Báo cáo e-Conomy SEA 2021 do quỹ đầu tư của chính phủ Singapore Temasek, Google và công ty tư vấn quản lý Bain & Company công bố ngày 10/11/2021 nhận định nền kinh tế internet của Việt Nam có thể đạt 220 tỷ USD về tổng giá trị hàng hóa (GMV) vào năm 2030. Theo đó, Việt Nam cùng với Indonesia được đánh giá là hai quốc gia dẫn đầu về tốc độ tăng trưởng kinh tế số trong khu vực Đông Nam Á. Dự báo đến năm 2025, GMV của Việt Nam đạt 57 tỷ USD.

Dự báo tăng trưởng của nền kinh tế số Việt Nam từ Báo cáo e-Conomy SEA 2021

Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 do Thủ tướng Chính phủ phê duyệt năm 2020 đã xác định mục tiêu trọng tâm là nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế thông qua phát triển kinh tế số. Mục tiêu cụ thể đến năm 2025 kinh tế số chiếm 20% GDP quốc gia, tỷ trọng kinh tế số trong từng ngành, lĩnh vực đạt tối thiểu 10%; đến năm 2030, kinh tế số chiếm 30% GDP, tỷ trọng kinh tế số trong từng ngành, lĩnh vực đạt tối thiểu 20%.

Để đạt đến mục tiêu này cần sự vào cuộc của toàn nền kinh tế, đặc biệt là vai trò chủ động của doanh nghiệp trong chuyển đổi số. Tuy nhiên, tại Tọa đàm trực tuyến chủ đề Doanh nghiệp tái khởi động sau đại dịch do Trung tâm Trọng tài quốc gia (VIAC) phối hợp với Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Khánh Hòa tổ chức hôm 29/11, TS. Nguyễn Tuấn Hoa, trọng tài viên VIAC nhận định tuyệt đại đa số doanh nghiệp Việt mới chỉ tiến đến giữa cuộc cách mạng công nghiệp lần 3. Chỉ có một số doanh nghiệp trong các lĩnh vực như hàng không, ngân hàng...được công nhận bước đầu đã bước chân vào cuộc cách mạng công nghiệp lần 4.

Tuyệt đại đa số doanh nghiệp Việt mới chỉ tiến đến giữa cuộc cách mạng công nghiệp lần 3, theo TS. Nguyễn Tuấn Hoa, trọng tài viên VIAC

“Nói một cách thẳng thắn, chúng ta đang đi chậm hơn thế giới khoảng 20 năm”.

TS. Nguyễn Tuấn Hoa

Rất nhiều doanh nghiệp đang hiểu sai về chuyển đổi số

Theo TS. Nguyễn Tuấn Hoa, chuyển đổi số là quá trình chuyển đổi toàn bộ phương thức sản xuất kinh doanh từ cách làm cũ của kỷ nguyên điện tử sang cách làm mới của kỷ nguyên số. Đó là sự thay đổi hoàn toàn, không phải thay đổi một vài ứng dụng công nghệ mà là thay đổi hoàn toàn mọi mặt từ bản chất công nghệ cho đến tác động của nó đến văn hóa và hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.

Chuyển đổi số là quá trình chuyển đổi toàn bộ phương thức sản xuất kinh doanh của kỷ ngu

Cũng theo chuyên gia này, chuyển đổi số là phải thay đổi toàn diện sang cách làm của kỷ nguyên số. "Rất nhiều doanh nghiệp đang hiểu sai về chuyển đổi số. Nhiều người cho rằng ứng dụng vài phần mềm công nghệ thông tin hoặc tự động hóa là thành doanh nghiệp số rồi. Hoàn toàn không đúng như vậy", TS. Nguyễn Tuấn Hoa nhấn mạnh.

Ông chỉ ra hai đặc tính cốt lõi của kỷ nguyên số để phân biệt với kỷ nguyên điện tử. Đầu tiên là dữ liệu được thu thập tự động bằng thiết bị máy móc. "Dữ liệu do con người thường có 4 khiếm khuyết chính: thứ nhất là chậm, thứ hai là sai, thứ ba là không khách quan, thứ tư là không thể thực hiện được trong thời gian thực. Nhưng máy móc sẽ khắc phục được các nhược điểm này".

Tiếp theo là bản thân máy móc tham gia điều khiển quá trình sản xuất. Chẳng hạn ở các trang trại nông nghiệp tự động hóa tại Trung Quốc, con người chỉ đóng vai trò quan sát điều khiển từ xa, toàn bộ hệ thống sản xuất được vận hành bởi máy móc: drone bay lên trời cung cấp thông tin vận hành các thiết bị bên dưới, máy tự cày bừa, máy tự cấy, máy tự gieo hạt, máy tự thu hoạch…

Trong tương lai, khi chuyển đổi số đạt đến mức độ cao hơn nữa, chính máy móc sẽ tự truy cập vào không gian số của hệ thống dữ liệu internet toàn cầu để nghiên cứu thị trường, dự báo nhu cầu và lên kế hoạch sản xuất.

Chuyên gia “hiến kế” cho doanh nghiệp chuyển đổi số thành công

Cũng tại Tọa đàm, TS. Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược Thương hiệu và Cạnh tranh nhận định thành công của chuyển đổi số phụ thuộc nhiều vào chiến lược chuyển đổi số của doanh nghiệp.

