Trong báo cáo về tình hình lạm phát tại khu vực ASEAN mới công bố, Ngân hàng HSBC cho biết, ngoại trừ Malaysia và Indonesia (xét về khí đốt tự nhiên và than đá), các nền kinh tế còn lại đều là những quốc gia nhập khẩu ròng năng lượng. Do đó, tình trạng giá năng lượng tăng mạnh khiến các nước đều phải nhanh chóng tìm giải pháp để bình ổn thị trường, giảm thiểu rủi ro lạm phát toàn phần.

Ở Indonesia, lạm phát năng lượng đã tăng đều đặn từ đầu năm 2022, tốc độ tăng đạt 4% so với cùng kỳ năm trước trong tháng 4. Chính phủ đã cam kết trích ngân sách 10,8 tỷ USD, mục đích đầu tiên là an sinh xã hội, nhằm bảo vệ người dân trước tình hình giá hàng hóa tăng lên. Trong khi đó, đợt tăng thuế giá trị gia tăng (VAT) 1 điểm phần trăm trong tháng 4 nhiều khả năng sẽ gia tăng áp lực giá. Tuy nhiên, kim ngạch xuất khẩu than và các mặt hàng khác tăng lên giúp Indonesia có thể linh hoạt mở rộng chính sách trợ cấp xăng dầu.

Gần đây, Quốc hội Indonesia đã thông qua đề nghị của chính phủ về việc nâng mức trợ cấp và bù giá năng lượng năm 2022 lên 349,9 nghìn tỷ IDR (23,8 tỷ USD). Trong đó, 74,9 nghìn tỷ IDR là ngân sách trợ cấp năng lượng, còn 275 nghìn tỷ IDR là phần bù lỗ bổ sung thêm cho các doanh nghiệp nhà nước như Tổng công ty dầu khí Pertamina và Tổng công ty điện lực PLN. Mặc dù áp dụng chính sách trợ cấp bổ sung, nguồn lợi thu được từ giá hàng hóa tăng cao và các điều chỉnh ngân sách khác nhiều khả năng sẽ dẫn đến mức thâm hụt tài khóa thấp hơn, ở mức 4,5%.

Tại Malaysia, thời điểm này đã kiểm soát tốt hơn lạm phát giá năng lượng nhờ hiệu ứng cơ sở thuận lợi và kiểm soát giá. Trong năm 2022, Chính phủ nước này có kế hoạch chi 28 tỷ MYR (6,7 tỷ USD) chỉ dành riêng cho trợ cấp nhiên liệu, hơn gấp đôi mức năm ngoái. Là nước xuất khẩu ròng dầu mỏ và khí đốt duy nhất trong khối ASEAN, nguồn thu từ xuất khẩu giúp chính sách trợ cấp năng lượng ổn định hơn.

Thái Lan bị ảnh hưởng trực tiếp do giá dầu tăng lên. Suốt một thời gian dài, chi phí vận tải là “thủ phạm” chính khiến giá cả tăng cao, làm lạm phát trong tháng 3 đạt đỉnh kỷ lục trong vòng 13 năm qua. Và áp lực tiếp tục gia tăng. Ban đầu, Chính phủ nước này giới hạn giá dầu diesel ở mức dưới 30 THB/lít nhờ sự hỗ trợ của Quỹ xăng dầu. Tuy nhiên, họ cũng buộc phải nâng mức giá trần bình ổn lên 32 THB/lít từ 1/5 và lên 33 THB/lít từ 31/5 khi Quỹ xăng dầu cạn kiệt nghiêm trọng.

Chính phủ Thái Lan đã thông báo áp dụng chính sách hỗ trợ đối với một số đối tượng nhằm giảm bớt áp lực chi phí sinh hoạt lên các hộ dân, dự kiến sẽ được triển khai trong vài tháng tới, bao gồm trợ cấp tiền mặt cho hộ nghèo mua khí đốt nấu nướng, giảm tiền điện và giảm thêm thuế tiêu thụ dầu diesel 5 THB/lít. Bộ Vận tải Thái Lan cũng đề xuất một gói nhiên liệu toàn diện cho toàn ngành vận tải, hy vọng bù đắp phần nào cho giá năng lượng tăng cao.

