Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) gồm 16 chương, 240 điều. Dự luật giữ nguyên 48 điều; sửa đổi, bổ sung 156 điều; bổ sung mới 36 điều và bãi bỏ 8 điều.

Thu hồi đất phải đảm bảo lợi ích quốc gia, công cộng, quyền lợi người bị thu hồi

Về vấn đề thu hồi đất, các đại biểu tập trung thảo luận quy định tại Điều 69 "Thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh" và Điều 70 "Thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng".

Một trong những điểm mới của dự thảo luật là quy định tại Điều 70 nêu cụ thể trường hợp thu hồi đất theo tính chất phục vụ phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng và bổ sung trường hợp thu hồi đất đối với các dự án được trên 80% người có đất thu hồi đồng ý.

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh, các nội dung của dự thảo Luật cơ bản phù hợp với quy định của Hiến pháp năm 2013. Tuy nhiên, Thường trực Ủy ban Kinh tế đề nghị cơ quan soạn thảo rà soát kỹ các trường hợp thu hồi đất quy định tại Điều 69 và Điều 70 dự thảo Luật, bảo đảm các nguyên tắc theo quy định tại Điều 54 Hiến pháp năm 2013: “Nhà nước thu hồi đất do tổ chức, cá nhân đang sử dụng trong trường hợp thật cần thiết do luật định vì mục đích quốc phòng, an ninh; phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng”.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh trình bày tại phiên họp.

Về các trường hợp Nhà nước thu hồi đất được quy định tại Điều 70 của dự thảo Luật, Trưởng Ban Công tác Đại biểu Nguyễn Thị Thanh cơ bản đồng tình với các trường hợp như Chính phủ quy định dự kiến.

Căn cứ vào Hiến pháp và thực tiễn, bà Thanh đề nghị việc mở rộng các trường hợp Nhà nước thu hồi đất lần này cần thể hiện nhằm thể chế hóa chủ trương tạo quỹ đất, bảo đảm sự chủ động của Nhà nước trong việc phân bổ, điều tiết thị trường và đáp ứng nhu cầu đất của các dự án đầu tư, đấu giá quyền sử dụng đất, góp phần tăng thu cho ngân sách.

Trưởng Ban Công tác Đại biểu Nguyễn Thị Thanh trình bày.

Việc mở rộng diện đất đai phải thu hồi áp dụng trên cơ sở chỉ thu hồi khi chứng minh được việc thu hồi đất ngoài mục đích quốc phòng, an ninh vì phát triển kinh tế, xã hội nhưng phải bảo đảm được lợi ích quốc gia, dân tộc; bảo đảm hài hòa quyền lợi của Nhà nước, nhà đầu tư và người dân.

Trên cơ sở đó, Trưởng Ban Công tác Đại biểu Nguyễn Thị Thanh đề nghị Ban soạn thảo nghiên cứu lại những cái trường hợp thu hồi đất để phục vụ dự án thương mại, dịch vụ theo quy định tại Điểm c, khoản 2, Điều 70 của dự thảo Luật đã đảm bảo điều kiện nêu trên hay chưa?

Bên cạnh đó, bà Thanh ủng hộ quan điểm cần cân nhắc, đánh giá kỹ lưỡng để đảm bảo quyền lợi của người sử dụng đất khi thực hiện thu hồi đất để xây dựng dự án đô thị, nhà ở thương mại mà các đại biểu đã nêu trước đó.

Bà cũng đề xuất nên cho phép chủ đầu tư được thỏa thuận với người sử dụng đất trong việc nhận chuyển nhượng, chuyển mục đích sử dụng đất để thực hiện dự án; hạn chế thực hiện việc thu hồi đất để tránh khiếu kiện về đất đai.

Góp ý về các nội dung cụ thể trong việc thu hồi đất, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính- Ngân sách Nguyễn Phú Cường nêu rõ: "Việc thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh; phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng phải dựa trên các căn cứ: Dự án thuộc các trường hợp thu hồi đất quy định tại Điều 69 và Điều 70 của Luật này; Kế hoạch sử dụng đất hàng năm của cấp huyện đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt; Tiến độ sử dụng đất thực hiện dự án".

Ngoài ra, liên quan đến quy định về đấu giá quyền sử dụng đất trong trường hợp đất chưa được bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách cho biết, điều kiện đấu giá quyền sử dụng đất trong trường hợp đất chưa bồi thường, hỗ trợ, tái định cư chưa được quy định chặt chẽ, còn thiếu tính khả thi.

Cụ thể, điểm đ khoản 1 quy định, một trong các điều kiện đặt ra là: Có tối thiểu 80% người bị thu hồi đất đồng ý với phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, ông Cường cho rằng, tại điểm này, chưa có bồi thường, hỗ trợ tái định cư thì chưa có quyết định thu hồi đất, chưa đo đạc để xác định rõ diện tích, giá đền bù, nên việc đặt ra con số 80% là không thực tế, đề nghị nghiên cứu sửa đổi để đảm bảo quy định của Luật được khả thi, dễ dàng áp dụng trong thực tế.

Phát biểu giải trình tại Phiên họp về vấn đề trên, Bộ trưởng Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà cho biết, đối với các trường hợp Nhà nước thu hồi đất, Dự án Luật đã quy định trường hợp thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh, thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng.

Tuy nhiên rất khó để đưa điều kiện, tiêu chí toàn diện về vấn đề này. Tiếp thu các ý kiến tại Phiên họp, Cơ quan soạn thảo sẽ tiếp tục tiếp thu để nghiên cứu, làm rõ nội hàm việc thu hồi đất đảm bảo lợi ích quốc gia, dân tộc.

Bộ trưởng Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà giải trình tại phiên họp.

Đồng thời, Bộ trưởng Trần Hồng Hà thông tin sẽ nghiên cứu mở rộng quỹ đất theo hướng tuyến đường, lấy nguồn lực đất đai để tiếp tục phát triển hạ tầng giao thông, phục vụ mục đích phát triển kinh tế - xã hội.

Bổ sung cho vấn đề này, Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cho rằng, khi thu hồi đất thì bồi thường cho người có quyền sử dụng bị thu hồi phải đảm bảo đời sống tốt hơn, trong Nghị quyết 18-NQ/TW đã nêu rất rõ nhưng trong dự thảo luật chỉ nhắc lại chứ không cụ thể hơn.