Hàng hóa trong một siêu thị tại Mỹ, thị trường quan trọng nhất của Việt Nam tại châu Mỹ.

Kim ngạch thương mại tăng 5 lần trong 10 năm

Khu vực châu Mỹ gồm 35 quốc gia với dân số hơn 1 tỷ người và GDP vượt 27,3 nghìn tỷ USD (năm 2020). Chỉ tính riêng 10 năm trở lại đây, giá trị thương mại hai chiều giữa Việt Nam và thị trường này đã tăng gần 5 lần, từ 28 tỷ USD vào năm 2011 lên 139 tỷ USD tỷ USD vào năm 2021. Châu Mỹ liên tục có mức tăng trưởng kim ngạch thương mại với Việt Nam cao nhất trong nhiều năm qua.

Về đầu tư trực tiếp, tính đến hết tháng 4/2022, có 27 quốc gia và vùng lãnh thổ tại châu Mỹ đầu tư vào Việt Nam với 1.676 dự án, tổng vốn đầu tư đăng ký hơn 23,6 tỷ USD. Ở chiều ngược lại, tính đến hết tháng 2/2022, Việt Nam có 250 dự án đầu tư sang các quốc gia và vùng lãnh thổ châu Mỹ, với tổng vốn đăng ký đạt hơn 4,5 tỷ USD.

Trong những tháng đầu năm 2022, thương mại song phương tiếp tục đạt được những kết quả khả quan. Tổng giá trị xuất nhập khẩu hai chiều trong 4 tháng đầu năm tăng 17,8% đạt hơn 50 tỷ USD. Giá trị hàng hóa xuất khẩu và nhập khẩu đều ghi nhận tăng trưởng tích cực.

Các sản phẩm xuất khẩu chủ lực của Việt Nam gồm điện thoại các loại và linh kiện, máy móc, thiết bị, dụng cụ phụ tùng khác, máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện, Giày dép các loại, hàng dệt may…

Các sản phẩm nhập khẩu chủ yếu của Việt Nam từ khu vực gồm máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện, máy móc, thiết bị, dụng cụ, phụ tùng khác, thức ăn gia súc và nguyên liệu, dược phẩm, bông các loại…

Để thúc đẩy quan hệ hợp tác kinh tế, thương mại và đầu tư, Việt Nam đã ký kết nhiều hiệp định, thoả thuận với các nước trong khu vực châu Mỹ. Trong đó, sớm nhất là Hiệp định thương mại song phương với Mỹ ký năm 2000, Hiệp định thương mại tự do với Chile năm 2011, Hiệp định thương mại với Cuba ký năm 2018. Hiện nay, Việt Nam đang trao đổi khả năng đàm phán Hiệp định thương mại tự do với Khối Thị trường chung Nam Mỹ (Mercosur).

Ngoài ra, đặc biệt chú ý là Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) với 11 thành viên tham dự, trong đó có Canada, Chile, Peru, Mexico và Việt Nam, được ký kết tháng 3/2018 và có hiệu lực ngày 14/1/2019. Đây là bước ngoặt quan trọng, tạo động lực phát triển hợp tác thương mại – đầu tư giữa Việt Nam và các nước châu Mỹ.

Trong khu vực châu Mỹ, Mỹ là đối tác quan trọng hàng đầu của Việt Nam. Các hoạt động thương mại với Mỹ chiếm tới hơn 80% giá trị xuất nhập khẩu giữa Việt Nam và toàn bộ châu Mỹ. Kim ngạch thương mại song phương giữa Việt Nam và Mỹ đã có sự tăng trưởng vượt bậc, đặc biệt trong giai đoạn 2011-2021.

Theo đó, kim ngạch thương mại song phương tăng 5,2 lần, trong đó, kim ngạch xuất khẩu tăng gần 5,7 lần, còn kim ngạch nhập khẩu tăng gần 3,4 lần, Mỹ hiện đang là thị trường xuất khẩu hàng hóa lớn nhất của Việt Nam. Trong khi đó, Việt Nam đã trở thành đối tác thương mại lớn thứ 10 của Mỹ và là một mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng nhiều loại hàng hóa cho thị trường Mỹ.