Ở Philippines, CPI đối với điện, khí đốt và các nhiên liệu khác đã tăng ở mức hai con số so với cùng kỳ năm trước kể từ tháng 8/2021, với mức lạm phát tăng lên 20% trong tháng 4 năm nay. Nhằm giúp người dân đối phó với tình hình đó, Chính phủ của Tổng thống Duterte trợ cấp nhiên liệu cho lái xe phương tiện công cộng 6.500 PHP (120 USD)/người, đồng thời triển khai một chương trình trợ cấp nhiên liệu cho 159.000 nông dân và ngư dân.

Bộ Năng lượng nước này cũng hợp tác chặt chẽ với các doanh nghiệp dầu mỏ tư nhân để đàm phán giảm giá cho ngành vận tải công cộng từ 1-4 PHP/lít xăng. Ngoài ra, Tổng thống sắp nhậm chức Ferdinand Marcos Jr. sẽ tìm cách loại bỏ thuế giá trị gia tăng (VAT) 12% trong giá điện ngay khi nhậm chức. Tuy nhiên, do mức độ linh hoạt tài khóa khá hẹp do đại dịch, đề xuất này nhiều khả năng sẽ vấp phải sự phản đối của các cố vấn kinh tế tương lai của Tổng thống.

Tại Việt Nam, lạm phát giá năng lượng cũng đã kéo dài được một thời gian. Giá vận tải tăng cao kỷ lục, vượt qua lạm phát thực phẩm để trở thành động lực chính thúc đẩy lạm phát toàn phần của Việt Nam. Bên cạnh giá dầu thế giới tăng, nguồn cung xăng dầu trong nước thiếu hụt càng khiến tình trạng khan hiếm năng lượng của Việt Nam nghiêm trọng hơn.

Từ tháng 1 năm nay, nhà máy lọc hóa dầu lớn nhất Việt Nam - Lọc hoá dầu Nghi Sơn đã giảm công suất và gần như không hoạt động vào tháng 2, trước khi nâng công suất lên khoảng 80% vào tháng 3. Tình hình này buộc các cơ quan chức năng phải tìm kiếm nguồn thay thế nhằm giảm nhẹ áp lực năng lượng.

Chính phủ Việt Nam cam kết nhập thêm 2,4 triệu mét khối xăng trong Quý 2/2022, được thể hiện trong số liệu nhập khẩu của Việt Nam tăng lên. Trong khi đó, kể từ 1/4, Chính phủ cũng đã cắt giảm thuế bảo vệ môi trường, chiếm tỷ lệ cao nhất trong các loại thuế phí đánh vào nhiên liệu, xuống 2.000 đồng đối với xăng và 700-1.000 đồng đối với các loại nhiên liệu khác.

Bất chấp giá năng lượng tăng lên, lạm phát thực phẩm ở mức vừa phải, vốn chiếm tỷ trọng lớn hơn trong rổ CPI, đã giúp kiểm soát mức tăng chung của lạm phát toàn phần tính tới thời điểm này.

Không giống với các nước khác, áp lực giá tăng để lại ảnh hưởng trên diện rộng ở Singapore. Một phần nguyên nhân là áp lực từ nhu cầu tăng lương và thị trường lao động gia tăng, ngược lại cũng phản ánh sự thật là Singapore có khả năng triển khai chính sách hỗ trợ tài khóa rộng rãi hơn trong giai đoạn đại dịch. Trên thực tế, lương tăng cao đã có dấu hiệu ảnh hưởng đến lạm phát từ Quý 4/2021. Cùng với lạm phát do nhu cầu, giá năng lượng tăng cao cũng đang đẩy giá các mặt hàng cơ bản lên.

Không như nhiều ngân hàng trung ương khác thường giám sát chỉ số CPI cơ bản không tính giá thực phẩm và năng lượng, chỉ số CPI cơ bản của Cơ quan Tiền tệ Singapore (Monetary Authority of Singapore – MAS) vẫn bao gồm các tiện ích điện và khí đốt, phản ánh những thay đổi trong giá dầu khá chậm chạp. Vì vậy, giá năng lượng tăng từ đầu năm 2022 cho thấy thuế điện nhiều khả năng sẽ tạo áp lực ngược lên lạm phát cơ bản trong Quý 2 và Quý 3 năm nay.

