Nhu cầu nhân lực của ngành ô tô Nhật Bản tăng cao
Theo Nikkei Asia, các trường đào tạo, do các nhà sản xuất ô tô như Toyota, Honda và Nissan điều hành hoặc hoạt động độc lập, đang tìm cách đáp ứng nhu cầu trong nước ngày càng gia tăng về những thợ cơ khí am hiểu máy tính, sửa chữa ô tô công nghệ cao.
Tuy nhiên, việc giới trẻ Nhật Bản không quan tâm nhiều đến công nghiệp ô tô, khiến nhiều doanh nghiệp đặt ra câu hỏi làm thế nào để ngành công nghiệp hàng đầu này có thể duy trì được sự nổi bật trên toàn cầu.
“Thật đáng buồn khi thế giới ô tô rất hấp dẫn đối với người nước ngoài nhưng lại không hấp dẫn lắm đối với người Nhật Bản,” ông Yoshihiro Wakabayashi, Giám đốc Trường Cao đẳng kỹ thuật Toyota ở Tokyo, cho biết. Ngôi trường của ông đang có khoảng 1/4 trong số hơn 400 sinh viên bắt đầu khóa học kỹ sư dịch vụ kỹ thuật trong năm nay là người nước ngoài, nhiều gấp đôi so với thời kỳ trước đại dịch Covid-19.
 |
Số lượng người lao động nước ngoài tại Nhật Bản tăng qua các năm. Nguồn: Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi Nhật Bản |
Ông cho hay: “Xây dựng và các ngành nghề khác liên quan đến sản xuất cũng đang phải đối mặt với tình trạng thiếu lao động. Tôi lo lắng rằng văn hóa sản xuất của Nhật Bản sẽ bị mai một. Điều này sẽ gây ra các tác động kinh tế”.
Sự thay đổi về thành phần sinh viên tại các ngôi trường kỹ thuật như Cao đẳng kỹ thuật Toyota đang làm nổi bật vai trò ngày càng gia tăng của người nước ngoài trong nền kinh tế Nhật Bản, trong bối cảnh quốc gia này đang chứng kiến tỷ lệ dân số suy giảm.
Theo số liệu của Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi Nhật Bản, số lượng lao động nước ngoài đã đạt 2 triệu người trong tháng 10/2023, tăng 12% trong vòng một năm. Khoảng 27% trong số họ làm việc trong lĩnh vực sản xuất. Lao động Việt Nam chiếm 1/4 - tỷ lệ lớn nhất trong bảng xếp hạng, tiếp theo là lao động Trung Quốc và Philippines.
Từ năm 2019, Chính phủ Nhật Bản đã khuyến khích các doanh nghiệp tuyển dụng người nước ngoài trong ngành sửa chữa ô tô bằng cách thiết lập tư cách cư trú cho nhóm “người lao động có kỹ năng đặc định” (SSW). Do vậy, số lượng người nước ngoài làm việc trong các doanh nghiệp sửa chữa ô tô Nhật Bản đã tăng hơn gấp đôi trong 5 năm qua, lên khoảng 4.800 người.
Bà Yoshie Motohiro, Chủ tịch Trường Cao đẳng Kỹ thuật ô tô Nissan, cho biết các trường cao đẳng kỹ thuật chuyên ngành cơ khí ô tô đã chứng kiến “nhu cầu đặc biệt” từ sinh viên quốc tế, kể từ khi các hạn chế nhập cảnh vào Nhật Bản được nới lỏng sau đại dịch.
 |
Các sinh viên học tập tại một Trường Cao đẳng Kỹ thuật ô tô Nissan. Ảnh: Nikkei Asia |
Theo Bộ Giao thông vận tải Nhật Bản, từ năm 2016 đến năm 2021, số lượng tuyển sinh nước ngoài tại các trường sửa chữa ô tô Nhật Bản đã tăng gấp 5 lần lên 5.000 người.
Bà Motohiro cho biết, có 360 sinh viên quốc tế đã theo học tại 5 trường cao đẳng kỹ thuật do Nissan điều hành ở Nhật Bản trong năm 2024, tăng gấp 3 lần so với năm 2019. Hầu hết trong số họ có ý định làm việc tại Nhật Bản sau khi tốt nghiệp vì nước này có mức lương cao hơn.
“Chúng tôi không có lựa chọn nào khác ngoài việc tiếp nhận thêm nhiều sinh viên quốc tế. Chúng tôi cần tích cực tuyển dụng họ. Chính nhân lực nước ngoài có thể giúp chúng tôi khắc phục tình trạng thiếu lao động hiện nay,” bà cho hay.
Người Việt quan tâm đến ngành ô tô Nhật Bản
Dữ liệu của Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi Nhật Bản cho thấy, nhu cầu của các doanh nghiệp Nhật Bản đối với công nhân được đào tạo về sửa chữa ô tô vào năm 2022 tăng cao, trung bình có 5 lời mời việc làm đối với mỗi ứng viên.
Theo hiệp hội ngành công nghiệp ô tô, nhìn chung, có khoảng 331.000 thợ sửa chữa đảm nhiệm khoảng 82 triệu phương tiện ở Nhật Bản vào năm 2022.
