Theo New York Times trích dẫn dữ liệu gần đây nhất của chính phủ Nhật Bản từ cuộc khảo sát nhà ở và đất đai năm 2018, hiện trên phạm vi toàn nước này có khoảng 8,5 triệu "akiya", một từ tiếng Nhật có ý nghĩa là “ngôi nhà bỏ trống”. Số lượng akiya hiện chiếm khoảng 14% tổng quỹ nhà ở của Nhật Bản.

Tuy nhiên theo một số ý kiến khác, con số này trên thực tế có khả năng cao hơn nhiều. Viện nghiên cứu Nomura đưa ra con số 11 triệu trong khi dự đoán số lượng akiya có thể vượt quá 30% tổng số nhà ở tại Nhật Bản vào năm 2033.

Có nhiều nguyên nhân khiến nhiều ngôi nhà bị bỏ trống thành akiya. Ví dụ, có những ngôi nhà bị bỏ trống sau khi chủ nhân cũ qua đời và người thừa kế từ chối tiếp nhận nó. Trong những trường hợp khác, một số chủ sở hữu qua đời mà không nêu tên người thừa kế hoặc người thân được để lại tài sản từ chối bán nhà đi để tôn trọng người lớn tuổi, khiến ngôi nhà bị bỏ trong tình trạng không được chăm sóc.

Theo ông Kazuhiro Nagao, một quan chức thành phố ở Sakata, “akiya không được bảo trì tốt không những phá hỏng cảnh quan địa phương mà còn gây nguy hiểm tới tính mạng hoặc tài sản của người dân khi chúng sụp đổ”. Ngoài ra, akiya còn là mối đe dọa đối với sức khỏe tinh thần của nhiều người do nó gây ra tranh chấp gia đình về tài sản thừa kế.

Do đó, chính quyền địa phương đang cố gắng giúp chủ sở hữu nhận thức được vấn đề và tiến hành hỗ trợ chi phí phá dỡ. Các thành phố trên khắp Nhật Bản cũng đang tổng hợp danh sách những ngôi nhà bỏ trống để bán hoặc cho thuê. Được gọi là “ngân hàng akiya”, danh sách này thường được đăng lên các trang web với vài bức ảnh đơn giản.

Nhiều người nước ngoài tìm mua akiya do giá rẻ và sẽ tiến hành sửa chữa nhà theo sở thích của mình.

Nhu cầu akiya gia tăng

Trên thực tế, akiya đang trở thành một lựa chọn ngày càng được hoan nghênh, đặc biệt đối với người nước ngoài. Có nhiều người sẵn sàng tái sử dụng nhà cũ cũng như cải tạo lại nó theo sở thích và ngân sách của mình do nguyên nhân giá cả và một số nguyên nhân khác.

Nhận định về nhu cầu akiya ngày càng cao, ông Matthew Ketchum, đồng sáng lập của Akiya & Inaka, một công ty tư vấn bất động sản có trụ sở tại Tokyo, cho biết công ty hiện đang giải quyết số lượng yêu cầu gấp khoảng 5 lần so với khi công ty đi vào hoạt động năm 2020.

Ông cho biết ban đầu, công ty nhận được các câu hỏi từ cư dân Nhật Bản, Australia và Singapore. Hiện tại xu hướng đã thay đổi khi đại đa số khách hàng quốc tế của Akiya & Inaka tới từ Mỹ. Ông cho rằng nguyên nhân là do đại dịch khiến nhiều người thay đổi suy nghĩ về việc sống ở vùng nông thôn. Đặc biệt, tài sản ở vùng nông thôn Nhật Bản thường phần lớn được định giá thấp càng khiến akiya trở nên hấp dẫn.

Một yếu tố thu hút khác của akiya chính là văn hóa. Theo ông Takahiro Okada, một nhà báo đã nghỉ hưu 85 tuổi và vợ của mình là bà Reiko Okada, nếu nhìn từ góc độ người nước ngoài, các công trình kiến trúc Nhật Bản có sự độc đáo và giá trị vốn có của nó.

