Climate Bonds và HSBC vừa công bố báo cáo mới chỉ ra xu hướng chính cần nắm bắt nhằm củng cố tài chính bền vững ở khối ASEAN, đồng thời đề cập đến những trái phiếu chưa được xếp loại từ các nhà phát hành có chiến lược phù hợp với vấn đề khí hậu.

Báo cáo cho biết, thị trường vốn nợ bền vững tại 6 nền kinh tế lớn nhất khối ASEAN tiếp tục tăng trưởng nhanh chóng trong năm 2021 với lượng phát hành cao kỷ lục ở mảng nợ xanh, xã hội và bền vững (green, social, and sustainability - GSS) đạt 24 tỷ USD, tăng 76,5% so với mức 13,6 tỷ USD của năm 2020, và nợ liên kết bền vững đạt 27,5 tỷ USD, tăng 220% so với mức 8,6 tỷ USD của năm 2020.

Tốc độ tăng trưởng này phản ánh tinh thần tích cực của khu vực ASEAN trong việc phân bổ nguồn vốn cho mục đích ứng phó với đại dịch COVID-19 bên cạnh hỗ trợ tăng trưởng kinh tế bền vững với biến đổi khí hậu và phát thải carbon thấp trong dài hạn.

Thị trường nợ vốn bền vững đang tăng lên ở Singapore, Thái Lan, Malaysia và Việt Nam

Theo báo cáo của HSBC, các khoản nợ được phân loại nhãn xanh (Green-labelled), bao gồm trái phiếu xanh và khoản vay xanh, tiếp tục là công cụ tài chính bền vững phổ biến nhất trên thị trường nợ GSS trong năm 2021. 63,9% các giao dịch GSS bắt nguồn từ ASEAN trong năm 2021 là giao dịch xanh, sau đó là tới giao dịch bền vững (35,5%), trong đó mảng bền vững cũng tăng lên so với năm 2020 (26%). Tỷ trọng phát hành nợ xã hội trong khu vực còn khá thấp (0,6%) trong năm 2021.

Tòa nhà và Năng lượng tiếp tục là mục đích sử dụng nhiều nhất nguồn vốn huy động từ các khoản nợ dán nhãn xanh ở ASEAN. Hai ngành này nhận được hai phần ba nguồn vốn trong năm 2019 và tăng lên 79% trong năm 2020. Bức tranh toàn khu vực không thay đổi trong năm 2021. Tòa nhà và Năng lượng chiếm 79,5% tổng nguồn vốn huy động từ nợ xanh phát hành tại khu vực ASEAN trong giai đoạn 2016 - 2021.

Trái phiếu do doanh nghiệp phi tài chính phát hành chiếm phần lớn (79%) khối lượng giao dịch xanh của ASEAN trong năm 2021, trái phiếu chính phủ tiếp tục thống lĩnh thị trường xã hội và bền vững, chiếm 51% lượng phát hành.

Nợ liên kết bền vững chứng kiến mức tăng trưởng theo cấp số nhân, ghi nhận thêm 27,5 tỷ USD trái phiếu liên kết bền vững (sustainability-linked bonds - SLB) và khoản vay liên kết bền vững (sustainability-linked loans - SLL) trong năm 2021 và nhờ vậy vượt qua khối lượng nợ GSS truyền thống. Tổng giá trị thị trường SLL và SLB vào cuối năm 2021 cũng tương đương với giá trị thị trường nợ xanh, đạt khoảng 39 tỷ USD.

ASEAN ghi nhận trái phiếu chuyển đổi đầu tiên trong năm 2021 khi Ngân hàng Xây dựng Trung Quốc ở Singapore phát hành 2 tỷ USD trái phiếu nhằm hỗ trợ các ngành phát thải carbon nhiều ở Trung Quốc như khí đốt và các hoạt động sản xuất điện khác, sản xuất và thép.

Tăng trưởng của thị trường nợ bền vững ASEAN được khuyến khích bởi những bước tiến về chính sách hỗ trợ trong năm 2021. Các bên liên quan đã và đang nỗ lực thiết lập hệ thống phân loại xanh quy chuẩn nhằm mang đến một định nghĩa chung rõ ràng về các hoạt động bền vững

Báo cáo cũng công bố những cập nhật ở phạm vi quốc gia tập trung chủ yếu vào những giao dịch, chính sách và sáng kiến đáng chú ý. Trong đó, Singapore, Thái Lan, Malaysia và Việt Nam đều ghi nhận giá trị phát hành nợ GSS tăng lên so với năm 2020, còn Indonesia và Philippines lại giảm do lượng phát hành lớn trong năm 2020.

Singapore duy trì vị thế dẫn đầu khu vực với giá trị phát hành vốn nợ GSS đạt 13,6 tỷ USD trong năm 2021 so với 4,9 tỷ USD trong năm 2020. Sự tăng trưởng này phần lớn đến từ các giao dịch xanh và phản ánh sự hỗ trợ mạnh mẽ của chính phủ Singapore dành cho tài chính xanh. Trong khối ASEAN, Singapore là nguồn phát hành nợ xanh lớn nhất với tổng giá trị đạt 12 tỷ USD. Cùng với Indonesia, Singapore có cơ cấu đa dạng nhất về quy mô giao dịch, từ dưới 100 triệu USD tới trên 1 tỷ USD.

Singapore cũng là nguồn phát hành khoản vay và trái phiếu liên kết bền vững lớn nhất ASEAN tính tới cuối 2021, chiếm 94 trong tổng số 129 giao dịch với tổng giá trị đạt 33,6 tỷ USD, tương đương 84,5% của thị trường.

