Mir - hệ thống thanh toán của Nga, vẫn hoạt động ngay cả khi Mastercard hay Visa rút lui. Ảnh: Zuma Press

Hệ thống thanh toán nội địa của Nga vẫn hoạt động trơn tru, ngay cả khi Visa và Mastercard rút lui vào đầu tháng này. Trong khi phương Tây coi việc Nga thiếu hai hai gã khổng lồ thanh toán này sẽ là vấn đề lớn, nhưng trên thực tế điều này không gây ra nhiều thay đổi.

"Thắng lợi" của Nga trong cuộc đối đầu tài chính

Theo báo cáo Nilson Report, đến cuối năm 2020, Nga có khoảng 197 triệu thẻ Mastercard và Visa. Tuy nhiên, những chiếc thẻ này không phụ thuộc vào hệ thống thanh toán của Mỹ. Trong nhiều năm qua, Moscow đã sử dụng sử dụng hệ thống thanh toán được giám sát bởi Ngân hàng Trung ương Nga.

Tổ chức Thanh toán Quốc gia Liên bang Nga (NSPK) điều hành hệ thống tài chính xử lý các giao dịch thẻ tại Nga, ngay cả đối với thẻ của Mastercard và Visa. Hệ thống trên là một phần trong nỗ lực kéo dài 8 năm qua của Nga nhằm bảo vệ nền kinh tế trước sức ép tài chính từ phương Tây.

Điện Kremlin đã tích cực quảng bá cho thẻ thanh toán riêng Mir – được xây dựng trên cơ sở hạ tầng của NSPK. Theo website của Mir, hơn 100 triệu thẻ Mir đã được phát hành kể từ khi ra mắt vào năm 2015.

Để giảm phụ thuộc vào Visa và Mastercard, Nga phát hành thẻ Mir vào năm 2015. Ảnh: Bitcoin.com

Wall Street Journal nhận xét hệ thống thanh toán này là "chiến thắng" của Tổng thống Nga Vladimir Putin trong cuộc đối đầu tài chính với phương Tây. "Chúng tôi đã đảm bảo được an ninh quốc gia trong lĩnh vực thanh toán", bà Alma Obayeva, Giám đốc Hội đồng Thanh toán quốc gia Nga, cho biết.

Trong một cuộc điện đàm hồi tháng 2 để thảo luận về các lệnh trừng phạt Nga, giám đốc điều hành của Visa, MasterCard và nhiều hãng thanh toán khác đã nói với quan chức Bộ Tài chính Mỹ rằng, việc cấm các mạng thanh toán của Mỹ xử lý giao dịch ngân hàng của Nga sẽ không gây ra nhiều tác động. Các lệnh trừng phạt sẽ chỉ đơn giản là thúc đẩy Mir thực hiện nhiều giao dịch hơn.

Tuy nhiên, việc Visa và Mastercard rút khỏi Nga cũng khiến người Nga gặp khó khăn khi giao dịch tại nước ngoài, vì thẻ không hoạt động. Mạng lưới của Mir chỉ mở rộng đến một số quốc gia nhỏ quanh Nga, chủ yếu là các nước cộng hòa thuộc Liên Xô cũ. Trong những ngày gần đây, các quan chức Nga đã đàm phán để mở rộng mạng lưới thanh toán sang Venezuela và Iran, theo TASS. Một số ngân hàng Nga thì cho biết đang tìm hiểu hợp tác với UnionPay của Trung Quốc, để khách hàng có thể sử dụng thẻ ở nhiều nơi hơn.

Hiện nay, nhiều quốc gia trên thế giới đã phát triển hạ tầng thanh toán riêng, khiến tầm ảnh hưởng của Visa và MasterCard bị hạn chế. Do vậy, tầm ảnh hưởng của Mỹ đến các nước thông qua lệnh trừng phạt hệ thống ngân hàng cũng giảm đi. UnionPay thuộc sở hữu của Trung Quốc đang xử lý hầu hết các giao dịch nội địa trên thẻ do các ngân hàng nước này phát hành. Thổ Nhĩ Kỳ và Ấn Độ thì đã bắt đầu hệ thống riêng vài năm gần đây để giảm sự phụ thuộc của các ngân hàng vào Visa và MasterCard.

Nỗ lực chuyển đổi hệ thống giao dịch tài chính

Nga đã cố gắng giảm bớt áp lực tài chính từ phương Tây sau các lệnh trừng phạt liên quan đến việc sáp nhập Crimea vào năm 2014. Tháng 3/2014, hàng trăm nghìn người Nga phát hiện thẻ của họ không hoạt động chỉ sau một đêm. Các lệnh trừng phạt của Mỹ xung quanh vấn đề Crimea khiến Visa và Mastercard phải chặn dịch vụ của một số ngân hàng Nga.

Giới chức Nga đã nhanh chóng phát hiện ra vấn đề. Chỉ trong vài tháng, Tổng thống Putin đã ký luật thành lập NSPK. Sự sửa đổi luật sau đó đã khiến Visa và Mastercard bị yêu cầu chuyển quá trình xử lý giao dịch cho NSPK. Ban đầu, hai công ty này phản đối và cảnh báo sẽ rời Nga. Nhưng đến đầu năm 2015, họ đều đồng ý sử dụng hệ thống của NSPK.

Thẻ nội địa Mir giúp Nga duy trì các hoạt động thanh toán. Ảnh: TASS

Cuối năm đó, NSPK đã khởi động hệ thống Mir. Trong tiếng Nga, tên này có nghĩa là "hòa bình". Nó được chọn thông qua một cuộc thi đặt tên trên Internet.

Ban đầu, người Nga không quan tâm nhiều đến việc chuyển đổi từ thẻ Visa và Mastercard sang thẻ Mir. Đến năm 2017, Nga đã thông qua luật yêu cầu các ngân hang xử lý các khoản lương về hưu và lương công chức (giáo viên, quân nhân) qua thẻ Mir. Do đó, số người sử dụng thẻ Mir đã tăng lên. Theo NSPK, từ con số 2 triệu thẻ vào năm 2016, đến cuối năm 2020, số thẻ được phát hành lên đến 95 triệu. Bên cạnh đó, Mir cũng được chấp nhận tại nhiều máy POS.

NSPK còn đầu tư nhiều vào việc quảng bá Mir, tài trợ cho đội tuyển bóng đá quốc gia và tung các ưu đãi như chương trình hoàn tiền. Bằng cách tiếp quản thanh toán, NSPK đã thu về lượng lớn doanh thu phí giao dịch cho ngân hàng trung ương, mà lẽ ra phải chuyển vào Visa và Mastercard. Vào năm 2020, hệ thống thanh toán này kiếm được 8,2 tỷ Rúp (97,6 triệu USD) theo tỷ giá hối đoái hiện nay.

Trong những tuần gần đây, việc phát hành thẻ Mir càng bùng nổ do các ông lớn ngành thẻ nước ngoài rút lui. Ngân hàng Rosbank của Nga đã ghi nhận nhu cầu đối với thẻ ghi nợ hoạt động trên hệ thống Mir tăng hơn gấp đôi trong quý I/2022 so với cùng kỳ năm ngoái. "Nhu cầu về thẻ Mir đang rất lớn. Người dân còn xếp hàng dài chờ đợi mở thẻ", bà Obayeva nói thêm.