của các doanh nghiệp trên sàn chứng khoán khoảng 20-25% so với năm trước.

Sự cạn kiệt về thanh khoản sẽ sớm kết thúc khi tình hình trong nước có tiến triển tích cực hơn vào nửa cuối năm nay, đặc biệt khi khung pháp lý cho thị trường vốn như việc sửa đổi Nghị định 153 và Thông tư 39 được hoàn thành. Trong khi đó, thanh khoản trên thị trường đã tụt về gần ngang với mức của năm 2018, cũng như VN-Index đang dao động quanh mức P/E dưới trung bình 5 năm. Đây là điểm cho thấy thời điểm đảo chiều không còn xa.

Đối với ngành chứng khoán, Maybank Investment Bank cho rằng đây là ngành thường có beta cao, luôn giảm hoặc lên nhiều hơn so với chỉ số Index. Từ đầu năm tới nay, ngành đã điều chỉnh tới gần 40% so với thị trường chỉ gần 20%. Đây là cơ hội để các nhà đầu tư trung và dài hạn tìm kiếm cơ hội tích lũy tài sản khi có rất nhiều công ty chứng khoán có hoạt động kinh doanh tích cực cũng như triển vọng sáng.

Hiệu suất của các cổ phiếu chứng khoán so với thị trường chung trong xu hướng giảm.

Khi thị trường đảo chiều, ngành chứng khoán sẽ chứng kiến sự phục hồi mạnh mẽ về cả mặt lợi nhuận lẫn định giá. Những sự kiện hỗ trợ mạnh mẽ cho ngành này bao gồm: Chuyển đổi thời gian thanh toán từ T+3 xuống còn T+2,5; chứng khoán lô lẻ được thực hiện lại; sửa đổi Nghị định 153 và Thông tư 39 đi vào hồi kết; tin tức mới về hệ thống KRX được thử nghiệm; định giá thị trường Việt Nam vẫn còn rẻ trong khi dự báo tăng trưởng GDP của Việt Nam cao nhất khu vực.

Môi giới khách hàng cá nhân ngày càng cạnh tranh

Hiện nay, môi giới khách hàng cá nhân (Retail brokerage) được xem là mảng kinh doanh trọng yếu khi các nhà đầu tư cá nhân chiếm hơn 85% tổng giá trị giao dịch hàng ngày trên thị trường. Dù khối lượng giao dịch tăng theo cấp số nhân trong những năm gần đây, thanh khoản thị trường Việt Nam vẫn đứng sau các nước trong khu vực (ví dụ như Thái Lan). Do đó, Maybank Investment Bank nhận thấy dư địa tăng trưởng trong ngắn hạn vẫn còn lớn.

Các công ty chứng khoán chủ yếu cạnh tranh ở những khía cạnh sau:

Cạnh tranh thị phần: Dùng nhiều cách để tăng được thị phần và chiếm lĩnh số tài khoản mở mới (cạnh tranh về ưu đãi khi mở tài khoản, tăng cường số lượng môi giới hoặc dùng tập hợp khách sẵn có nếu như có ngân hàng mẹ là chủ sở hữu…).

Tăng cường tương tác và giữ chân khách hàng: Tăng cường tương tác để khách hàng nạp tiền thêm và gia tăng khả năng giữ chân khách hàng.

Tăng cường lợi nhuận trên mỗi khách: Tăng cường các sản phẩm bán chéo (cross selling) ví dụ như chứng chỉ quỹ, chứng chỉ tiền gửi, trái phiếu…

Đầu tư vào hạ tầng công nghệ thông tin: Đầu tư vào hệ thống phân tích và lưu trữ dữ liệu khách hàng, hành vi mua bán để có thể bán chéo tự động một cách hiệu quả trong tương lai.

Ở mảng Retail brokerage, ngành chứng khoán đang có sự cạnh tranh mạnh mẽ từ 5 công ty hàng đầu là TCBS, VPS, VND, SSI và VCI. Trong đó, VND, SSI và VCI là những công ty đã niêm yết. Nhờ quy mô cơ sở khách hàng, những đơn vị này có nguồn doanh thu dồi dào để thực hiện các khoản đầu tư dài hạn, bao gồm phát triển bộ phận môi giới khách hàng tổ chức toàn diện hơn và đầu tư số hóa cho giai đoạn tăng trưởng kế tiếp.

Những công ty chứng khoán sớm đầu tư phát triển số hóa sẽ có các nguồn doanh thu đa dạng (bán chéo các sản phẩm quản lý tài sản và/hoặc các thương vụ/sản phẩm tư vấn tài chính liên quan đến KH tổ chức). Tương tự ngành ngân hàng, ngành chứng khoán có thể sẽ chứng kiến sự hợp nhất lớn với dưới 10 công ty (trên 72 công ty chứng khoán hiện nay) sẽ chiếm phần lớn thị phần trong tất cả các phân khúc.

