Thị trường trái phiếu năm 2024 sẽ trở lại mạnh mẽ

Mekong ASEAN: Trước những biến động trong và ngoài nước ảnh hưởng đến tình hình phục hồi và phát triển kinh tế năm qua, Bộ Tài chính đã đồng hành cùng Chính phủ, chia sẻ khó khăn với người dân và doanh nghiệp. Xin Bộ trưởng điểm lại những thành tựu nổi bật của ngành Tài chính trong năm qua trong việc yểm trợ cho nền kinh tế hồi phục từ những cơn gió ngược?

Bộ trưởng Hồ Đức Phớc: Năm 2023, tình hình chính trị, kinh tế - xã hội thế giới tiếp tục diễn biến phức tạp, ảnh hưởng không nhỏ đến sự hồi phục và đà tăng trưởng kinh tế trong nước. Tuy nhiên, ngành tài chính đã chủ động nỗ lực, quyết liệt thực hiện có hiệu quả các nhiệm vụ được giao.

Trước tiên là về xây dựng, hoàn thiện thể chế - nhiệm vụ được Bộ Tài chính luôn coi trọng, chủ động thực hiện. Bộ Tài chính đã trình Quốc hội thông qua Luật Giá (sửa đổi) và thông qua 5 nghị quyết; trình Uỷ ban Thường vụ Quốc hội thông qua một nghị quyết và đang xây dựng các luật về thuế; trình Chính phủ 33 nghị định; trình Thủ tướng Chính phủ ban hành 6 quyết định và ban hành theo thẩm quyền 63 thông tư.

Về điều hành ngân sách Nhà nước, Bộ Tài chính đã thực hiện điều hành chính sách tài khóa mở rộng, linh hoạt, có trọng tâm, trọng điểm. Triển khai kịp thời nhiều giải pháp miễn, giảm, giãn các khoản thuế, phí, lệ phí nhằm tháo gỡ khó khăn cho nền kinh tế, khơi thông dòng tiền cho doanh nghiệp.

Ước tính các gói hỗ trợ về chính sách miễn, giảm, giãn thuế, phí, lệ phí và tiền thuê đất lên tới 200.000 tỷ đồng. Tôi cho rằng, đây là một dấu ấn đặc biệt quan trọng, thể hiện rõ vai trò tích cực, hiệu quả của chính sách tài khóa trong ổn định kinh tế vĩ mô, thúc đẩy phục hồi và tăng trưởng kinh tế.

Bên cạnh đó, Bộ Tài chính đã trình Chính phủ, Quốc hội thông qua Nghị quyết về việc áp dụng thuế thu nhập doanh nghiệp bổ sung theo quy định chống xói mòn cơ sở thuế toàn cầu và sẽ áp dụng tại Việt Nam từ năm 2024. Điều này cho thấy sự chủ động của Việt Nam khi tham gia sân chơi lớn của quốc tế, khẳng định quyền thu thuế đối với các hoạt động sản xuất kinh doanh trên lãnh thổ Việt Nam theo quy định quốc tế và pháp luật trong nước.

Năm 2023, ước thu ngân sách Nhà nước vượt khoảng 5% so với dự toán, kể cả số thuế miễn giảm thì thu ngân sách năm nay vượt khoảng 9-10% so với dự toán Quốc hội giao. Đáng chú ý, cả ngân sách trung ương và ngân sách địa phương đều vượt thu so với dự toán.

Trong bối cảnh nền kinh tế còn nhiều khó khăn sau dịch, sức chống chịu của doanh nghiệp đến hạn, kết hợp với việc tiếp tục thực hiện nhiều chính sách miễn, giảm thuế, phí để tháo gỡ khó khăn, hỗ trợ doanh nghiệp, người dân, kết quả thu ngân sách Nhà nước cả năm như trên là kết quả hết sức tích cực, là dấu ấn quan trọng trong điều hành ngân sách Nhà nước năm 2023.

Về chi ngân sách Nhà nước, Bộ Tài chính đã phối hợp với các Bộ, ngành, địa phương quản lý chi chặt chẽ, triệt để tiết kiệm, hiệu quả. Trong năm 2023, Bộ đã cân đối, đảm bảo nguồn lực thực hiện nâng lương cơ sở từ mức 1,49 triệu đồng/tháng lên mức 1,8 triệu đồng/tháng, tức là tăng 21% từ ngày 01/7/2023.

