Phát biểu tại Hội thảo "Chia sẻ dữ liệu giữa doanh nghiệp với cơ quan quản lý Nhà nước: Vấn đề và kiến nghị", diễn ra ngày 27/9, ông Nguyễn Quang Đồng, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chính sách và phát triển truyền thông (IPS) nhận định, dữ liệu là một cấu phần quan trọng được hình thành, tạo lập và trở thành một loại tài sản mới của doanh nghiệp trong nền kinh tế số.
Theo Viện trưởng IPS, ẩn dưới khối dữ liệu khổng lồ đó là thông tin khách hàng, sản phẩm, tài chính và nghiên cứu. Dữ liệu có thể thay đổi cách suy nghĩ, tư duy và mô tả hoặc dự đoán tình hình, từ đó giúp doanh nghiệp có thể ra quyết định trong hoạt động kinh doanh, tạo lợi thế cạnh tranh cho doanh nghiệp cũng như gia tăng lợi ích kinh tế - xã hội.
"Chia sẻ dữ liệu giữa doanh nghiệp với cơ quan Nhà nước nhằm phục vụ nhu cầu quản lý hành chính của cơ quan Nhà nước, đó là giám sát hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, đảm bảo giữ gìn trật tự kinh tế - xã hội. Hơn nữa, cơ quan Nhà nước sẽ có thêm nguồn dữ liệu từ doanh nghiệp để ra quyết định chính sách, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội".
Đồng thời, ông Nguyễn Quang Đồng nhấn mạnh, việc chia sẻ dữ liệu giữa doanh nghiệp với cơ quan Nhà nước phải hài hòa giữa các lợi ích như quyền riêng tư của người dùng, bí mật kinh doanh của doanh nghiệp, quyền tự do kinh doanh cho phép doanh nghiệp tự lựa chọn, quyết định cách thức quản lý dữ liệu của doanh nghiệp với nhu cầu quản lý hành chính Nhà nước và giới hạn của thẩm quyền quản lý.
Đồng tình với quan điểm trên, ông Ngô Vĩnh Bạch Dương, Giám đốc Trung tâm tư vấn pháp luật, Viện Nhà nước và Pháp luật cho biết, khác với việc cung cấp thông tin, chia sẻ dữ liệu là hình thức trao quyền truy cập, khai thác và sử dụng hệ thống dữ liệu có sẵn của chủ sở hữu dữ liệu thuộc khu vực tư như doanh nghiệp, hiệp hội, đơn vị nghiên cứu.
Dữ liệu là tài sản và được pháp luật bảo vệ theo các quy tắc khác nhau từ quyền riêng tư, quyền tài sản, quyền sở hữu trí tuệ. Vì vậy, việc yêu cầu về chia sẻ dữ liệu của doanh nghiệp với cơ quan quản lý Nhà nước cần được quy định rõ ràng.
Nếu dữ liệu của doanh nghiệp không được khai thác chặt chẽ và bảo mật đúng cách, có thể gây trở ngại cho doanh nghiệp như quyền riêng tư của khách hàng bị rò rỉ, nguy cơ lộ bí mật, kinh doanh, bí quyết kỹ thuật, công nghệ, cũng như phát sinh sự cố, chi phí làm hoạt động của doanh nghiệp bị gián đoạn.
Không chỉ ảnh hưởng đến doanh nghiệp, người dùng mà còn tiềm ẩn rủi ro từ góc độ quản lý. Chẳng hạn như dữ liệu mà doanh nghiệp cung cấp không tương thích về công nghệ, định dạng, kết cấu dữ liệu, dẫn đến mất dữ liệu, chất lượng dữ liệu không đảm bảo, khiến cơ quan quản lý mất thêm các khoản đầu tư về nguồn lực, chi phí và phát sinh trách nhiệm.
Chia sẻ thêm về vấn đề này, ông Nguyễn Bình Minh, Trưởng ban Phát triển nguồn nhân lực, Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM) nêu, hiện tại một số cơ quan quản lý yêu cầu kết nối API (Application Programming Interface – phương thức trung gian kết nối các ứng dụng và thư viện khác nhau) cung cấp dữ liệu trong hồ sơ đăng ký hoạt động cung ứng dịch vụ thương mại điện tử. Yêu cầu này sẽ làm phát sinh chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp cả về nhân lực và tài chính.
Do đó, ông Minh kiến nghị cơ quan quản lý nên xây dựng Cổng thông tin và cung cấp tài khoản trực tuyến để doanh nghiệp nhập liệu hoặc đăng tải báo cáo điện tử, thay vì yêu cầu doanh nghiệp kết nối hệ thống API hoặc tự xây dựng website để báo cáo.
Tại sự kiện, ông Vũ Tú Thành, Giám đốc Hội đồng kinh tế Hoa Kỳ - ASEAN (USABC) chia sẻ, Việt Nam nên tham khảo những nguyên tắc trong việc quản lý dữ liệu của Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD). Đó là, có cơ sở pháp lý để Chính phủ, cơ quan quản lý yêu cầu cung cấp; có mục đích chính đáng, rõ ràng; có bước phê chuẩn cần thiết như quy trình xử lý dữ liệu như thế nào, cần có những cấp nào phê chuẩn; có sự công khai, minh bạch trong quá trình thu thập; có sự giám sát cũng như cơ chế để doanh nghiệp, tổ chức khiếu nại trong trường hợp dữ liệu được khai thác không đúng cách.
Các chuyên gia tham dự hội thảo được tổ chức bởi Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế trung ương cũng cho rằng, doanh nghiệp có nghĩa vụ báo cáo thông tin, dữ liệu theo quy định của pháp luật và chỉ áp dụng chia sẻ dữ liệu doanh nghiệp với cơ quan quản lý khi đủ điều kiện, không kết nối liên thông như chia sẻ dữ liệu trong cơ quan Nhà nước.
Trong trường hợp cơ quan quản lý tiêu hủy dữ liệu của doanh nghiệp, sau khi khai thác, cơ quan Nhà nước phải ngắt kết nối và tiêu hủy bản sao dữ liệu được cung cấp; không chuyển cho bên thứ ba, kể cả cho nghiên cứu khoa học hay các hoạt động phi lợi nhuận.
Cùng với đó là thiết lập tiêu chuẩn công nghệ liên quan đến chia sẻ dữ liệu như mã hóa, giải mã, tính khả chuyển của dữ liệu.