Môi giới khách hàng tổ chức còn bỏ ngỏ

Mặc dù mảng khách hàng cá nhân vẫn sinh lợi tốt, nhưng sự cạnh tranh đã và đang ngày càng gay gắt trong những năm gần đây. Trong khi đó, mảng môi giới khách hàng tổ chức vẫn khá mới mẻ; ở một số công ty chứng khoán đầu ngành thậm chí còn rất nhỏ hoặc không tồn tại (như TCBS, VPS, VND). Ngoài Maybank thì chỉ có một số công ty có vốn đầu tư nước ngoài như Yuanta, KIS, Mirae Asset… đang đẩy mạnh mảng này.

Nguyên nhân có thể là do thị trường chứng khoán Việt Nam vẫn là thị trường cận biên và nhà đầu tư cá nhân nắm quyền chi phối. Hơn nữa, môi giới khách hàng tổ chức đòi hỏi vốn đầu tư ban đầu lớn, sự hợp lực giữa các bộ phận khác nhau với quy trình hoạt động tiêu chuẩn (SOP), quản lý rủi ro, tuân thủ, cơ sở khách hàng quốc tế rộng lớn…

Với quan điểm mảng kinh doanh này ở Việt Nam vẫn ở giai đoạn sơ khai trong khi các nước trong khu vực đã bước vào giai đoạn bão hòa, Maybank Investment Bank cho rằng mảng khách hàng tổ chức sẽ là động lực tăng trưởng chính cho các công ty chứng khoán trong 3-5 năm tới. Hiện tại, nhà đầu tư tổ chức đóng góp khoảng 10% tổng khối lượng giao dịch, tương đương 100 triệu USD trong tổng giá trị giao dịch trung bình hàng ngày dưới 1 tỷ USD.

Trong khi đó, tổng giá trị giao dịch hàng ngày ở Thái Lan là khoảng 3 tỷ USD với tỷ trọng của các nhà đầu tư tổ chức là 50%. Do đó, mảng môi giới khách hàng tổ chức ở Việt Nam vẫn còn dư địa tăng trưởng đáng kể một khi khách hàng tổ chức đóng góp nhiều hơn trong tỷ trọng giao dịch hàng ngày ở Việt Nam.

Với khả năng Việt Nam được nâng hạng lên thị trường mới nổi trong 3-5 năm tới, các nhà đầu tư tổ chức sẽ quan tâm nhiều hơn đến Việt Nam. Thực tế những năm gần đây, các quỹ đầu tư đến từ Hàn Quốc, Thái Lan, Singapore và Châu Âu đã và đang tăng cường đầu tư vào thị trường Việt Nam.

Ngoài ra, với việc có thể bán chéo các sản phẩm khác cho khách hàng tổ chức, tương tự như mảng bán lẻ (như dịch vụ tư vấn mua bán sát nhập, dịch vụ tư vấn phát hành trái phiếu, phát hành riêng lẻ…), dư địa cho lợi nhuận của mảng khách hàng doanh nghiệp cũng không hề nhỏ. Cộng thêm đó là mảng tư vấn rộng mở khi Việt Nam trở thành thị trường M&A (mua bán, hợp nhất) sôi động nhất khu vực, cùng với lộ trình cổ phần hóa mạnh mẽ của Chính phủ.

Chiến thắng dành cho công ty có thị phần lớn

Từ những dữ liệu phân tích trên, Maybank Investment Bank nhận định, ngành chứng khoán Việt Nam đang trong thời kỳ vàng với tăng trưởng mạnh mẽ, tỷ lệ xâm nhập thấp cũng như ít rào cản cho doanh nghiệp trẻ tham gia cuộc chơi. Với lượng tài khoản mở mới tăng kỷ lục, hiện tại, Việt Nam vẫn chỉ có khoảng dưới 6% dân số có tài khoản chứng khoán, so với Thái Lan là 9% và Đài Loan là tới 90%.

Với việc sẽ được nâng hạng lên thị trường mới nổi không còn xa, cơ hội cho cả ngành chứng khoán bán lẻ và chứng khoán cho khách hàng tổ chức là rất lớn. Tuy nhiên, khi thị trường bắt đầu cô đọng và tính cạnh tranh tăng dần, chúng ta sẽ tiếp tục thấy một đợt thanh lọc nữa. Điều này sẽ giúp những công ty hàng đầu có thị phần lớn sẽ chiến thắng trong cuộc đua dài hạn.