Ninh Thuận sẵn sàng cho dự án điện hạt nhân

Tại phiên thảo luận, ông Trần Quốc Nam, Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Thuận, Trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Ninh Thuận bày tỏ, từ một tỉnh thuộc nhóm khó khăn nhất cả nước, dưới sự quan tâm, chỉ đạo và hỗ trợ của lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Chính phủ, Quốc hội và các Bộ, ngành Trung ương, tỉnh Ninh Thuận đã có những bước tiến vượt bậc, với thu nhập bình quân đầu người xấp xỉ 4.000 USD/năm và GDP tăng trung bình 9%/năm trong giai đoạn 2021-2024.

"Trong đó, năng lượng tái tạo với công suất trên 3.700 MW của Ninh Thuận đang đứng đầu cả nước, tạo ra một động lực mới, niềm tin mới để tỉnh tiếp tục phát triển nhanh và bền vững. Thành quả này tiếp thêm một năng lực mới, tạo đột phá không chỉ cho tỉnh Ninh Thuận mà cho cả nước. Đó là Trung ương và Quốc hội đã quyết định tiếp tục tái khởi động nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận," ông Nam khẳng định.

Bên cạnh đó, Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Thuận cũng nhấn mạnh đây là một vinh dự lớn lao để Ninh Thuận trở thành một trung tâm năng lượng, năng lượng sạch của cả nước.

"Đảng bộ và nhân dân tỉnh Ninh Thuận luôn sẵn sàng tâm thế để triển khai dự án, sau hơn 15 năm kể từ khi có Nghị quyết 41 của Quốc hội khóa 12 năm 2009 về đầu tư hai nhà máy điện hạt nhân. Trong suốt những năm qua, nhân dân vùng lõi của dự án với hơn 1.300 hộ và trên 5.000 nhân khẩu đang chờ đợi sẵn sàng bàn giao mặt bằng nhà ở, đất sản xuất cho Nhà nước để triển khai thực hiện dự án, với mong muốn dự án sẽ được triển khai nhanh hơn và mang lại nguồn năng lượng mới cho đất nước phát triển phồn vinh".

Ông Trần Quốc Nam, Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Thuận, Trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Ninh Thuận

Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Thuận cũng cho biết theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, toàn bộ công tác giải phóng mặt bằng của hai nhà máy phải hoàn thành trong năm 2025 để bàn giao đất sạch cho chủ đầu tư.

Để đạt các mục tiêu đề ra, ông Trần Quốc Nam kiến nghị cần có cơ chế chính sách đặc thù và ưu tiên cho dự án.

"Điều này là hết sức cần thiết và cấp bách phải được ban hành, đặc biệt là những nội dung liên quan đến công tác giải phóng mặt bằng, vì Luật đất đai 2024 nếu thực hiện theo những quy định hiện hành sẽ khó có thể hoàn thành trong một năm," ông Nam nhấn mạnh.

“Việt Nam không phải bắt đầu từ con số 0”

Nêu ý kiến về nội dung này, đại biểu Trịnh Thị Tú Anh, đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Lâm Đồng thông tin, hiện có 431 nhà máy điện hạt nhân đang vận hành tại 32 quốc gia trên thế giới, trong đó có 8 quốc gia làm chủ công nghệ mới, công suất lớn với tính năng vượt trội, an toàn như: Nga, Mỹ, Pháp, Nhật, Hàn, Trung Quốc, Ấn Độ và Canada.

"Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận là dự án đầu tiên của Việt Nam và với tiến độ đặt ra, cần chính sách đặc thù mới hoàn thành. Hợp đồng 'chìa khóa trao tay' là phù hợp với điều kiện Việt Nam hiện nay. Nhiều quốc gia trên thế giới cũng lựa chọn hình thức này cho nhà máy đầu tiên của họ," đại biểu Tú Anh nói.