Thái Lan là một trong những nguồn phát hành nợ bền vững lớn nhất khu vực với tổng giá trị đạt 5,8 tỷ USD tính tới cuối năm 2021, tương đương 38% của thị trường xã hội và bền vững ASEAN. Phần lớn trái phiếu xanh phát hành trong năm 2021 đến từ ngành vận tải và năng lượng.

Thái Lan vươn lên dẫn đầu khu vực về phát hành xã hội và bền vững trong năm 2021. Trái phiếu bền vững chính phủ phát hành trong năm 2020 để tài trợ vốn cho những dự án vận tải và có tác động xã hội nhằm hỗ trợ phục hồi sau COVID-19 đã được mở lại bẩy lần, tổng giá trị lên đến 3,04 tỷ USD trong năm 2021. Nhờ vậy, khối lượng phát hành trái phiếu xã hội và bền vững của Thái Lan trong năm 2021 đã tăng lên đáng kể, đạt 3,6 tỷ USD.

Indonesia có cơ cấu đa dạng nhất về quy mô giao dịch, từ dưới 100 triệu USD tới trên 1 tỷ USD. Tháng 9/2021, Indonesia là nước đầu tiên ở Đông Nam Á phát hành trái phiếu chính phủ gắn với các Mục tiêu phát triển bền vững (SDG), huy động được 584 triệu USD nhằm cung cấp vốn cho các dự án xã hội và môi trường, hỗ trợ thực hiện các Mục tiêu phát triển bền vững (SDG).

Tính tới cuối năm 2021, thị trường GSS+ của Indonesia chủ yếu là các giao dịch xanh nhưng thị phần của các công cụ tài chính bền vững và liên kết bền vững cũng tăng lên. Nợ xanh thống lĩnh thị trường Indonesia với 65% giá trị, theo sau là trái phiếu bền vững và các công cụ tài chính liên kết bền vững cùng đạt 15%. Trái phiếu xã hội chiếm 5% thị phần.

Thị trường GSS+ của Malaysia ghi nhận tăng trưởng ba năm liên tiếp. Nhóm bền vững vẫn là công cụ tài chính phổ biến nhất, chiếm khoảng một nửa (51%) tổng thị phần. Nợ xanh (trái phiếu và các khoản vay) chiếm 29% thị trường, theo sau là các công cụ liên kết bền vững chiếm 20%.

Tháng 4/2021, Chính phủ Malaysia phát hành trái phiếu Hồi giáo sukuk bền vững mệnh giá bằng USD đầu tiên trên thế giới, giao dịch có kỳ hạn 10 năm với giá trị đạt 800 triệu USD. Nguồn vốn huy động được sẽ sử dụng cho những dự án xanh và xã hội phù hợp với các Mục tiêu phát triển bền vững (SDG) của Liên hợp quốc.

Thị trường Philippines đã chậm lại trong năm 2021 với tổng nợ GSS đạt 0,9 tỷ USD so với mức 2,3 tỷ USD trong năm 2020. Nước này ghi nhận hai đợt phát hành trái phiếu xanh trong năm 2021 từ ngành năng lượng. Nợ xanh từ Philippines chủ yếu có quy mô tầm trung (100-500 triệu USD) nhưng cũng có giao dịch quy mô nhỏ hơn (lên tới 100 triệu USD) và lớn hơn (500 triệu – 1 tỷ USD).

Nhóm nợ yêu cầu mục đích sử dụng nguồn vốn chiếm 93% tổng giá trị GSS+ ở thị trường Philippines, trong đó nợ xanh chiếm 52% và nợ bền vững chiếm 41%. Các công cụ tài chính liên kết bền vững chiếm 7% tổng giá trị phát hành tính đến cuối năm 2021.

Việt Nam đứng thứ 2 về phát hành trái phiếu xanh ở khu vực ASEAN

Tại Việt Nam, tổng giá trị phát hành GSS đạt 1,5 tỷ USD trong năm 2021, gần gấp 5 lần mức 0,3 tỷ USD trong năm 2020 và duy trì tăng trưởng ổn định trong ba năm liên tiếp. Việt Nam là nguồn phát hành nợ xanh lớn thứ hai trong ASEAN, đạt 1 tỷ USD. Phần lớn trái phiếu và khoản vay xanh ở Việt Nam trong năm 2021 đến từ ngành vận tải và năng lượng

Hai giao dịch lớn nhất chiếm phần lớn tổng giá trị GSS của Việt Nam là 425 triệu USD trái phiếu bền vững có quyền chọn nhận cổ phiếu của Vinpearl và khoản vay xanh 400 triệu USD của VinFast.

Theo HSBC, thị trường trái phiếu của Việt Nam đã tăng trưởng lên trên 70 tỷ USD trong năm 2021. Hơn 80% lượng phát hành là trái phiếu chính phủ, còn các ngân hàng phát triển là nhóm phát hành lớn thứ hai.

Cuối năm 2020, Quốc hội đã thông qua Luật Bảo vệ môi trường 2020 với một số sửa đổi quan trọng; trong đó có bổ sung định nghĩa, yêu cầu chung đối với trái phiếu xanh và những ưu đãi được hưởng áp dụng với chủ thể phát hành. Việt Nam đang phát triển hệ thống phân loại được ban hành cùng với bộ luật, dự kiến được ban hành vào năm nay.

Bên cạnh đó, tại hội nghị COP26, Việt Nam công bố cam kết đạt mục tiêu cân bằng phát thải vào năm 2050. Những điều này sẽ góp phần thúc đẩy mạnh mẽ hơn huy động vốn qua thị trường tài chính bền vững nhằm tăng tốc quá trình giảm phát thải carbon.