Việc này vô cùng ý nghĩa đặt trong bối cảnh chúng ta vừa phải trải qua 3 năm hứng chịu những tác động của dịch Covid, trong bối cảnh kinh tế tài chính ngân sách hết sức vất vả, lại phải dồn sức cho phòng chống dịch nên chưa thực hiện cải cách tiền lương được, vì vậy đời sống một bộ phận cán bộ công chức gặp khó khăn. Đây cũng là tiền đề quan trọng để năm 2024 tiếp tục thực hiện cải cách tổng thể chính sách tiền lương theo Nghị quyết 27-NQ/TW.

Một điểm nhấn nữa là các thị trường tài chính như trái phiếu doanh nghiệp, chứng khoán tiếp tục được củng cố, tháo gỡ, xử lý kịp thời khó khăn vướng mắc để ngày càng phát triển lành mạnh, công khai, minh bạch.

Mekong ASEAN: Tất cả những thành quả trên được kỳ vọng sẽ góp phần tạo đà cho bước phát triển của nền kinh tế trong năm tới. Xin Bộ trưởng cho biết những chủ trương và định hướng lớn mà ngành tài chính đặt ra trong năm 2024 này là gì?

Bộ trưởng Hồ Đức Phớc: Dự báo năm 2024, trong bối cảnh nền kinh tế - xã hội có những thời cơ, thuận lợi và khó khăn, thách thức đan xen, việc thực hiện nhiệm vụ tài chính - ngân sách Nhà nước được dự báo khó khăn sẽ nhiều hơn thuận lợi.

Trong khi đó, nhiệm vụ đặt ra đối với ngành tài chính là rất nặng nề với dự toán thu ngân sách Nhà nước là 1,7 triệu tỷ đồng. Dự toán chi ngân sách Nhà nước là 2,1 triệu tỷ đồng. Bội chi ngân sách Nhà nước là 399,4 nghìn tỷ đồng, tương đương khoảng 3,6% GDP.

Trong bối cảnh đó, mục tiêu lớn của ngành tài chính là xây dựng và tổ chức điều hành chính sách tài khóa chủ động, linh hoạt, có trọng tâm, trọng điểm. Cùng đó, đảm bảo nguồn lực thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, an ninh, quốc phòng, an sinh xã hội.

Đặc biệt chú trọng nguồn lực thực hiện nhanh các công trình đầu tư hạ tầng quan trọng, kết nối vùng và liên vùng; chính sách cải cách tiền lương, bảo hiểm xã hội gắn với đẩy mạnh sắp xếp và tinh gọn bộ máy.

Trước hết, Bộ Tài chính thường xuyên theo dõi, dự báo đúng tình hình kinh tế thế giới và trong nước; không để bị động, bất ngờ, tập trung điều hành chính sách tài khóa chủ động, hợp lý, linh hoạt, hiệu quả.

Đồng thời, phối hợp chặt chẽ chính sách tài khóa và các chính sách kinh tế khác nhằm giữ vững nền tảng kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, bảo đảm các cân đối lớn, thúc đẩy tăng trưởng và phát triển bền vững các lĩnh vực kinh tế - xã hội.

Thứ hai, Bộ cũng tiếp tục hoàn thiện thể chế, chính sách pháp luật về thu ngân sách Nhà nước, tăng cường quản lý thu, phấn đấu hoàn thành dự toán thu được giao ở mức cao nhất đảm bảo nguồn lực thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội.

Năm 2024, Bộ Tài chính dự kiến sẽ trình Chính phủ trình Quốc hội khóa XV cho ý kiến đối với nhiều Dự án Luật như: Dự án Luật Thuế Giá trị gia tăng (sửa đổi), Dự án Luật Thuế Tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi), Dự án Luật Thuế Thu nhập doanh nghiệp (sửa đổi), Dự án Luật Quản lý, sử dụng vốn Nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp (sửa đổi).

Thứ ba, quản lý chi ngân sách Nhà nước chặt chẽ, tăng cường tiết kiệm chi, nâng cao hiệu quả quản lý, phân bổ, sử dụng ngân sách Nhà nước. Tiếp tục cơ cấu lại chi đầu tư công, phấn đấu giải ngân đầu tư công cao hơn năm trước, hạn chế tối đa tình trạng chuyển nguồn.

Đổi mới quản lý chi thường xuyên, tăng cường phân cấp, trao quyền tự chủ, khuyến khích sử dụng nguồn lực phù hợp với nhiệm vụ đặc thù của các bộ, ngành, địa phương. Bố trí đủ nguồn lực thực hiện cải cách chính sách tiền lương từ ngày 1/7/2024.