Đại biểu Trịnh Thị Tú Anh, đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Lâm Đồng cho ý kiến tại phiên họp. Nguồn: Quốc hội.

Cũng theo bà Tú Anh, việc áp dụng hình thức chỉ định thầu rút gọn với đối tác đủ năng lực vận hành, bảo dưỡng trong 5 năm kể từ ngày dự án nghiệm thu đưa vào sử dụng là phù hợp để bảo dưỡng nhà máy liên tục trong trường hợp hết hợp đồng “chìa khóa trao tay”. Nhưng về lâu dài, chủ đầu tư cần kế hoạch chuẩn bị năng lực, kỹ thuật thông qua hợp đồng chuyển giao công nghệ, dịch vụ kỹ thuật, chương trình đào tạo với đối tác cung cấp công nghệ nhà máy cho Việt Nam.

Về an toàn, an ninh hạt nhân, đại biểu Tú Anh cho rằng theo thông lệ các nhà cung cấp đều tuân thủ nguyên tắc của Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA). Với thiết kế liên quan đặc điểm địa hình, khí hậu theo điều kiện Việt Nam, đại biểu cho rằng cần được phê duyệt theo tiêu chuẩn, quy chuẩn an toàn của Việt Nam, có thể thẩm định theo quy trình rút gọn.

“Việt Nam lần đầu xây dựng nhà máy điện hạt nhân, nhưng không phải bắt đầu từ con số 0,” bà Trịnh Thị Tú Anh khẳng định và lấy ví dụ có thể kế thừa kinh nghiệm từ lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt.

Để dự án sớm đi vào thực tiễn triển khai, đại biểu đề xuất trước tiên cần xây dựng hoàn thiện hành lang pháp lý để làm căn cứ quan trọng ban hành văn bản quy phạm pháp luật trong hướng dẫn đảm bảo an ninh an toàn hạt nhân như thiết kế, xây dựng, chế tạo, vận hành thử, vận hành chính thức, tháo dỡ nhà máy…

Tiếp đó, cần đào tạo và phát triển nguồn nhân lực có chuyên môn cao vì nhu cầu cho hai tổ máy với công suất khoảng 1.200 MW, theo hướng dẫn của IAEA là 1.200 người/nhà máy ở tất cả các khâu.

Đặc biệt, bà Tú Anh cũng nhấn mạnh cần làm tốt công tác truyền thông và hỗ trợ tốt nhất cho người dân vùng có dự án để tạo sự đồng thuận trong xã hội, đảm bảo người dân có đời sống tốt hơn khi nhường đất để xây dựng dự án nhà máy điện hạt nhân.

"Tôi tin tưởng rằng với quyết tâm rất cao của cả hệ thống chính trị, sự đồng lòng ủng hộ của người dân và với những cơ chế chính sách đặc thù, nếu được Quốc hội thông qua tại kỳ họp này, mục tiêu xây dựng nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận trong 5 năm là hoàn toàn khả thi," đại biểu Tú Anh khẳng định.

Đề xuất 5 cơ chế "gỡ khó" cho Ninh Thuận

Trước đó tại phiên họp tổ, đại biểu Đàng Thị Mỹ Hương, đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Ninh Thuận cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc ban hành cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để sớm thực hiện thành công dự án điện hạt nhân Ninh Thuận.

Tuy nhiên, đại biểu này cho rằng, dự thảo Nghị quyết của Quốc hội chưa có cơ chế, chính sách để thực hiện công tác giải phóng mặt bằng, di dời, bồi thường, hỗ trợ thực hiện công tác tái định cư cho người dân ở vùng dự án và thực hiện công tác xây dựng hạ tầng kinh tế xã hội, tổ chức sản xuất, ổn định đời sống cho nhân dân vùng chịu dự án của việc xây dựng nhà máy.