Thống kê của Tổ chức Dịch vụ Sinh viên Nhật Bản cho thấy, các du học sinh từ Việt Nam chiếm tỷ lệ lớn nhất trong số sinh viên quốc tế theo học tại các trường cơ khí ô tô vào năm 2022, tiếp theo là Nepal.
 |
Việt Nam đứng đầu về số lượng sinh viên quốc tế theo học tại các trường cơ khí ô tô ở Nhật Bản, năm 2022. Nguồn: Tổ chức Dịch vụ Sinh viên Nhật Bản |
Ông Ayumi Nakajima, Giám đốc điều hành của Trường Cao đẳng Kỹ thuật Honda, cho biết số lượng người Nam Á học tại các trường cao đẳng kỹ thuật ngày càng tăng trong 5 năm qua, do tỷ lệ sở hữu ô tô tại các nước này tăng, từ đó làm tăng nhu cầu về cơ khí.
“Trước đây, phần lớn sinh viên quốc tế của chúng tôi tập trung ở Việt Nam, một số ít đến từ Trung Quốc và các nước Đông Nam Á khác, nhưng bây giờ, hầu hết họ đến từ các nước ở khu vực Nam Á như Nepal, Bangladesh và Sri Lanka”, ông Nakajima nói. “Ngày càng nhiều người dân địa phương quan tâm đến các công việc liên quan đến ô tô. Những thị trường đó có nhu cầu về những người có thể bảo dưỡng phương tiện đúng cách”.
 |
Một sinh viên tại trường Cao đẳng Kỹ thuật Honda ở quận Saitama, phía bắc Tokyo, Nhật Bản. Ảnh: Nikkei Asia |
Anh Lahiru Madhushan, 30 tuổi, sinh viên năm hai tại trường Cao đẳng của Nissan ở Yokohama, đã từ Sri Lanka đến Nhật Bản từ 4 năm trước với hy vọng trở thành thợ cơ khí ô tô. “Tôi luôn yêu thích ô tô và 80% ô tô ở đất nước tôi là của Nhật Bản. Tôi đặc biệt yêu thích xe Nissan vì công ty của cha tôi đã sử dụng chúng,” anh cho biết.
Anh bày tỏ hy vọng sẽ được làm việc tại công ty của Nissan sau khi tốt nghiệp. “Tôi muốn làm việc liên tục ở Nhật Bản. Ở đây, người nước ngoài có thể làm thợ cơ khí giống như người Nhật,” anh nói.
Sự nhiệt tình của những sinh viên quốc tế như anh Madhushan trái ngược với sự quan tâm ngày càng giảm của giới trẻ Nhật Bản đối với việc sửa chữa ô tô. Các quan chức trong ngành cho biết nhiều người trẻ Nhật Bản ưa thích học đại học hơn là học nghề. Một số quan chức cũng coi việc yêu thích ô tô là biểu tượng của trưởng thành và địa vị xã hội.
Báo cáo của Bộ Giao thông vận tải Nhật Bản năm ngoái kết luận rằng: “Số lượng thanh niên muốn trở thành thợ sửa ô tô đang giảm do tỷ lệ sinh giảm và các yếu tố khác”. Theo Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi Nhật Bản, tỷ lệ sinh ở nước này đã giảm năm thứ 8 liên tiếp xuống còn khoảng 758.000 người vào năm 2023, con số thấp nhất kể từ khi số liệu được lưu trữ vào năm 1899.
Xu hướng trong tương lai
Hiện nay, nhu cầu của ngành cơ khí ô tô ngày càng tăng cao khi các phương tiện có khả năng kết nối, tự chủ và điện khí hóa hơn. Kể từ năm 2027, Nhật Bản sẽ có các kỳ thi lấy bằng quốc gia về cơ khí ô tô, bao gồm các câu hỏi về các môn liên quan đến ô tô điện.
Ông Ayumi Nakajima của trường Honda cho biết: “Trước đây, động cơ ô tô có thể được sửa chữa bằng cách tháo rời các bộ phận và thay thế chúng. Nhưng trong tương lai, bạn sẽ cần sử dụng các thiết bị đặc biệt như máy tính hoặc công cụ không dẫn điện để sửa chữa chúng. Ở các quốc gia hiện đang cơ giới hóa, điện khí hóa cũng có thể có bước tiến nhảy vọt".
Bà Motohiro của trường Nissan lưu ý rằng: "Các học viên cần học cách xử lý những chiếc ô tô chạy bằng điện và có thể gây điện giật - một mối nguy hiểm không có ở ô tô chạy xăng hoặc diesel".
Anh Aryal Gunanidhi, 26 tuổi, người Nepal, vừa tốt nghiệp tại một trường cao đẳng của Honda và đang làm việc tại một trong những cửa hàng của hãng, cho biết anh mơ ước được trở về quê hương và dạy người dân địa phương cách sửa chữa ô tô.
"Nepal không có hệ thống giám sát ô tô và các phương tiện được sửa chữa khá vô trách nhiệm vì không có nơi để học hỏi. Các tai nạn cũng xảy ra thường xuyên do sự cố kỹ thuật như phanh không hoạt động bình thường trên núi. Tôi muốn thay đổi điều đó," anh nói.