Thứ tư, kiểm soát chặt chẽ bội chi ngân sách Nhà nước, nợ công, các nghĩa vụ nợ dự phòng đảm bảo các chỉ tiêu trong giới hạn an toàn nợ theo quy định. Tiếp tục thực hiện các giải pháp cơ cấu lại danh mục nợ công theo hướng an toàn, bền vững.

Thứ năm, Bộ Tài chính cũng đảm bảo sự vận hành ổn định, an toàn của thị trường tài chính và dịch vụ tài chính; xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, thúc đẩy cạnh tranh bình đẳng giữa các thành phần kinh tế.

Mekong ASEAN: Nhiều kỳ vọng các điều chỉnh về khuôn khổ pháp luật và nhận thức về trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) hiện tại sẽ mở ra một chu kỳ mới cho sự phát triển của thị trường, một chu kỳ phát triển ổn định hơn, thực chất hơn, quan điểm của Bộ trưởng như thế nào?

Bộ trưởng Hồ Đức Phớc: Thời gian qua, thị trường TPDN đã hình thành và đóng góp lớn cho sự phát triển của nền kinh tế và thực sự được quan tâm phát triển trong 5 năm trở lại đây. Chúng ta đã chứng kiến thị trường TPDN rất sôi động.

Tuy vẫn đang trong giai đoạn đầu phát triển, thị trường TPDN đã phát triển nhanh với quy mô tăng trưởng bình quân khoảng 33%/năm, đáp ứng nhu cầu huy động vốn dài hạn cho nền kinh tế theo đúng chủ trương, mục tiêu của Đảng và Nhà nước là phát triển cân bằng giữa thị trường tín dụng và thị trường trái phiếu nhằm giảm áp lực cho hệ thống ngân hàng.

Tính đến cuối tháng 10/2023, dư nợ TPDN khoảng 1 triệu tỷ đồng, tương đương khoảng 10,5% GDP, bằng 8% tổng dư nợ tín dụng, cho thấy đây là kênh huy động vốn quan trọng của nền kinh tế.

Tuy nhiên, so sánh về quy mô thị trường TPDN so với GDP của một số quốc gia trong khu vực hiện nay như Malaysia (45%) và Thái Lan (26%), thị trường tại Việt Nam vẫn còn nhiều dư địa và tiềm năng để phát triển. Đặc biệt là trong bối cảnh nhu cầu huy động vốn của doanh nghiệp để phục hồi sản xuất kinh doanh sau đại dịch Covid-19 là tương đối lớn.

Hiện nay, quy mô thị trường TPDN chỉ chiếm khoảng 10% GDP trong khi quy mô thị trường tín dụng chiếm đến khoảng 130% GDP, phản ánh thực trạng thị trường vốn Việt Nam đang phụ thuộc vào hệ thống ngân hàng.

Bên cạnh đó, trong quá trình phát triển, thị trường TPDN đã có những vấn đề bất cập như chưa cân bằng giữa phát hành ra công chúng và phát hành riêng lẻ. Một số doanh nghiệp phát hành trái phiếu huy động vốn có nhiều rủi ro cao, cá biệt có một số trường hợp lợi dụng những quy định thông thoáng, vi phạm pháp luật về công bố thông tin và sử dụng trái mục đích.

Thị trường sẽ trải qua giai đoạn phát triển từ thấp đến cao, khởi nguồn từ “lượng” và chuyển dần sang tăng về “chất”. Những sai phạm của một số cá nhân, tổ chức trên thị trường TPDN riêng lẻ vừa qua là bài học quan trọng nhưng không đại diện cho toàn thị trường.

Để vừa củng cố "chất" của thị trường, vừa củng cố niềm tin của nhà đầu tư vào kênh huy động hữu hiệu này, năm 2023, Bộ Tài chính đã tham mưu để Chính phủ ban hành Nghị định 65/2022/NĐ-CP sửa đổi Nghị định 153/2020/NĐ-CP quy định về chào bán, giao dịch TPDN riêng lẻ tại thị trường trong nước và chào bán TPDN ra thị trường quốc tế, với nhiều điểm mới, theo hướng chặt chẽ hơn, nâng cao trách nhiệm của các bên tham gia.

Cùng với đó, Nghị định 65/2022/NĐ-CP cũng đưa ra mốc thời gian cụ thể để khai mở vận hành thị trường TPDN thứ cấp, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp niêm yết và nhà đầu tư có thể giao dịch được TPDN khi có nhu cầu.