Do đó, đại biểu đề nghị bổ sung 5 cơ chế, chính sách tại Khoản 9 Điều 3 của dự thảo Nghị quyết phần giao cho tỉnh Ninh Thuận. Thứ nhất là áp dụng chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi thu hồi đất để xây dựng nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận ở mức cao theo quy định. "Nếu không thực hiện ở mức độ cao thì rất khó trong công tác di dời, đền bù cho người dân," bà Hương nói.

Thứ hai là áp dụng chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi để thực hiện dự án đối với người sử dụng đất chưa có giấy chứng nhận mà đủ điều kiện để cấp giấy chứng nhận như đối tượng người được sử dụng có giấy chứng nhận. Bởi thực trạng đang tồn tại các đối tượng này và nếu không có chính sách để tháo gỡ thì cũng sẽ rất là khó khăn.

Thứ ba là hỗ trợ đến mức 100% ngân sách đào tạo chuyển đổi nghề và các chính sách an sinh xã hội, tìm kiếm việc làm cho tất cả các hộ gia đình, cá nhân có thu hồi đất triển khai thực hiện dự án điện hạt nhân.

Thứ tư là được phép triển khai công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư song song với việc điều chỉnh dự án đầu tư dự án di dời, tái định cư của điện hạt nhân tại Ninh Thuận.

Thứ năm là không phải thực hiện thủ tục điều chỉnh khu vực và thời gian dự trữ khoáng sản quốc gia đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt trong trường hợp diện tích thực hiện dự án chồng lấn lên khu vực dự trữ khoáng sản quốc gia, khu vực quy hoạch thăm dò, khai thác, chế biến và sử dụng các loại khoáng sản.

“Việc di dời, giải phóng tái định cư cho người dân được Chính phủ giao Ninh Thuận phải tổ chức thực hiện rất gấp rút và phải hoàn thành nhiệm vụ này trong năm 2025. Tính từ thời điểm này chỉ còn 10 tháng, do đó cần phải khẩn ban hành chính sách,” bà Hương nói.

Quang cảnh phiên làm việc của Quốc hội sáng 17/2. Nguồn: Quốc hội.

Làm rõ phương án xử lý chất thải

Cũng tại phiên thảo luận ở tổ, đại biểu Trương Trọng Nghĩa, đoàn Đại biểu Quốc hội TP HCM đã nêu vấn đề về xử lý chất thải hạt nhân. Đây là một vấn đề nan giải mà nhiều quốc gia trên thế giới đang đối mặt.

"Các chất thải này tồn tại rất lâu dưới dạng phóng xạ trong ít nhất 30 năm, nhưng cũng có thể kéo dài hàng trăm năm. Việt Nam cũng đã có nghiên cứu về phương án xử lý, nhưng tôi cũng đề nghị phải cân nhắc bởi có sự cố thì riêng việc xử lý chất thải này là mấy chục năm và có thể lên đến hàng trăm năm, còn nếu chôn lấp thì thời gian là bao lâu?" đại biểu Nghĩa nói.

Đồng quan điểm, đại biểu Nguyễn Minh Hoàng, đoàn Đại biểu Quốc hội TP HCM đề nghị Chính phủ cần quan tâm thêm đến vấn đề này khi chọn nhà đầu tư và ký kết hợp đồng.

"Vấn đề chất thải nguy hại của điện hạt nhân là một nỗi lo chung của các nước có hạt nhân chứ không phải chỉ riêng Việt Nam. Vấn đề này cần nêu ra khi chọn nhà đầu tư và khi ký kết hợp đồng," đại biểu Hoàng nói.

Mặc dù còn nhiều thách thức, nhưng các đại biểu Quốc hội đều thống nhất rằng việc xây dựng nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận là một chủ trương đúng đắn, phù hợp với xu thế phát triển của thế giới và nhu cầu năng lượng của Việt Nam. Để dự án thành công, theo các đại biểu, việc ban hành các cơ chế, chính sách đặc thù, phù hợp với đặc thù của ngành năng lượng hạt nhân là rất quan trọng.