Năm 2021 đại dịch Covid-19 ảnh hưởng nghiêm trọng tới mọi lĩnh vực của nền kinh tế. Tổng sản phẩm trong nước (GDP) tăng 2,6% so với năm trước, trong khi nhiều ngành nghề chính có tỷ lệ tăng trưởng giảm mạnh như ngành dịch vụ lưu trú và ăn uống, ngành vận tải kho bãi, ngành bán buôn, bán lẻ... thì lĩnh vực thương mại điện tử tiếp tục duy trì được đà phát triển nhanh và ổn định.

Ước tính năm 2021 lĩnh vực này đạt tốc độ tăng trưởng trên 20% và đạt quy mô trên 16 tỷ USD. Tốc độ này sẽ cao hơn nhiều trong năm 2022 nhờ kiểm soát tốt đại dịch Covid-19 và những động lực tăng trưởng mới.

Thương mại điện tử của Việt Nam đã trải qua hai làn sóng tăng trưởng mạnh, góp phần vào sự phát triển vững chắc. Làn sóng đầu tiên diễn ra vào giai đoạn bùng nổ của đại dịch năm 2020, và làn sóng thứ hai diễn ra vào tháng 6-7 năm 2021, tương đương thời điểm làn sóng dịch bệnh thứ 2. Đây là những khoảng thời gian người dân phải ở trong nhà do giãn cách xã hội khiến nhu cầu mua hàng trên các sàn thương mại điện tử tăng cao, đặc biệt là ngành bán lẻ.

Vì vậy, năm 2021, quy mô kinh tế Internet của Việt Nam đạt 21 tỷ USD, tăng trưởng 31% so với năm 2020, trong đó lĩnh vực bán lẻ trực tuyến tăng trưởng tới 53% và đạt quy mô 13 tỷ USD (theo báo cáo e-Conomy SEA 2021 của Google, Temasek và Bain&Company).

Mức tăng trưởng này được thể hiện ở mức tăng trưởng đáng kể của số người tiêu dùng trực tuyến mới, nhiều người trong số này thậm chí đã ưu tiên sử dụng mua sắm trực tuyến hơn so với mua sắm truyền thống. Do nhu cầu của nhóm người mua hàng chuyển đổi nên nhiều doanh nghiệp đã chú ý và đầu tư hơn cho việc chuyển đổi số và đưa sản phẩm lên sàn thương mại điện tử nhằm tận dụng tiềm năng kinh doanh trên các nền tảng này.

Ngoài ra, đại dịch Covid-19 đã khiến nhiều doanh nghiệp, nhà bán lẻ gặp khó khăn khi chỉ phụ thuộc vào duy nhất một kênh buôn bán truyền thống. Việc giãn cách xã hội khiến người dân không thể ra khỏi nhà, khiến kênh mua bán này không thể vận hành, bắt buộc các doanh nghiệp, nhà bán lẻ phải sử dụng các kênh mua bán online.

Tại báo cáo Toàn cảnh thương mại điện tử 2022, Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM) đã tiến hành khảo sát 6.582 doanh nghiệp trong cả nước. Theo đó, 41% doanh nghiệp tham gia khảo sát đánh giá việc đầu tư vào hạ tầng công nghệ thông tin và thương mại điện tử có vai trò quan trọng với hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, 14% đánh giá vai trò của việc đầu tư này ở mức rất quan trọng. Chỉ có 5% doanh nghiệp là không coi trọng việc đầu tư vào công nghệ thông tin và thương mại điện tử

Theo bà Vũ Thị Minh Tú, Giám đốc Đối ngoại của Lazada Việt Nam, nếu như thời gian đầu, tại sàn thương mại điện tử, người dân chỉ tìm mua các mặt hàng có giá trị thấp do chưa có lòng tin vào phương thức mua bán này, thì hiện nay, mối quan tâm của khách hàng với uy tín của nhà bán hàng, chất lượng sản phẩm đã tăng lên rõ rệt.

Vì vậy, năm 2021 số lượng khách hàng, doanh số, lượng đơn hàng trên Lazada đã tăng lên rõ rệt, gấp đôi 2020. Đó là con số ghi nhận sự kỳ vọng và lòng tin của khách hàng vào việc mua hàng trên sàn thương mại điện tử của Lazada.

Tiêu dùng xanh là xu thế lớn

Hiện nay, trên sàn thương mại điện tử Lazada, các doanh nghiệp đang hướng tới quan tâm đến thói quen của người tiêu dùng với các sản phẩm thân thiện với môi trường, bảo vệ sức khỏe, thực hiện trách nhiệm của doanh nghiệp đối với khách hàng của họ. Ví dụ như trong sự kiện Giờ trái đất vừa qua, nhiều doanh nghiệp đã phối hợp với các thương hiệu lớn, đưa ra các sản phẩm được sản xuất, đóng gói với nguyên liệu thân thiện với môi trường và đã nhận được sự ủng hộ tích cực.

Cũng nói về vấn đề sản xuất xanh, ông Nguyễn Ngọc Dũng, Chủ tịch Hiệp hội Thương mại Điện tử Việt Nam (VECOM) cho biết tiêu dùng xanh là xu hướng tiêu dùng thông thái, người tiêu dùng cũng rất quan tâm sử dụng các sản phẩm này. Vì vậy, việc các doanh nghiệp làm ra các sản phẩm xanh, thân thiện với môi trường sẽ tạo ra cơ hội phát triển lớn.

Ông Dũng cũng nhận định thương mại điện tử hiện nay đang song hành cùng với kênh truyền thống và trở thành kênh chủ đạo, đóng vai trò phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt trong thời gian giãn cách xã hội vì Covid-19 khi đã tạo một kênh mua sắm giúp cho giao thương thuận lợi hơn.

Năm 2021-2022, VECOM đã kết hợp với các địa phương để phát triển, ứng dụng thương mại điện tử vào các ngành hàng để lan tỏa, từ giao hàng, mua sắm, đến giáo dục từ xa giúp thay đổi nhận thức và thói quen mua bán hàng, tạo ra mối quan tâm và sức cầu cho các nền tảng này. Trong năm 2023 tới, VECOM sẽ phối hợp với Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam sẽ đào tạo cho khoảng 500.000 thanh niên kinh doanh về thương mại điện tử.

Tuy nhiên, ông Dũng cho rằng việc kinh doanh, mua sắm chưa có nhiều sự hỗ trợ, ưu đãi từ phía luật pháp, nên góc độ quản lý Nhà nước cần nhìn nhận đây là việc doanh có sản phẩm hữu hình, kỹ thuật số có hàm lượng tri thức, công nghệ cao để có sự hỗ trợ, ưu đãi, chứ không phải là hoạt động mua bán truyền thống.