Bên cạnh đó, cũng có quy định để phát triển dịch vụ xếp hạng tín nhiệm và quy định chi tiết các trường hợp phải có xếp hạng mới được phát hành, giúp nhà đầu tư có tham chiếu khách quan và tin cậy hơn trước khi mua TPDN.

Bộ Tài chính cũng đôn đốc các công ty phát hành, công ty chứng khoán thanh toán trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ đến hạn, phối hợp với các cơ quan chức năng xử lý nghiêm các trường hợp lừa dối khách hàng, không thanh toán trái phiếu đúng hạn.

Tôi tin rằng, việc phát triển thị trường TPDN lành mạnh, ổn định, hiệu quả, minh bạch và bền vững là đặc biệt cần thiết, góp phần tạo ra một nền tài chính đa dạng, hỗ trợ doanh nghiệp huy động vốn trung và dài hạn, giảm sự phụ thuộc lớn vào kênh tín dụng ngân hàng.

Mekong ASEAN: Có nhiều dự cảm về triển vọng tích cực hơn cho nền kinh tế năm 2024 tuy nhiên khó khăn vẫn là cụm từ mà cộng đồng doanh nghiệp thường xuyên nhắc đến tại nhiều diễn đàn, đặc biệt khi áp lực đáo hạn trái phiếu chắc chắn sẽ là nỗi lo lớn cho các doanh nghiệp trong năm 2024 này. Bộ trưởng nhận định thế nào và có điều gì gửi gắm cộng đồng doanh nghiệp?

Bộ trưởng Hồ Đức Phớc: Thời gian qua, thị trường TPDN đã từng bước phát triển theo đúng định hướng, trở thành kênh huy động vốn trung, dài hạn quan trọng, góp phần giảm sự phụ thuộc vào nguồn vốn tín dụng ngân hàng.

Cơ quan quản lý đã xây dựng khung khổ pháp lý khuyến khích thị trường TPDN phát triển bền vững, lành mạnh, hỗ trợ doanh nghiệp huy động vốn cho sản xuất kinh doanh, giúp nhà đầu tư có thêm kênh đầu tư hiệu quả.

Bên cạnh đó, Chính phủ, các Bộ, ngành cũng ban hành nhiều chính sách để hỗ trợ doanh nghiệp như đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, tháo gỡ vướng mắc pháp lý cho các dự án bất động sản, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cho phép ngân hàng thương mại giãn thời gian trả nợ lãi và gốc của các khách hàng đang gặp khó khăn, …

Với việc triển khai đồng bộ các giải pháp để ổn định thị trường theo chỉ đạo của Chính phủ và Lãnh đạo Chính phủ, kể từ quý 2/2023 đến nay, thị trường đã dần ổn định trở lại.

Tuy nhiên, trong bối cảnh thị trường còn khó khăn, áp lực trái phiếu đáo hạn vẫn còn nặng nề, để phát triển thị trường TPDN an toàn, lành mạnh, củng cố niềm tin của nhà đầu tư thì từng chủ thể tham gia trên thị trường cũng cần tuân thủ theo đúng quy định của pháp luật.

Cụ thể, doanh nghiệp phát hành cần phải có trách nhiệm đến cùng đối với nghĩa vụ nợ trái phiếu, chủ động minh bạch hóa tình hình tài chính, khả năng trả nợ của doanh nghiệp, kiểm toán báo cáo tài chính, công bố đầy đủ thông tin về tình hình thanh toán gốc, lãi trái phiếu, tình hình sử dụng vốn từ phát hành trái phiếu.

Về phía nhà đầu tư, cần có hiểu biết đầy đủ về quy định của pháp luật, tiếp cận đầy đủ thông tin về doanh nghiệp phát hành và trái phiếu. Đánh giá kỹ tình hình tài chính của doanh nghiệp phát hành, đánh giá mức độ rủi ro tương xứng với lợi nhuận đầu tư trái phiếu để quyết định và chịu trách nhiệm về quyết định đầu tư của mình.

Các tổ chức cung cấp dịch vụ có trách nhiệm nâng cao chất lượng dịch vụ, tuân thủ đầy đủ quy định của pháp luật và thực hiện nghĩa vụ báo cáo, tư vấn và cung cấp đầy đủ thông tin cho nhà đầu tư mua trái phiếu.

Về phía các doanh nghiệp, cần quan tâm hơn tới việc tăng cường năng lực quản trị, khả năng ứng phó với những biến động thị trường, cơ cấu các nguồn lực theo hướng bền vững hơn, đặc biệt là luôn phải tuân thủ đúng các quy định của pháp luật…