Dẫu vậy, Singapore vẫn có điều kiện về tài khóa để “hạ nhiệt” chi phí sinh hoạt. Mặc dù đã thay đổi trọng tâm sang những ưu tiên dài hạn, ngân sách năm tài khóa 2022 trong tháng 2 vẫn bao gồm khoản hỗ trợ ngắn hạn cho người dân trị giá 560 triệu SGD. Gói hỗ trợ được triển khai dưới dạng phiếu mua hàng, bao gồm phiếu mua hàng tiêu dùng và trợ cấp tiện ích. Nếu cần thiết, Singapore cũng sẵn sàng triển khai thêm các biện pháp bổ sung nhằm giải quyết lạm phát.

Đề xuất giảm tối đa thuế bảo vệ môi trường

Trong kỳ điều chỉnh mới nhất (ngày 13/6), giá xăng bán lẻ ở Việt Nam đã lập kỷ lục mới: Xăng E5 RON 92 là 31.110 đồng một lít; RON 95-III lên mức 32.370 đồng một lít. RON 95-III là loại bán phổ biến, chiếm gần 70% lượng tiêu thụ trên thị trường và được liên Bộ Công Thương - Tài chính điều hành giá.

Các mặt hàng dầu (dầu hoả, dầu diesel) ở kỳ điều hành này tăng khá mạnh, trên 2.000 đồng một lít. Dầu hoả đắt thêm 2.490 đồng, lên mức giá 27.830 đồng một lít. Dầu diesel cũng tăng 2.630 đồng, lên 29.020 đồng một lít. Riêng dầu mazut giảm 550 đồng một lít, còn 20.350 đồng.

Đây là lần tăng giá thứ sáu liên tiếp từ ngày 21/4 đến nay. Tổng cộng, xăng RON 95-III đắt thêm 5.060 đồng mỗi lít, còn E5 RON 92 thêm 4.640 đồng.

Trong bối cảnh giá xăng dầu trong và ngoài nước liên tục tăng cao trong thời gian gần đây, Bộ Tài chính đang phối hợp các cơ quan có liên quan nghiên cứu phương án về khả năng tiếp tục giảm thuế bảo vệ môi trường đối với mặt hàng xăng dầu để góp phần kịp thời kiềm chế lạm phát. Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Đức Chi cho biết, hiện Bộ Tài chính đang dự kiến đề xuất trình Uỷ ban Thường vụ Quốc hội trong thẩm quyền giảm tối đa thuế bảo vệ môi trường đối với xăng dầu.

Trước đó, ngày 21/4/2022, Bộ Tài chính đã có công văn gửi xin ý kiến các Bộ, ngành địa phương, Hiệp hội, doanh nghiệp có liên quan về dự thảo Nghị định Biểu thuế xuất khẩu, Biểu thuế nhập khẩu ưu đãi, trong đó đề xuất điều chỉnh giảm thuế suất thuế nhập khẩu ưu đãi xăng từ 20% xuống 12%.

Việc điều chỉnh giảm thuế suất thuế nhập khẩu ưu đãi (MFN) đối với mặt hàng xăng theo phương án dự kiến sẽ góp phần đa dạng hóa nguồn cung xăng dầu (tránh bị động bởi phụ thuộc vào nguồn nhập khẩu từ Hàn Quốc và ASEAN), đồng thời đảm bảo mức chênh lệch phù hợp với mức thuế suất theo các Hiệp định thương mại tự do mà Việt Nam đã ký kết. Hiện nay, Bộ Tài chính đang tổng hợp ý kiến các đơn vị và trình Chính phủ trong thời gian tới.

Tại phiên trả lời chất vấn đại biểu Quốc hội ngày 8/6, Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết, Thường vụ Quốc hội đã đồng ý giảm 50% thuế bảo vệ môi trường từ 1/4 đến hết năm nay, khiến ngân sách Nhà nước giảm thu 24.000 tỷ đồng. Hiện còn dư địa giảm thêm 2.000 đồng mỗi lít thuế bảo vệ môi trường. Theo quy định, Thường vụ Quốc hội chỉ có thẩm quyền giảm thêm 1.000 đồng với loại thuế này. Giảm 2.000 đồng với loại thuế này thuộc thẩm quyền Quốc hội.