“Không phải doanh nghiệp nào cũng chuyển đổi số thành công. Số doanh nghiệp thành công trong chuyển đổi số không quá 50%”.

TS. Võ Trí Thành

TS. Thành đưa ra 3 bài học, cũng là 3 điều kiện cần cho doanh nghiệp trong chuyển đổi số: “Một là nghĩ lớn nhưng làm đi từ cái nhỏ, cái cụ thể. Không nhất thiết phải có rất nhiều tiền mới chuyển đổi số được. Hai là chuyển đổi số phải gắn với trách nhiệm của người đứng đầu. Một số doanh nghiệp hiện nay đã bắt đầu có vị trí CIO, CTO, tức là các giám đốc công nghệ riêng biệt. Ba là chuyển đổi số phải gắn với chiến lược thực: tầm nhìn, chiến lược doanh nghiệp, kế hoạch sản xuất kinh doanh”.

Đồng quan điểm với TS. Võ Trí Thành, TS. Nguyễn Tuấn Hoa nhận định có thực trạng doanh nghiệp Việt đang loay hoay trong ‘ma trận” chuyển đổi số, chưa có chiến lược và lộ trình cụ thể. “Để chuyển đổi số thành công, doanh nghiệp phải trả lời được các câu hỏi: bản thân doanh nghiệp đang ở đâu, quy trình sản xuất như thế nào, khâu nào cần thay đổi, đối tác công nghệ là ai, từ đó mới lên kế hoạch và lộ trình chuyển đổi số… Chi phí chuyển đổi số không đắt, thậm chí rất rẻ nếu doanh nghiệp xác định đúng đắn lộ trình và đối tác chuyển đổi”.

TS. Nguyễn Tuấn Hoa đưa ra 3 khuyến nghị cho lộ trình chuyển đổi số của doanh nghiệp.

Một là chuyển đổi số cần đi từ quy trình sản xuất, bởi chỉ có sản xuất mới tạo ra sản phẩm vật chất cho xã hội. “Doanh nghiệp cần chia nhỏ quy trình sản xuất, sau đó đánh giá xem khâu nào là khâu cần tự động hóa trước khi tìm kiếm công nghệ và đối tác tự động hóa các khâu đó. Thông thường 4 khâu mà doanh nghiệp muốn chuyển đổi số là khâu nặng nhọc, khâu độc hại, khâu nhàm chán và khâu cần độ chính xác cao. Thay đổi các khâu sẽ dẫn đến thay đổi quy trình sản xuất, từ đó vô hình chung làm thay đổi phương thức sản xuất sang kỷ nguyên số”.

Hai là lao động có kỹ năng số cần được coi là là điều kiện tiên quyết của chuyển đổi số. Theo một báo cáo về năng lực lao động kỹ thuật số cao do Ngân hàng Thế giới (World Bank) công bố gần đây cho thấy, Việt Nam hiện đứng thứ 87 trên khoảng 100 quốc gia được khảo sát. Trong khi đó, một số quốc gia trong khu vực như Singapore có tên trong top 10. Do đó, TS. Hoa kiến nghị trong thời gian tới, việc hỗ trợ lực lượng lao động của Chính phủ cũng như chiến lược đào tạo thu hút lao động của doanh nghiệp cần quan tâm đến cả vấn đề trau dồi kỹ năng số.

Ba là cần xác định yếu tố dữ liệu là tương lai của chuyển đổi số. “Có 1 công nghệ mà tất cả thế giới đều khẳng định tầm quan trọng của nó, đó là data driven (điều hướng dữ liệu). Trong tiến trình số hóa kinh tế, việc có được đầy đủ dữ liệu sẽ hỗ trợ doanh nghiệp phân tích dữ liệu, đưa ra kết luận, điều hướng chiến lược hoạt động, từ đó có định hướng phát triển tối ưu”.

Ngày 3/6/2020, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 749/QĐ-TTg phê duyệt “Chương trình chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030”, trong đó nhấn mạnh mỗi cơ quan, tổ chức và cả quốc gia cần tận dụng tối đa cơ hội để phát triển Chính phủ số, kinh tế số, xã hội số.

Chương trình chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 đặt ra nhiều mục tiêu về triển kinh tế số trong giai đoạn 2021 - 2030, đồng thời khẳng định: "Mỗi cơ quan, tổ chức và cả quốc gia cần tận dụng tối đa cơ hội để phát triển Chính phủ số, kinh tế số, xã hội số, trong đó, việc xác định sớm lộ trình và đẩy nhanh tiến trình chuyển đổi số trong từng ngành, từng lĩnh vực, từng địa phương có ý nghĩa sống còn, là cơ hội để phát triển các ngành, lĩnh vực, địa phương và nâng cao thứ hạng quốc gia. Đi nhanh, đi trước giúp dễ thu hút nguồn lực. Nếu đi chậm, đi sau, khi chuyển đổi số đã trở thành xu hướng phổ biến thì nguồn lực trở nên khan hiếm, cơ hội sẽ ít đi, sẽ bỏ lỡ cơ hội phát triển”.