Tăng nghĩa vụ giải trình của nghi can để thu hồi tài sản tham nhũng

Trong phiên chất vấn tại Phiên họp thứ 21 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội sáng 20/3, một số đại biểu đã chất vấn Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Hoà Bình về vấn đề thu hồi tài sản tham nhũng.

Theo đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp), thời gian qua, việc thu hồi tài sản tham nhũng trong các vụ án đã có tiến bộ song tỷ lệ vẫn thấp, chưa đạt kỳ vọng của Quốc hội và người dân. “Thời gian tới, Chánh án TAND Tối cao phối hợp với các cơ quan liên quan thế nào để tăng tỷ lệ thu hồi tài sản tham nhũng?”, đại biểu đặt câu hỏi.

Đại biểu Bùi Mạnh Khoa (Thanh Hóa) cho biết, việc thu hồi tài sản các vụ án về kinh tế, tham nhũng được Đảng, Nhà nước đặc biệt quan tâm, ghi nhận. Qua theo dõi của đại biểu, hiện nay một số vụ việc người phải thi hành án có nhiều tài sản và đã được kê biên để đảm bảo thi hành án, nhưng việc thu hồi sản vẫn chậm. Nguyên nhân được cho là vướng mắc trong xử lý tài sản chung, tài sản riêng.

Đại biểu đề nghị Chánh án cho biết quan điểm, hướng xử lý của ngành về vấn đề này, đồng thời cũng đề nghị Bộ Tư pháp cho biết quan điểm, hướng xử lý điểm nghẽn trên.

Các đại biểu tham gia chất vấn trực tuyến.

Trả lời các đại biểu, Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Hòa Bình cho biết, việc thu hồi tài sản tham nhũng ở tất cả các nước không bao giờ triệt để. Tại Việt Nam, thời gian qua các cơ quan tố tụng đã phối hợp tốt nên thu hồi được tỷ lệ đáng ghi nhận, với tỷ lệ 40%.

Theo quy định, các cơ quan chỉ được thu hồi khi công an, viện kiểm sát và toà án chứng minh được nguồn gốc tài sản là từ tham nhũng. Do đó, chất lượng điều tra, truy tố, xét xử cần phải nâng cao và các cơ quan phải kịp thời phong toả tài sản có dấu hiệu tham nhũng.

Thực tế tại Việt Nam, việc thu hồi tài sản tham nhũng gặp khó khăn về vấn đề tài sản chung, tài sản riêng. Chánh án Nguyễn Hòa Bình ví dụ, có trường hợp ngôi nhà là tài sản hình thành trong hôn nhân, có của vợ, của con nên không thể thu được. Đó là quy định của luật, buộc phải tuân thủ.

Theo ông Bình, tham nhũng là tội đặc thù nên ở nhiều nước trên thế giới, bên cạnh chứng minh tài sản tham nhũng còn phải tăng nghĩa vụ giải trình của nghi can. Nếu như nghi can có tài sản mà không chứng minh được nguồn gốc hợp pháp tài sản đó thì bị coi là tham nhũng. Theo Chánh án TAND Tối cao, nếu Việt Nam cũng tăng được nghĩa vụ giải trình của nghi can thì việc thu hồi tài sản tham nhũng trong tương lai rất cao. Vì vậy, giải pháp căn cơ để xử lý vấn đề này vẫn là thay đổi luật lệ.

Tham gia giải trình cùng Chánh án TAND Tối cao, Bộ trưởng Tư pháp Lê Thành Long cho biết, thu hồi tài sản tham nhũng cũng là nhiệm vụ trọng tâm của ngành tư pháp. Thời gian qua, nhờ tổng hợp khá nhiều giải pháp nên nhiệm vụ này đã đạt được kết quả tích cực. Trong 5 tháng qua (từ tháng 10/2022) đã thu được trên 17.000 tỷ đồng, tăng gần 12.000 tỷ so với cùng kỳ năm 2022.

Tuy nhiên theo Bộ trưởng, vẫn còn khá nhiều vấn đề đặt ra. Trước hết là chính những khó khăn trong bản thân các vụ án. Như việc số lượng tài sản trong các vụ án lớn nằm rải rác ở các địa phương; nguồn gốc pháp lý của nhiều tài sản kê biên phức tạp, mất nhiều thời gian làm rõ.

Bộ trưởng Tư pháp Lê Thành Long. Ảnh: Quochoi

Đặc biệt là nhiều trường hợp phải xác minh tài sản là chung hay riêng, tài sản của người phạm tội, của người ngay tình (người chiếm hữu không biết hoặc không thể biết việc chiếm hữu tài sản đó là không có căn cứ pháp luật) đến mức nào. Điển hình là tài sản chung vợ chồng, hộ gia đình, chủ sở hữu khác nhau trong quá trình sản xuất kinh doanh.

Để tăng cường hiệu quả thu hồi tài sản tham nhũng, Bộ trưởng Lê Thành Long cho biết, ngành tư pháp sẽ tiếp tục bám sát chỉ thị 04 của Ban Bí thư về tăng cường thu hồi tài sản tham nhũng kinh tế; tập trung vào các vụ án lớn đang được dư luận xã hội quan tâm. Thường xuyên báo cáo Chính phủ và đưa ra các giải pháp thuộc thẩm quyền của Bộ Tư pháp.

Đại diện Bộ Tư pháp cũng đề nghị các cơ quan dân cử, Quốc hội, đoàn đại biểu Quốc hội... tăng cường quá trình giám sát để có "nhiều mắt", góp phần giảm việc tẩu tán tài sản trong các vụ tham nhũng.