Hiện nay, cơ cấu hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ đang thay đổi theo hướng tăng dần nhóm hàng chế biến, chế tạo, từng bước nâng cao giá trị gia tăng với các mặt hàng như dệt may, giày dép, nông, lâm, thủy sản và nhóm các mặt hàng công nghệ điện tử kỹ thuật cao như máy vi tính, điện thoại, linh kiện điện tử, máy móc phụ tùng. Đây cũng là những ngành hàng tiềm năng cho các doanh nghiệp trong nước tiếp tục thúc đẩy xuất khẩu sang Mỹ trong thời gian tới.

Ngoài ra, 4 quốc gia khác tham gia Hiệp Định CPTPP, bao gồm Canada, Mexico, Chile và Peru cũng đem lại cơ hội kinh doanh cho doanh nghiệp Việt Nam. Nhờ Hiệp định, giá trị trao đổi thương mại giữa Việt Nam và các quốc gia này ghi nhận mức tăng trưởng rất ấn tượng, như Canada tăng từ 3,87 tỷ USD (năm 2018) lên 6,1 tỷ USD (năm 2021) hay Mexico tăng từ 3,4 tỷ USD (năm 2018) lên 5,1 tỷ USD (năm 2021).

Hiện thuế nhập khẩu vẫn tiếp tục giảm nhờ hiệp định CPTPP, mở ra cơ hội lớn cho hàng hóa Việt Nam thâm nhập vào các thị trường này, đặc biệt là đối với một số mặt hàng như thủy sản, đồ gỗ, dệt may, giày dép, nông sản (chè, hạt tiêu, hạt điều…).

Còn với các nước Mỹ Latinh và Caribe, Đây là những nền kinh tế đang phát triển năng động và là thị trường tương đối dễ tính, không có những quy định, rào cản quá khắt khe về chất lượng, giá cả. Vì vậy, những thị trường này cũng là những thị trường tiềm năng cho doanh nghiệp xuất khẩu các mặt hàng thế mạnh của Việt Nam.

Kim ngạch thương mại giữa Việt Nam và các nước Mỹ Latinh đã có sự tăng trưởng liên tục trong giai đoạn 2011-2021. Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu giữa Việt Nam và khu vực tăng hơn 4,1 lần từ 5,22 tỷ USD (năm 2011) lên 21,5 tỷ USD (năm 2021).

Dự báo trong thời gian tới, thị trường châu Mỹ sẽ tiếp tục phục hồi mạnh mẽ. Các chuỗi cung ứng, sản xuất mới sẽ nhanh chóng được định hình hoặc điều chỉnh. Các gói cứu trợ kinh tế tiếp tục phát huy, thu nhập và sức mua của người dân được cải thiện đáng kể và sẽ bật tăng trở lại sau một thời gian dài kìm nén. Đây là những cơ hội cho doanh nghiệp Việt Nam nắm bắt để đưa được sản phẩm có thế mạnh, có chất lượng vào thị trường châu Mỹ hết sức rộng lớn này.

Tồn tại những khó khăn khi khai thác thị trường tiềm năng

Mặc dù đã có những bước phát triển tích cực trong quan hệ thương mại giữa Việt Nam và các nước khu vực châu Mỹ, vẫn tồn tại một số thách thức để thúc đẩy thương mại hai chiều. Trong đó, vấn đề quan trọng chính là, sản phẩm hàng hóa xuất khẩu có giá trị gia tăng và hàm lượng công nghệ cao của Việt Nam sang thị trường khu vực châu Mỹ vẫn còn thấp.

Còn nhiều mặt hàng mà thị trường có nhu cầu lớn nhưng doanh nghiệp Việt Nam chưa khai thác hết và mức độ xâm nhập chưa nhiều như hàng tiêu dùng, đồ gia dụng, thực phẩm, vật liệu xây dựng, sắt thép, hàng thủy sản...

