Ông Kojima Kazunobu - Chuyên gia tư vấn JICA, Tư vấn trưởng Viện Nghiên cứu Daiwa. Ảnh: Phương Thảo

Mekong ASEAN: Ông đánh giá như thế nào về thị trường chứng khoán Việt Nam tại thời điểm hiện tại?

Ông Kojima Kazunobu: Kể từ khi mở cửa giao dịch vào năm 2000, quy mô của thị trường chứng khoán Việt Nam đã được mở rộng rõ rệt. Mặc dù hệ thống pháp luật liên quan được xây dựng và phát triển khá tốt, vẫn còn tồn tại một số vấn đề về chất lượng của các công ty niêm yết và công ty chứng khoán cũng như sự hiện diện hạn chế của các nhà đầu tư tổ chức trong nước.

Các biện pháp cải thiện chất lượng của công ty niêm yết và tổ chức trung gian (công ty chứng khoán và quỹ) sẽ là chủ đề quan trọng trong thập kỷ tới. Bên cạnh đó, mức tăng trưởng chậm hụt số lượng các công ty niêm yết và các hoạt động gây quỹ trong những năm gần đây cũng là một vấn đề lớn cần giải quyết.

Chúng tôi tin rằng Việt Nam nên áp dụng quy trình dựng sổ và bảo lãnh trong chào bán chứng khoán ra công chúng, giống như các thị trường chứng khoán lớn khác trên thế giới.

Mekong ASEAN: Với bối cảnh đó, theo ông, thị trường chứng khoán Việt Nam sẽ đón những cơ hội và thách thức nào trong ngắn và trung hạn?

Ông Kojima Kazunobu: Phần lớn các nhà đầu tư quốc tế đều có kỳ vọng cao về tăng trưởng kinh tế tại Việt Nam và có động lực trong việc đầu tư tại đây. Đây là cơ hội không nhỏ để giúp ích cho các nhà đầu tư bán lẻ trong nước.

Thị trường chứng khoán Việt Nam vẫn giữ quy định về tỷ lệ FOL (Giới hạn sở hữu nước ngoài) nên các nhà đầu tư nước ngoài khó tham gia IPO (phát hành lần đầu ra công chúng) theo hình thức đấu giá. Về cơ bản, tôi cho rằng vấn đề về độ mở và linh hoạt của thị trường sẽ là thách thức lớn nhất trong trung hạn đối với sự tăng trưởng, phát triển cũng như gia tăng sự hiện diện của thị trường chứng khoán Việt Nam trên trường quốc tế.

Mekong ASEAN: Có tổng cộng gần 7 triệu tài khoản giao dịch trên thị trường, tương đương với 7% dân số Việt Nam. Theo ông, con số này liệu đã tương xứng với tiềm năng của thị trường chứng khoán Việt Nam?

Ông Kojima Kazunobu: Trong vài năm vừa qua, số lượng tài khoản mở mới và các nhà đầu tư chứng khoán cá nhân tăng mạnh. Con số 7% đối với dân số 100 triệu người là rất cao và là dấu hiệu tích cực cho tương lai của thị trường chứng khoán Việt Nam.

Trong thời gian sắp tới, chứng khoán sẽ là một kênh huy động vốn quan trọng cho nền kinh tế, và con số 7 triệu tài khoản chứng khoán này sẽ đóng vai trò chủ đạo trong việc phát triển thị trường Việt Nam. Tuy nhiên, để có thể thực hiện điều này một cách hiệu quả, cần phải cải thiện tính thanh khoản của thị trường.

Mekong ASEAN: Nâng hạng thị trường là điều cần thiết để có thể thu hút dòng vốn ngoại một cách ổn định. Theo ông, thị trường chứng khoán Việt Nam có thể làm những gì để đạt được điều này?

Ông Kojima Kazunobu: Theo tôi hiểu thì đánh giá của MSCI (Morgan Stanley Capital International) cơ bản là đánh giá về khả năng tiếp cận của các nhà đầu tư nước ngoài. Về điều này, khả năng tiếp cận với thị trường chứng khoán Việt Nam đã trở nên dễ dàng hơn so với trước đây.

Tuy nhiên, vấn đề cơ bản và lớn nhất đối với Việt Nam hiện nay vẫn là tỷ lệ Giới hạn sở hữu nước ngoài (FOL) và tỷ lệ giới hạn trên áp dụng cho nhà đầu tư nước ngoài theo quy định trong Điều lệ doanh nghiệp.

Để các tổ chức đầu tư nước ngoài có thể tiếp cận các doanh nghiệp Việt Nam một cách dễ dàng hơn, Việt Nam cần xem xét điều chỉnh yếu tố này. Bằng việc cải thiện tỷ lệ sở hữu, Việt Nam có thể được nâng hạng lên thị trường mới nổi, qua đó góp phần thúc đẩy thị trường chứng khoán trong tương lai

Việc công bố báo cáo bằng tiếng Anh hay tiêu chuẩn kế toán mà mọi người thường đề cập chỉ là vấn đề nhỏ so với FOL.

Mekong ASEAN: Những bài học từ Nhật Bản mà Việt Nam có thể áp dụng trong quá trình nâng hạng thị trường chứng khoán là gì, thưa ông?

Ông Kojima Kazunobu: Yếu tố cần thiết để phát triển hiệu quả thị trường chứng khoán, không chỉ riêng đối với Nhật Bản, là việc đảm bảo tính “công bằng”, “hiệu quả” và “minh bạch”. Vấn đề này cũng đã được trình bày trong phần Mục tiêu và Nguyên tắc của IOSCO (Tổ chức Quốc tế về Ủy ban Chứng khoán).

Nhìn từ góc độ này, thị trường chứng khoán Việt Nam cần phải cải thiện chất lượng của các công ty niêm yết, nâng cao nhận thức và năng lực tuân thủ của các công ty chứng khoán, và củng cố chức năng thị trường sơ cấp (niêm yết và chào bán chứng khoán ra công chúng).

Một số thông lệ của Nhật Bản và các thị trường tiên tiến khác mà tôi cho rằng Việt Nam nên cân nhắc áp dụng, gồm có “phát huy vai trò của các tổ chức tự quản (SRO)” để nâng cấp các tổ chức trung gian trên thị trường chứng khoán, “củng cố việc thẩm định công ty niêm yết, trong đó tích hợp cả thẩm định định tính” để nâng cao chất lượng của các công ty niêm yết và “áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế về dựng sổ và bảo lãnh phát hành đối với chào bán chứng khoán ra công chúng”, nhằm thúc đẩy hoạt động gây quỹ cũng như tạo cơ hội đầu tư hấp dẫn cho nhiều các nhà đầu tư, bao gồm nhà đầu tư nước ngoài.

Ngoài ra, Nhật Bản đã triển khai quá trình hội nhập với thị trường tài chính quốc tế từ những năm 80 và 90 của thế kỷ trước và hiện là một trong những thành viên quan trọng của thị trường tài chính quốc tế. Từ những năm 1990, hoạt động giao dịch cổ phiếu quốc tế của Nhật Bản đã trở nên rất sôi động. Đây là một trong những điều Việt Nam có thể áp dụng.

Mekong ASEAN: Cảm ơn ông về cuộc trao đổi.