Dân số Ấn Độ dự kiến sẽ vượt qua Trung Quốc vào tháng 4/2023 này. Tuy nhiên, dự đoán này là không chắc chắn và vẫn có thể thay đổi. Ảnh: AP

Kể từ năm 1950 - thời điểm mà Liên Hợp Quốc bắt đầu ghi chép dữ liệu dân số thế giới - Trung Quốc vẫn luôn được coi như quốc gia đông dân nhất. Hiện tại cả Trung Quốc và Ấn Độ đều có hơn 1,4 tỷ người và cùng nhau chiếm tới hơn 1/3 dân số trên toàn thế giới.

Dù vậy, tới năm 2022, Trung Quốc lần đầu tiên ghi nhận dân số sụt giảm trong nhiều thập kỷ và Ấn Độ được dự đoán sẽ vượt qua quốc gia này về số dân. Tuy nhiên, mốc thời gian cụ thể điều này xảy ra vẫn chưa được xác định chắc chắn.

Theo hãng tin AP, nguyên nhân các nhà nhân khẩu học không thể đưa ra dự đoán chính xác là do họ vẫn đang dựa vào các ước tính. Ông Bruno Schoumaker, nhà nhân khẩu học tại Đại học catholique de Louvain ở Bỉ, cho biết: “Thực tế, chúng ta không có cách nào có thể biết chính xác khi nào dân số Ấn Độ sẽ vượt qua Trung Quốc”. Ông giải thích nguyên nhân là do vẫn còn nhiều điều không chắc chắn xoay quanh vấn đề này, không chỉ về dân số Ấn Độ mà còn về dân số Trung Quốc.

Trước mắt, các tính toán toán học từ một loạt các cuộc khảo sát cùng với các ghi nhận về số người tử vong và số trẻ em được sinh ra cho thấy dự đoán rằng dân số Ấn Độ sẽ vượt qua Trung Quốc vào khoảng giữa tháng 4/2023.

Nhưng các nhà nhân khẩu học cảnh báo rằng các con số này không rõ ràng và vẫn có thể được sửa đổi. AP trích dẫn ông Patrick Gerland, trưởng bộ phận ước tính và dự báo dân số tại Liên Hợp Quốc ở New York, cho biết: “Đây là một ước tính gần đúng và được coi như một phỏng đoán tốt nhất ở tình hình hiện tại".

Dân số được tính như thế nào

AP cho biết các nhà nhân khẩu học tại Ban Dân số Liên Hợp Quốc sẽ đưa ra các ước tính dựa trên các dự đoán từ nhiều nguồn dữ liệu khác nhau để đi tới một kết luận được coi như số liệu nhân khẩu học cập nhật nhất. Bà Sara Hertog, một nhân viên phụ trách các vấn đề dân số của Liên Hợp Quốc tại New York, cho biết lần cập nhật dữ liệu mới nhất được sử dụng cho các tính toán này cho cả Ấn Độ và Trung Quốc là vào tháng 7/2022.

Nền tảng cho các tính toán về Trung Quốc và Ấn Độ đều dựa trên dữ liệu các cuộc điều tra dân số được tiến hành mỗi thập kỷ tại 2 quốc gia này. Cuộc điều tra dân số gần đây nhất của Trung Quốc là vào năm 2020. Các nhà nhân khẩu học đã sử dụng hồ sơ sinh và tử, cùng với các dữ liệu hành chính khác để tính toán dân số đã tăng lên như thế nào kể từ đó.

Trong khi đó, cuộc điều tra dân số gần đây nhất của Ấn Độ là vào năm 2011. Quốc gia này vốn có một cuộc điều tra dân số vào năm 2021 nhưng đã bị hoãn lại do Covid-19.

Theo chuyên gia Alok Vajpeyi thuộc Tổ chức Dân số Ấn Độ - một tổ chức phi chính phủ có trụ sở tại New Delhi - kết quả từ các cuộc khảo sát đã giúp lấp đầy khoảng trống tạo ra bởi sự thiếu thốn dữ liệu thực tế. Trong số đó, cuộc khảo sát đóng vai trò quan trọng nhất chính là Sample Registration System - cuộc khảo sát nhân khẩu học quy mô lớn của Ấn Độ nhằm thu thập dữ liệu về những thông tin như sinh, tử hay khả năng sinh sản, …

Từ những dữ liệu này, giáo sư tại Đại học Khoa học và Công nghệ Khalifa ở Abu Dhabi Stuart Gietel-Basten cho biết các nhà nhân khẩu học sẽ sử dụng một kỹ thuật thống kê để suy ra thời điểm dân số Ấn Độ vượt qua dân số Trung Quốc.

Người dân Ấn Độ tại một chợ ở New Delhi. Ảnh: AP

Vì sao dân số Ấn Độ vượt Trung Quốc

Kể cả khi chính phủ Trung Quốc rút khỏi chính sách một con 7 năm trước và cho phép các cặp vợ chồng có 3 con từ 2 năm trước, dân số Trung Quốc đã bước vào giai đoạn già và tăng trưởng trì trệ. Trong khi đó, Ấn Độ có dân số trẻ hơn nhiều với tỷ lệ sinh cao hơn và tỷ lệ tử vong ở trẻ sơ sinh giảm trong 3 thập kỷ qua.

Theo ông Dudley Poston, Jr., giáo sư xã hội học danh dự tại Đại học Texas A&M, Ấn Độ có nhiều trẻ em sinh ra hàng năm hơn bất kỳ quốc gia nào khác, trong khi Trung Quốc đã cùng với nhiều nước châu Âu lại có số ca tử vong hàng năm cao hơn số ca sinh.

Sự thay đổi về dân số sẽ gây ra những hậu quả về kinh tế và xã hội tương ứng. Tại Ấn Độ, điều này đồng nghĩa với việc lực lượng lao động ngày càng gia tăng và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Trong khi đó tại Trung Quốc, điều này lại có nghĩa là ít người trong độ tuổi lao động hơn và dân số già cao hơn.

Người đi bộ tại Ga tàu Tây Bắc Kinh ở thủ đô Bắc Kinh, Trung Quốc. Ảnh: AP