2022 - Một năm ấn tượng của tiêu dùng ASEAN

Bộ phận Nghiên cứu toàn cầu của Ngân hàng HSBC vừa công bố Báo cáo "ASEAN Perspectives – Liệu tiêu dùng có trụ vững?" cập nhật các thông tin liên quan đến tăng trưởng tiêu dùng của ASEAN trong năm 2023.

Theo các chuyên gia phân tích HSBC, chất xúc tác cho màn tăng trưởng ấn tượng của ASEAN chính là sự bùng nổ tiêu dùng cá nhân. Sau khi mở cửa trở lại trên diện rộng, nhu cầu bị dồn nén bấy lâu đã được giải phóng khi người tiêu dùng đổ xô quay trở lại các trung tâm mua sắm, ăn uống bên ngoài nhiều hơn và đi du lịch vào dịp nghỉ lễ.

Cụ thể, Malaysia đặc biệt nổi bật với sự phục hồi trong doanh số bán lẻ và các lĩnh vực liên quan đến du lịch. Trong khi đó, người tiêu dùng ở Indonesia và Philippines chi tiêu nhiều hơn cho ăn uống, còn người tiêu dùng ở Singapore lại có xu hướng chuyển sang dịch vụ.

Thậm chí, các nền kinh tế định hướng xuất khẩu, chẳng hạn như Singapore và Việt Nam cũng đã cảm nhận được tác động, hưởng lợi đáng kể nhờ những thuận lợi từ việc mở cửa trở lại.

HSBC cho biết, không ngạc nhiên khi tiêu dùng cá nhân là thành phần đóng góp lớn nhất vào tăng trưởng trên toàn ASEAN. Ngoại trừ Indonesia, chi tiêu hộ gia đình ở các nước đã phục hồi với tốc độ mạnh mẽ hơn so với trước đại dịch.

Triển vọng thị trường tiêu dùng năm 2023

Câu hỏi đặt ra là, sau khi phục hồi vững chắc trong năm 2022, tăng trưởng tiêu dùng của ASEAN trong năm 2023 sẽ về đâu?

Theo HSBC, dù dự báo tăng trưởng sẽ giảm tốc trên toàn khu vực, ngoại trừ ở Thái Lan vào năm 2023, nhưng tiêu dùng sẽ tiếp tục hỗ trợ tăng trưởng, ngay cả khi tốc độ tăng trưởng tiêu dùng có thể chậm lại phần nào do hiệu ứng cơ sở.

Phân tích rõ hơn, các chuyên gia HSBC nhìn nhận, tiêu dùng khu vực trong năm 2023 phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm lạm phát, chính sách tài khóa, tâm lý người tiêu dùng, sự phục hồi của thị trường lao động và tỷ lệ tiết kiệm.

Đầu tiên và quan trọng nhất, lạm phát vẫn là một mối quan tâm chính của người tiêu dùng. May mắn thay, hầu hết các nền kinh tế ASEAN đã vượt qua giai đoạn đỉnh lạm phát, mặc dù Philippines và Việt Nam vẫn tiếp tục chứng kiến áp lực tăng giá ngày càng gia tăng.

Tuy nhiên, nhóm phân tích nhận định, lạm phát nhiều khả năng sẽ giảm dần, nghĩa là áp lực giá tăng kéo tới ít nhất là nửa đầu năm 2023. Xét cho cùng, lạm phát cơ bản đã tăng lên ở hầu hết các nền kinh tế, phản ánh thị trường lao động sôi động.

"Ngay cả trong trường hợp của Singapore, một quốc gia sớm có động thái và cung cấp các khoản trợ cấp tài khóa hào phóng để trực tiếp "giải cứu" việc làm, thị trường lao động của nước này vẫn trong tình trạng thắt chặt với mức tăng lương có xu hướng vượt các mốc trước đây", báo cáo nêu.

Với chính sách tài khóa, theo HSBC, hầu hết các nhà hoạch định chính sách ở ASEAN ít khả năng sẽ triển khai các biện pháp tài khóa quy mô lớn hướng tới người tiêu dùng. Sau ba năm hỗ trợ mạnh mẽ ở một số nền kinh tế, cả khu vực đều đồng thuận rằng ASEAN cần theo đuổi định hướng củng cố tài khóa, mặc dù tốc độ mỗi nước một khác.