Ngoài ra, các doanh nghiệp Việt Nam vẫn gặp một số khó khăn trong việc tiếp cận hệ thống phân phối tại các nước sở tại vì các tiêu chuẩn chất lượng. Các doanh nghiệp Việt cũng ngày càng phải đối mặt với thách thức lớn hơn về các vụ kiện chống bán phá giá liên quan đến gian lận thương mại về xuất xứ hàng hóa.

Bên cạnh đó, khoảng cách địa lý ảnh hưởng đến chi phí, thời gian vận chuyển. Trong đó, Mỹ Latinh là khu vực có khoảng cách và thời gian vận chuyển lớn nhất, với thời gian vận chuyển trung bình là 2 tháng.

Vấn đề cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng là tình hình kinh tế toàn cầu có nhiều biến động, lạm phát tại các nước sẽ ảnh hưởng đến chi tiêu của người tiêu dùng, chi phí sản xuất, năng lượng, logistics tăng cao cũng làm giảm tính cạnh tranh của xuất khẩu của Việt Nam.

Giải pháp để khai thác sâu hơn thị trường tiềm năng

Để vượt qua những thách thức này, thúc đẩy kim ngạch thương mại hợp tác sâu rộng và toàn diện trên các lĩnh vực, Bộ Công Thương đưa ra một số giải pháp cả về phía Chính phủ và doanh nghiệp trong nước.

Theo đó, về phía Chính phủ, cần đẩy mạnh triển khai hiệu quả các Hiệp định thương mại tự do, Hiệp định ưu đãi thương mại, hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp khai thác tốt lợi ích từ các Hiệp định. Đồng thời tìm kiếm và xây dựng các cơ chế hợp tác mới để thúc đẩy quan hệ thương mại với các đối tác châu Mỹ.

Tăng cường cung cấp thông tin, quảng bá về môi trường và cơ hội kinh doanh tại Việt Nam đến các doanh nghiệp khu vực châu Mỹ và ngược lại, thông tin về chính sách xuất nhập khẩu và thị hiếu tiêu dùng tại các nước châu Mỹ cho các doanh nghiệp Việt Nam để phục vụ việc xây dựng kế hoạch sản xuất, kinh doanh với các đối tác tại châu Mỹ. Khuyến khích, hỗ trợ trao đổi các đoàn thương mại, tổ chức các hội nghị hội thảo về kinh doanh, giới thiệu và hỗ trợ thiết lập quan hệ kinh doanh giữa các doanh nghiệp hai bên.

Về phía doanh nghiệp trong nước, trong quá trình kinh doanh, cần lưu ý điều tra, khảo sát sức mua, thị hiếu và tiêu chuẩn kỹ thuật của thị trường Châu Mỹ để xác định chính xác đích đến của các sản phẩm của mình là thị trường nào, từ đó có những kế hoạch sản xuất kinh doanh phù hợp.

Ngoài ra, cũng cần tìm hiểu và nắm vững những quy định về tiêu chuẩn kỹ thuật, chính sách thương mại, ưu đãi thuế quan, tránh tình trạng bị trả lại hàng vì lý do kỹ thuật hoặc không được hưởng ưu đãi thuế quan vì không đáp ứng đủ điều kiện.

Các doanh nghiệp cũng cần trao đổi với hệ thống Thương vụ và Bộ Công Thương về mức độ uy tín của các doanh nghiệp nước ngoài, đặc biệt chú ý tới quy trình thanh toán và vận chuyển quốc tế.

Đồng thời, nghiên cứu, nắm rõ quy định điều tra phòng vệ thương mại của của các nước, cập nhật các diễn biến của vụ việc, cung cấp thông tin theo yêu cầu của cơ quan điều tra và phối hợp với Bộ Công Thương để nhận được sự hỗ trợ kịp thời trong trường hợp vụ việc điều tra được khởi xướng.