Gia đình nhà ông Okada hiện đang sở hữu một akiya rộng 204 m2 được xây dựng vào năm 1983 ở ngoại ô Hachioji, Tokyo. Căn nhà này có lối thiết kế truyền thống với một khu vườn nhỏ, trần nhà bằng gỗ tuyết tùng đan bằng liễu gai quý hiếm và phòng trải chiếu tatami cùng tokonoma – khu vực được bố trí thụt vào trong nằm ở cuối góc phòng và đối diện cửa ra vào. Tài sản này đang được rao bán ở mức 267.000 USD.

Trong số những người nước ngoài tới sống ở Nhật Bản, gia đình ông Jaya Thursfield – một nhà phát triển phần mềm người Australia 46 tuổi - chính là một trong những gia đình lựa chọn mua akiya. Ngôi nhà của gia đình ông nằm giữa những đám cỏ dại cao đến vai sau khi bị bỏ hoang trong khoảng 7 năm trước đó.

Dù vậy, gia đình này cũng không hề cảm thấy nản lòng. Nói về quyết định mua nhà cũ, vợ ông Thursfield, bà Chihiro, nói với New York Times gia đình mình “sẽ không bao giờ mua được một ngôi nhà có chất lượng và kích thước như thế này nếu không phải là akiya”.

Thông qua vườn cây um tùm, ngôi nhà rộng 251 m2 này có lối kiến trúc đặc biệt với mái ngói cong và sảnh vào có mái ngói riêng khiến nó trông giống một ngôi chùa Phật giáo hơn. Trên thực tế, nó cũng được thiết kế và xây dựng bởi một kiến trúc sư chùa vào năm 1989.

Cách trung tâm Tokyo khoảng 45 phút, gia đình Thursfield đã mua được ngôi nhà này với giá 22.258 USD sau khi kiểm tra kỹ càng với một người bạn kiến trúc sư của mình. Kể từ khi mua nó vào năm 2019, gia đình đã chi thêm khoảng 150.000 USD để cải tạo ngôi nhà. Quá trình này được gia đình chia sẻ trên Youtube và thu hút hơn 200.000 lượt đăng ký.

Akiya đang được rao bán của vợ chồng ông Okada. Ảnh: NYTimes

Akiya không hẳn là một lựa chọn rẻ hơn

Ông Alex Kerr, một tác giả và nhà Nhật Bản học, là một chủ sở hữu akiya và đồng thời là người người đã mua lại một ngôi nhà nông thôn bỏ hoang (hay minka) tại vùng núi Shikoku, hòn đảo nhỏ nhất trong 4 hòn đảo chính của Nhật Bản, với giá 1.800 USD vào năm 1973.

Được đặt tên là Chiiori, ngôi nhà này đã có tuổi đời khoảng 300 năm. Bên trong nhà là một không gian rộng với những tấm ván sàn gỗ, một lò sưởi irori lớn trũng sâu và những xà nhà khổng lồ. Bên ngoài, sương mù bốc lên từ sông Kumatani ở hẻm núi bên dưới.

Ông Kerr có nhận định khác với nhiều người khi cho rằng akiya là một cái hố tiền. Theo ông, kể từ khi mua lại Chiiori, ông đã tiêu tốn khoảng 700.000 USD (khoảng một nửa tới từ trợ cấp của chính phủ) và hàng thập kỷ để duy trì ngôi nhà này. Hiện nó đang được cho thuê như một nhà khách.

Đây chỉ là một trong khoảng 40 bất động sản vô chủ tại Nhật Bản mà ông đã bảo tồn trong nhiều năm qua. Ông vẫn luôn nhấn mạnh vào tầm quan trọng của việc bảo tồn và phục hồi nông thôn với những chủ sở hữu có thể không nhận thức được tài sản của mình đặc biệt tới đâu.

Theo ông, trên thế giới có nhiều nền văn hóa sử dụng kiến trúc bằng gỗ nhưng khi nói đến kỹ thuật làm mộc, Nhật Bản dẫn đầu thế giới về đồ mộc, sử dụng vật liệu cũng như sử dụng không gian. Minka ở Nhật bản có tất cả những yếu tố này nhưng chúng lại có giá rẻ và bị bỏ bê trong khi những ngôi nhà gỗ tại vùng Cotswolds, Anh thường vô cùng đắt đỏ.

Bên trong akiya đã được tu sửa của gia đình ông Thursfield. Ảnh: NYTimes