Tại Indonesia đang đặt mục tiêu lấy lại mức thâm hụt tài khóa 3% trước đại dịch, còn triển vọng tài chính của Thái Lan có thể không chắc chắn, xét bối cảnh bầu cử sắp diễn ra vào tháng 5. Trong trường hợp của Singapore, ngân sách năm tài khóa 2023 đã bao gồm các biện pháp tài khóa bổ sung để bù đắp chi phí sinh hoạt gia tăng, mặc dù về bản chất đối tượng của các biện pháp này không phải là tất cả người dân.

"Ngay cả khi hầu hết các nền kinh tế ASEAN nhiều khả năng sẽ rút dần các cứu trợ tài chính thì tâm lý người tiêu dùng tại đây vẫn ở mức cao. Tâm lý người tiêu dùng Indonesia đã trở lại mức trước đại dịch, Malaysia cũng có xu hướng tương tự. Trong khi đó, tâm lý người tiêu dùng ở Thái Lan vẫn còn ảm đạm khi sự phục hồi của nước này tụt lại phía sau so với các quốc gia trong khu vực", HBSC cho biết.

Sự phục hồi của việc làm và sức mua

Ở một khía cạnh khác, HSBC cũng chỉ ra động lực tiếp sức cho tiêu dùng ngay từ đầu – việc làm của người lao động và thu nhập từ công việc đó.

Theo nhóm phân tích, càng nhiều người làm việc và càng kiếm được nhiều tiền thì càng có nhiều nguồn lực trong nền kinh tế để chi tiêu. Nhưng điều quan trọng cần lưu ý là lao động thường đi theo xu hướng. Nguồn cung lao động phụ thuộc vào nhiều yếu tố, chẳng hạn như tiền lương, lựa chọn tùy thích và thu nhập phát sinh ngoài công việc.

Đặt trong bối cảnh phục hồi sau đại dịch, chúng ta có thể phỏng đoán rằng nguồn cung lao động ít nhiều đã bình thường hóa khi việc làm quay trở lại xu hướng tự nhiên này. Nếu việc làm vẫn ở dưới ngưỡng của xu hướng thì nghĩa là vẫn còn cơ hội để lao động phục hồi.

"Do đó, chúng tôi cho rằng tiêu dùng ở ASEAN sẽ chậm lại vào năm 2023 nhưng mỗi nước mỗi khác; tiêu dùng tại Philippines có thể sẽ chậm lại nhiều nhất, trong khi Việt Nam, Malaysia và Singapore có thể cho thấy sự vững vàng nhất định", HSBC nhận định.

Mặt khác, liên quan đến thu nhập của người dân trước ảnh hưởng của lạm phát, nhóm phân tích HSBC cho rằng, đó là một bức tranh đa chiều, ở đó Việt Nam và Indonesia được lợi, trong khi Malaysia và Philippines chứng kiến giá hàng hóa và dịch vụ có tốc độ tăng nhanh hơn tiền lương vào năm 2022, làm "xói mòn" sức mua và cắt giảm tiêu dùng trong tương lai gần. Tác động do lạm phát thường không thấy ngay được và các hộ gia đình có thể sẽ tiếp tục điều chỉnh lại chi tiêu của họ trong suốt cả năm do chi phí sinh hoạt tăng mạnh.

Song, HSBC cũng đưa ra lưu ý mức độ suy giảm của mỗi nước ASEAN một khác. Sức mua không giảm nhiều ở Malaysia, nơi thị trường lao động tiếp tục phục hồi gần mức trước đại dịch, trong khi sức mua ở Việt Nam thậm chí còn tăng lên, tiếp thêm sự vững vàng cho nền kinh tế trong năm 2023.

Trong khi đó, Philippines đã chứng kiến sức mua của tiền lương giảm đáng kể, trong đó chi phí sinh hoạt lại tăng gần gấp đôi so với mức tăng tiền lương. Tình trạng suy giảm này có thể sẽ ảnh hưởng đến tiêu dùng trong năm 2023 khi các hộ gia đình tìm cách để duy trì cuộc sống trong bối cảnh ngân sách hộ gia đình eo hẹp