Tại Hội thảo góp ý dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) của Hội Luật gia Việt Nam tổ chức ngày 28/2, PGS.TS Nguyễn Thị Nga - Phó Trưởng Khoa Pháp luật Kinh tế - Trường Đại học Luật Hà Nội cho biết:

"Dự thảo Luật Đất đai 2013 sau nhiều lần được tổ chức lấy ý kiến, tiếp thu, sửa đổi đã có rất nhiều các quy định mới bổ sung về quyền và trách nhiệm của Nhà nước trong quản lý và sử dụng đất đai. Tuy nhiên vẫn còn nhiều nội dung chưa tách bạch rõ quyền và trách nhiệm của Nhà nước; các quyền vẫn chiếm ưu thế, trách nhiệm của Nhà nước trong nhiều trường hợp chưa được cụ thể, rõ ràng”.

PGS.TS Nguyễn Thị Nga - Phó Trưởng Khoa Pháp luật Kinh tế - Trường Đại học Luật Hà Nội. Ảnh: Trọng Tùng.

Phó Trưởng Khoa Pháp luật Kinh tế dẫn chứng, những điểm mới trong Điều 14 dự thảo sửa đổi Luật đất đai 2013 chưa giải quyết được những yếu tố đang thảo luận và đang bộc lộ một số vấn đề lớn.

"Dự thảo chưa tách bạch được giữa quyền của Nhà nước với tư cách là chủ sở hữu đại diện với tính chất của Nhà nước là chủ thể quản lý về đất đai. Quyền của Nhà nước với tư cách chủ sở hữu đại diện là quyền chịu trách nhiệm trước dân và trước các chủ thể sử dụng đất", bà Nga chỉ ra.

"Còn chủ thể của quản lý Nhà nước đối với đất đai sẽ thực hiện chức năng, nhiệm vụ quản lý trong quyền hạn của mình. Mặt khác, đã gọi là trách nhiệm của Nhà nước thì cần phải có những ràng buộc về chịu trách nhiệm khi không hoàn thành, ở đây xét đến trách nhiệm của Nhà nước, không xem xét trách nhiệm của cán bộ, công chức không hoàn thành công việc đối với Nhà nước", bà Nga nói.

Từ đó, bà đặt ra câu hỏi: “Nếu như không có quy định về trách nhiệm mà Nhà nước phải gánh chịu thì những hoạt động quản lý này có nên được gọi là “trách nhiệm” hay không?”.

Phân tích về quyền của Nhà nước trong quản lý và sử dụng đất đai, bà Nga cho rằng, tại khoản 4 Điều 14 dự thảo Luật đất đai chỉ quy định quyền của Nhà nước trong việc “Quyết định thu hồi đất” mà không quy định cụ thể là Nhà nước sẽ thu hồi trong những trường hợp nào. Bà Nga cho rằng đặt quy định này trong bối cảnh các quyền khác của Nhà nước trong Điều 14 sẽ thấy sự thiếu sót và chưa thật sự phù hợp.

Bên cạnh đó, PGS.TS Nguyễn Thị Nga còn cho biết thêm, hiện nay, trong dự thảo còn chưa tách bạch giữa trách nhiệm chức năng đại diện chủ sở hữu đất đai của Nhà nước với chức năng quản lý Nhà nước về đất đai. Ví dụ UBND cấp tỉnh, cấp huyện có thẩm quyền giao đất, cho thuê đất; nhưng UBND cấp tỉnh, cấp huyện cũng thực hiện quản lý đất đai về giao đất, cho thuê đất….

"Đây là một trong những nguyên nhân có thể dẫn đến tình trạng các cơ quan nhà nước có thẩm quyền lạm quyền, tiêu cực trong việc quyết định số phận pháp lý của đất đai, tiềm ẩn nguy cơ tham nhũng. Điều này chưa được giải quyết trong dự thảo Luật đất đai 2013", bà phân tích.

Từ đó, bà Nga đề xuất cần làm rõ các chức năng của Nhà nước với tư cách là “đại diện chủ sở hữu” và các chức năng quản lý Nhà nước thống nhất về đất đai, thông qua việc làm rõ ràng, minh định hơn quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm của Nhà nước (và các cơ quan cụ thể) ở tất cả các cấp trong việc thực hiện các quyền đại diện chủ sở hữu và các quyền quản lý Nhà nước về đất đai, như quyền quy hoạch, quyền thu hồi đất, giao đất, thuê đất…).

Kiểm soát quyền lực Nhà nước trong thực thi quyền đại diện chủ sở hữu toàn dân

Bàn về vấn đề kiểm soát quyền lực Nhà nước trong thực thi quyền đại diện chủ sở hữu toàn dân về đất đai, PGS.TS. Nguyễn Quang Tuyến, Trường Đại học Luật Hà Nội cho biết: "Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam có vai trò đại diện chủ sở hữu toàn dân về đất đai; trong khi nhiều Nhà nước trên thế giới không có vai trò này".

PGS.TS. Nguyễn Quang Tuyến, Trường Đại học Luật Hà Nội. Ảnh: Trọng Tùng.

Theo đó, để dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) được hoàn thiện hơn, PGS.TS. Nguyễn Quang Tuyến kiến nghị với ban soạn thảo cần bổ sung cơ chế để giám sát Chính phủ và UBND các cấp cấp trong việc thực thi quyền đại diện sở hữu toàn dân về đất đai. Qua đó giám sát quá trình thực thi pháp luật về đất đai ở địa phương.

Bổ sung thêm, ông Tuyến cho biết tại dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi), Bộ Tài nguyên và Môi trường đề xuất bổ sung 1 điều quy định về vai trò, trách nhiệm của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên trong tham gia xây dựng, phản biện chính sách pháp luật về đất đai.

Trong đó, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp vừa được tham gia xây dựng bảng giá đất, tham gia vào hội đồng thẩm định giá đất vừa có quyền giám sát về quản lý và sử dụng đất đai.

Ông Tuyến cho rằng không nên cho Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam nêu ý kiến về trường hợp cần thiết phải thu hồi đất, phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, trường hợp cưỡng chế khi thực hiện thu hồi đất; tham gia vào xây dựng bảng giá đất, hội đồng thẩm định giá đất;… vì vừa thẩm định giá, vừa có quyền bỏ phiếu, vừa giám sát thì rất khó.

Ông Tuyến cũng cho biết thêm, trong dự thảo Luật đất đai (sửa đổi) có bổ sung thêm quyền và nghĩa vụ của công dân. Đặt trong bối cảnh dự thảo Luật Đất đai năm 2013 sửa đổi đang tổ chức lấy ý kiến nhân dân, việc soi chiếu các quy định về sở hữu toàn dân đối với đất đai tiếp cận dưới khía cạnh kiểm soát quyền lực Nhà nước trong thực thi quyền đại diện chủ sở hữu toàn dân về đất đai là việc làm cần thiết, có ý nghĩa nhằm đưa ra góp ý hoàn thiện góp phần nâng cao chất lượng của dự thảo Luật quan trọng này.