Trái phiếu được giao dịch trên sàn sẽ giúp tăng tính thanh khoản. Ảnh minh họa

Trong báo cáo chiến lược thị trường trái phiếu 6 tháng cuối năm cập nhật ngày 24/7, SSI nhận định, thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam dường như đã trải qua giai đoạn khó khăn nhất, nhờ các động thái từ Chính phủ.

Theo SSI, trái phiếu doanh nghiệp như một kênh cấp vốn trung và dài hạn cho nền kinh tế, là một trọng tâm chính sách trong chiến lược phát triển thị trường chứng khoán. Nó không chỉ giúp giảm tải cho thị trường tiền tệ (tín dụng từ các ngân hàng) mà còn giúp đa dạng hóa danh mục đầu tư cho nhiều nhà đầu tư. Vì vậy, Chính phủ đã đặt mục tiêu dư nợ thị trường trái phiếu doanh nghiệp phải đạt 20% GDP vào năm 2025 (hiện nay khoảng 14% GDP).

“Sau những động thái mang tính thanh lọc thị trường trong năm 2022, việc tiếp tục tái cấu trúc, minh bạch hóa thị trường, lấy lại niềm tin của nhà đầu tư vẫn sẽ là ưu tiên chính sách trong dài hạn”, SSI nhận định.

Thông tin đáng chú ý nhất trên thị trường trái phiếu trong thời gian qua này là việc đưa vào hoạt động sàn giao dịch trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ thứ cấp từ ngày 19/7/2023. SSI đánh giá, đây là một khởi đầu tốt, nhưng chỉ khi giữ được quy mô thanh khoản tốt với nhiều mã trái phiếu được giao dịch.

Đối với các quy định niêm yết/giao dịch, các tổ chức phát hành trái phiếu doanh nghiệp kể từ Nghị định 153/2020 trở đi sẽ có tối đa 3 tháng để bắt buộc đăng ký niêm yết với Trung tâm lưu ký chứng khoán (VSD). Sàn giao dịch chỉ cho phép các giao dịch thỏa thuận đối với các trái phiếu đã đăng ký niêm yết; người mua phải là nhà đầu tư chuyên nghiệp.

SSI ước tính, sẽ có tổng cộng 733.000 tỷ đồng trái phiếu với 455 tổ chức phát hành phải đăng ký ở HNX trong vòng 3 tháng tới. Đến nay, chỉ có 19 mã phát hành từ Tracodi, Vietcombank và Vinfast đã được đăng ký, với tổng giá trị là 9.000 tỷ đồng.

Tổng khối lượng gốc trái phiếu doanh nghiệp đã được cơ cấu sau Nghị định 08 (nghìn tỷ đồng).

Theo đơn vị phân tích, lợi ích của sàn giao dịch thứ cấp là mang lại sự minh bạch cho thị trường. Trước đây, mặc dù các tổ chức phát hành có nghĩa vụ báo cáo thông tin các đợt phát hành cho HNX, nhưng việc tiếp cận các thông tin về mục đích phát hành, tài sản đảm bảo, lãi suất phát hành, tình hình tài chính... là khá khó khăn. Các giao dịch thứ cấp và việc quan sát được dòng tiền trên thị trường thứ cấp là điều gần như không thể.

Với sàn giao dịch, nhà đầu tư có thể tiếp cận dễ dàng và chính thức hơn các thông tin để nghiên cứu và theo dõi đường cong lợi suất/biến động giá.

Ngoài ra, trong một thị trường hiệu quả, các giao dịch của người mua và người bán trên thị trường thứ cấp sẽ quyết định xu hướng của lợi suất trái phiếu và đó sẽ là những chỉ báo mang tính định hướng để xác định các rủi ro về sức khỏe tài chính của nhà phát hành hay các biến động vĩ mô trên thị trường.

Với những lợi ích trên, SSI đánh giá việc xuất hiện của sàn giao dịch trái phiếu thứ cấp sẽ giúp nhu cầu phục hồi, trước hết là từ các nhà đầu tư tổ chức với nguồn vốn dồi dào và mục tiêu đa dạng hóa danh mục. Đối với các nhà đầu tư cá nhân thì cần nhiều thời gian hơn để khôi phục lại niềm tin và tâm lý. Một điểm hỗ trợ cho thị trường này là môi trường lãi suất hiện tại đang có xu hướng giảm.

Trong ngắn hạn, SSI cho rằng các cơ quan quản lý cần tiếp tục nghiên cứu thêm các giải pháp để giải quyết các vấn đề đang tồn tại, chẳng hạn như xếp hạng trái phiếu doanh nghiệp dựa trên khả năng thanh toán. Việc định hình lại cấu trúc thị trường, giảm thiểu tỷ lệ tham gia trực tiếp của các nhà đầu tư cá nhân cũng cần được xem xét. Trong đó, các bên tổ chức trung gian (ngân hàng, công ty chứng khoán) cần tuân thủ các tiêu chuẩn và trách nhiệm cao hơn trong phân phối.

Ngoài ra, cần ban hành thêm các chính sách và văn bản quy phạm pháp luật để hoàn thiện khuôn khổ trong việc xử lý tài sản đảm bảo, các quy định về công bố vỡ nợ, cũng như các biện pháp xử lý tiếp theo.