Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), 9 tháng đầu năm 2022, Việt Nam xuất khẩu tôm đạt 3,4 tỷ USD, tăng 23% so với cùng kỳ năm 2021. Đây cũng được ghi nhận là 9 tháng có kim ngạch xuất khẩu tôm cao nhất trong vòng 5 năm trở lại đây.

Tuy nhiên, mặc dù xuất khẩu tôm tăng nhưng điều này không cho thấy sự lạc quan vì cùng thời điểm năm ngoái, nhiều doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu phải dừng hoặc giảm công suất hoạt động do giãn cách xã hội.

Mặt khác, tôm Việt cũng đang gặp khó khăn tại các thị trường xuất khẩu do sức cạnh tranh lớn từ phía các thị trường các đối thủ.

Tôm Việt yếu thế trước tôm Ecuador

Theo bài phân tích của TS. Hồ Quốc Lực đăng trên trang web của VSEP, hiện ngành tôm Ecuador đang có nhiều thế mạnh như con giống, giá thức ăn tôm thấp do gần vùng cung ứng nguyên liệu (đậu nành, bột cá nhập từ các nước Nam Mỹ), chính quyền trợ giá xăng dầu. Ecuador hiện còn nuôi tôm quy mô trang trại đạt chuẩn ASC khoảng 20% diện tích nuôi...

Nhìn chung, các nhà đầu tư trong lĩnh vực tôm tại Ecuador là các gia tộc có vốn lớn để sớm cơ giới hóa, tự động hóa từ khâu nuôi, thu hoạch, bảo quản và chế biến. Doanh nghiệp tôm lớn nhất tại quốc gia này có doanh số 1 tỷ USD.

Ecuador hiện gặp khó khăn trong vấn đề trình độ chế biến chưa cao, nhưng hiện tại đang tiến hành đầu tư các nhà máy hiện đại. Nếu diễn tiến dự tính thuận lợi, TS Hồ Quốc Lực đánh giá, chỉ vài năm nữa tôm Việt sẽ bị bỏ lại phía sau do giá cả khó cạnh tranh với sản phẩm của Ecuador.

Tôm Ecuador đang tấn công mạnh cả thị trường Bắc Mỹ, Tây Âu và Trung Quốc. Riêng tại thị trường Mỹ, theo phân tích của TS. Hồ Quốc Lực, nếu trước đó, Việt Nam chỉ “e dè” tôm Ấn Độ giá rẻ, tôm Indonesia không thuế chống bán phá giá thì nay lại thêm tôm Ecuador vừa giá rẻ vừa trúng mùa.

Việt Nam cần có sách lược kịp thời

Nhìn lại về phía Việt Nam, TS. Hồ Quốc Lực đánh giá hiện nút thắt ngành tôm Việt là giá thành nuôi tôm cao. Nguyên nhân là do tỷ lệ nuôi thành công thấp. Việt Nam có con giống tốt nhưng độ phủ chưa rộng và quá nhiều cơ sở cung ứng tôm giống, khó kiểm soát chất lượng đầy đủ.

Trước tình hình này, Việt Nam cần có sách lược ứng xử hữu hiệu và kịp thời. Chủ tịch VASEP nhận định, chiến lược phát triển ngành thủy sản đến năm 2030 và tầm nhìn 2045 đã công bố đầu năm 2021 nhưng đi vào hiện thực còn chậm.

Việt Nam cần quy hoạch rõ các vùng nuôi trọng điểm từng địa phương, đầu tư cơ sở hạ tầng, chủ yếu là thủy lợi khi nguồn lực tài chính còn hạn chế. Cần quy định chặt chẽ và quản lý kiểm soát tôm giống thực chất hơn, hạn chế tối đa tôm giống kém chất lượng lưu thông, mua bán trên thị trường.

Cần xem xét hạn điền và các chính sách khuyến khích đầu tư vào lĩnh vực nuôi tôm để có nhiều trang trại đạt chuẩn ASC (tôm nuôi đạt ASC là giấy thông hành để tận dụng EVFTA).

Đồng thời, Việt Nam cần tìm hiểu ngành tôm Ecuador, xem xét, học hỏi, nhằm làm giảm bất lợi và tăng lợi thế cho mình.

Đánh giá về tình hình thời gian tới, Chủ tịch VASEP cho rằng, lạm phát khiến sức tiêu thụ giảm, khủng hoảng khí đốt và năng lượng khiến chi phí lưu kho ở Tây Âu tăng cao. Điều này khiến tôm Việt xuất khẩu sang đây “khó bơi thoải mái” trong những tháng tới, thậm chí kéo dài tới giữa năm sau.