Nhà máy bột giấy Phương Nam được phê duyệt đầu tư vào 2003 với tổng vốn ban đầu là 1.487 tỷ đồng, sau điều chỉnh tăng lên gần 3.410 tỷ đồng.

Ngày 26/3, Phó Thủ tướng Lê Minh Khái - Trưởng ban Chỉ đạo xử lý các tồn tại, yếu kém của một số dự án và doanh nghiệp chậm tiến độ, kém hiệu quả thuộc ngành Công Thương đã khảo sát hiện trường và làm việc với Bộ Công Thương, Tổng Công ty Giấy, UBND tỉnh Long An và các bộ ngành, cơ quan liên quan về phương án xử lý Dự án nhà máy bột giấy Phương Nam.

Theo báo cáo của Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân, hiện dự án này đã thể hiện là không khả thi do không còn vùng nguyên liệu (khu vực không còn trồng đay – nguyên liệu để sản xuất của nhà máy). Giải pháp điều chỉnh tính năng sản xuất để phù hợp với các nguyên liệu khác cũng không khả thi, sản phẩm làm ra chủ yếu là giấy in báo cũng khó tiêu thụ. Mặt khác, Tổng công ty Giấy gặp khó khăn trong xử lý các vấn đề liên quan đến tài chính của dự án.

Để xử lý dự án, Bộ Công Thương đã trình cấp có thẩm quyền phê duyệt và triển khai phương án bán đấu giá tài sản. Tuy nhiên những năm qua, phương án này không triển khai được do không có nhà đầu tư nào tham gia qua 3 lần tổ chức đấu giá, do giá khởi điểm được định giá không phù hợp với thị trường, một số nội dung liên quan tới chủ nợ cũng có vướng mắc.

Báo cáo cũng cho biết, tỉnh Long An đề xuất phương án chuyển đổi mục đích sử dụng quyền sử dụng đất dự án để xây dựng khu đô thị sinh thái gắn với công nghệ cao. Bộ Công Thương đề xuất phương án 3 là dừng thực hiện và bán thanh lý tài sản trên đất của dự án, cấp có thẩm quyền chỉ đạo ban hành cơ chế đặc thù để xử lý những tồn tại của dự án này.

Về mặt kỹ thuật, đại diện Tổng công ty Giấy cho biết, Dự án Nhà máy bột giấy Phương Nam là không thể khắc phục được vì dây chuyền sản xuất bột giấy từ cây đay là "đặc thù", trên thế giới chỉ duy nhất Việt Nam có. Công nghệ này từ phòng "thí nghiệm đi thẳng ra thực tế", không phù hợp nên không hoạt động được.

Theo đại diện Tổng công ty Giấy, có thể chuyển nguyên liệu sản xuất bột giấy từ đay sang gỗ nhưng cần bổ sung thêm vốn khoảng 1.000 tỷ để cải tạo công năng sản xuất bột giấy từ cây keo và bạch đàn. Tuy nhiên, sản phẩm giấy hóa nhiệt cơ, chủ yếu được sử dụng để in báo (nhu cầu thị trường thấp), thời gian bảo quản không dài nên cũng khó xuất khẩu… Do vậy, phương án "bơm thêm tiền" cải tạo công năng sản xuất bột giấy từ cây đay sang các nguyên liệu khác cũng không khả thi.

Ngoài ra về mặt môi trường, dự án này nằm ngay ở đầu nguồn sông Vàm Cỏ, dòng chảy không lớn nên nguồn nước thải ra khó thoát được nhanh, dễ tạo ra nguy cơ ô nhiễm cho tỉnh Long An và các địa phương trong khu vực. Quan điểm của Tổng công ty Giấy là không nên tiếp tục dự án và đề xuất tổ chức định giá và bán đấu giá theo từng cụm thiết bị, hoặc "nước cùng" thì cho thanh lý.

Phó Thủ tướng Lê Minh Khái khảo sát dự án. Ảnh: VGP

Thứ trưởng Bộ KH&ĐT Nguyễn Thị Bích Ngọc cho rằng, về thực tiễn các yếu tố bảo đảm cho dự án hoạt động đều không còn. Việc cơ quan có thẩm quyền đã chỉ đạo dừng dự án từ 2014 để tránh thiệt hại thêm là chính xác. Tuy nhiên tiến độ xử lý chậm nên gây thiệt hại rất lớn.

Theo đại diện Bộ KH&ĐT, dự án không triển khai được thì phải xử lý theo quy định của pháp luật. Phương án đề xuất của Bộ Công Thương cần làm rõ các khoản nợ và giải pháp xử lý nợ; xử lý tài sản trên đất và các vấn đề liên quan tới đất đai. Tổng Công ty Giấy phải xây dựng phương án thanh lý tài sản, trong đó có các giải pháp cụ thể để xử lý các vấn đề liên quan.

Bà Ngọc cũng đề nghị cơ quan Nhà nước có thẩm quyền phải ra quyết định chấm dứt dự án. Về phía địa phương, cần điều chỉnh quy hoạch và điều chỉnh mục đích sử dụng đất…

Về phía địa phương, Chủ tịch UBND tỉnh Long An Nguyễn Văn Út cho biết, đến thời điểm hiện tại, tính khả thi để triển khai dự án đã không còn. Tỉnh đề nghị Ban Chỉ đạo báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét chấm dứt dự án để xử lý theo quy định của pháp luật.

Trên cơ sở đó, các bộ ngành, chủ nợ và địa phương "ngồi với nhau, nhìn thẳng vào thực tế" để thống nhất tiếng nói chung xử lý dự án. Từ thực tiễn dự án và địa phương, tỉnh Long An để nghị chuyển đổi dự án thành khu đô thị sinh thái, nông nghiệp công nghệ cao.

Tổng kết các ý kiến tại cuộc họp, Phó Thủ tướng Lê Minh Khái nêu rõ, do các phương án của Bộ Công Thương đề xuất chưa rõ nên thời gian qua, việc xử lý vẫn loay hoay, không dứt điểm được.

Phó Thủ tướng cho biết, trong 12 dự án yếu kém, Ban Cán sự Đảng Chính phủ đã trình Bộ Chính trị phương án xử lý 8 dự án. Đối với 4 dự án còn lại (Bột Giấy Phương Nam; Thép Lào Cai; Thép Thái Nguyên, Đóng tàu Dung Quất) thì Dự án nhà máy giấy Phương Nam là khó khăn nhất.

Tại cuộc họp hôm nay, các ý kiến đều thống nhất dừng thực hiện dự án. Để có phương án hiệu quả, đúng pháp luật, xử lý dứt điểm dự án này, Phó Thủ tướng đề nghị Bộ Công Thương phối hợp với địa phương và các cơ quan liên quan bàn thảo, phân tích, tính toán, đề xuất phương án cuối cùng, trước ngày 15/4/2023.

Đối với tỉnh Long An, nếu dự án chấm dứt, tỉnh sẽ thu hồi và quản lý, sử dụng đất đai theo quy định của Luật Đất đai và quy hoạch sử dụng đất của địa phương.