Là mảnh đất hội tụ muôn hình thế sông núi, chứa đựng những dấu tích lịch sử lâu đời, Kinh Môn (Hải Dương) còn là nơi gắn với tên tuổi của nhiều danh nhân nước Việt.
21/01/2023 08:55
| Là mảnh đất hội tụ muôn hình thế sông núi, chứa đựng những dấu tích lịch sử lâu đời, Kinh Môn (Hải Dương) còn là nơi gắn với tên tuổi của nhiều danh nhân nước Việt. |
Lịch sử và con người Kinh Môn đã tạo nên những giá trị riêng có, góp phần phong phú dòng chảy văn hiến xứ Đông .
“An Phụ có cái bàn cờ
Trông xuống hạ giới mờ mờ từ xa
Bây giờ kể núi quanh ta
Núi Mông, núi Sấu, núi Ngà, núi Trâu
Núi Than, núi Đước một màu
Nhìn về núi đá củi đâu rậm rừng
Bồ Bản núi Đất, núi Thông
Trông về Phương Luật, Cổ Tân Đông Hà”.
 |
| Đền thờ An Sinh Vương Trần Liễu trên núi An Phụ. Đền được xây dựng theo kiểu kiến trúc tiền nhất hậu đinh gồm có gian tiền tế, trung từ và hậu cung. |
Cách trung tâm thành phố Hải Dương khoảng 40km về phía Đông, nằm tiếp giáp tỉnh Quảng Ninh và thành phố Hải Phòng, với địa hình bán sơn địa, thị xã Kinh Môn có dãy núi đất trong hệ thống núi vòng cung Đông Triều làm xương sống, cùng những núi đá, sông ngòi dày đặc (Hàn Mấu, Kinh Môn, Đá Vách, Kinh Thầy…).
Kinh Môn còn sở hữu hệ thống các hang động, công trình, kiến trúc nghệ thuật tôn giáo, tín ngưỡng cùng những phong tục truyền thống vừa có giá trị về lịch sử, văn hóa, vừa có giá trị về khoa học. Tiêu biểu trong số đó là Di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh Quần thể An Phụ - Kính Chủ - Nhẫm Dương với nhiều điểm đến hấp dẫn.
 |
| Tượng đài Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn được tạc bằng đá xanh cao 9,7m, hướng nhìn về phía Đông. |
Nằm trên địa bàn phường An Sinh, dãy núi An Phụ có chiều dài khoảng 17km kéo từ Tây sang Đông. Đỉnh núi cao khoảng 246m so với mực nước biển và được chia làm hai ngọn, ngọn phía Nam có đền Cao An Phụ thờ An Sinh Vương Trần Liễu. Đền được xây dựng theo kiểu kiến trúc tiền nhất hậu đinh gồm có gian tiền tế, trung từ và hậu cung. Tại gian tiền tế có rất nhiều hệ thống hoành phi câu đối nói về công tích của An Sinh Vương, mảnh đất Kinh Môn An Phụ…
Cũng tại đỉnh An Phụ, ở giữa hai ngọn núi là chùa Tường Vân (chùa Cao). Cạnh đó, phía trước chùa còn có giếng Ngọc, giếng mắt Rồng và những cây cổ thụ. Hướng về phía Đông khoảng 100m có Bàn Cờ Tiên. Khi đứng giữa đỉnh núi, du khách có thể cảm nhận thấy trời đất như đang giao hòa, cảnh vật sông núi trùng điệp uốn lượn bao quanh làng mạc, đan xen những cánh đồng bao la, trù phú.
 |
| Phía trước chùa Tường Vân có giếng Ngọc, giếng mắt Rồng và nhiều cây cổ thụ. |
Từ trên đỉnh núi, đi xuống phía dưới khoảng 500m là nơi đặt tượng đài Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn, được tạc bằng đá xanh cao 9,7m, dáng đứng hiên ngang hướng nhìn về phía Đông. Xung quanh tượng đài là bức tranh truyện phù điêu bằng đất nung dài 45m, cao trung bình 2,5m miêu tả lịch sử quân dân nhà Trần chống giặc Nguyên - Mông. Bức tranh cũng đã được xác lập kỷ lục Guinness năm 2013 là bức tranh truyện bằng đất nung ngoài trời dài nhất Việt Nam.
Hàng năm, lễ hội đền Cao An Phụ được tổ chức từ ngày 29/3, ngày mùng 1/4 (âm lịch) là ngày chính hội và cũng là ngày mất của An Sinh Vương Trần Liễu. Trong thời gian diễn ra lễ hội có các hoạt động như lễ tế, diễn xướng hầu thánh, hát chèo…
 |
| Giếng Ngọc quanh năm trong mát. |
Rời núi An Phụ, du khách đi chừng 5km sẽ sang phường Phạm Thái - nơi có động Kính Chủ (tên gọi khác là động Dương Nham) nằm bên sông Kinh Thầy. Theo sử liệu, vào khoảng năm 1355, khu vực núi Thánh Chủ bị động đất, nên sau đó người ta đổi thành Kính Chủ. Di tích động Kính Chủ nằm trong núi Dương Nham, có nền cao 20m so với chân núi, không gian thoáng mát về mùa hè, ấm áp về mùa đông.
Động Kính Chủ còn được biết đến là Nam thiên đệ lục động (động đẹp thứ 6 của trời Nam). Bên trong động có ngôi chùa thờ Phật và là nơi thờ vua Lý Thần Tông, vua Lý Chiêu Hoàng, Đệ tam tổ Trúc Lâm Huyền Quang tôn giả…
Đặc biệt, động cũng là nơi mà nhiều danh nhân, vua chúa, quan lại các triều đại từng lui tới, ấn tượng trước cảnh non nước đã để lại những dòng suy tư về đất nước, thời cuộc. Những cảm xúc đó đã được thợ đá tạc lại trong các tấm bia trên vách động của các danh nhân như Phạm Sư Mạnh, vua Lê Thánh Tông, Lễ bộ Thượng thư Vũ Cán, Hình bộ Thượng thư Trương Quốc Dụng... Ngoài động Kính Chủ, núi Dương Nham còn có nhiều hang động khác như hang Vang, hang Luồn, hang Trâu, hang Tiên Sư…
 |
| Động Kính Chủ nằm bên sông Kinh Thầy có không gian thoáng mát về mùa hè, ấm áp về mùa đông. |
Từ phường Phạm Thái di chuyển khoảng 12km đến phường Duy Tân. Nơi đây có hệ thống núi Nhẫm Dương với nhiều hang động lớn nhỏ cùng những hiện vật khảo cổ đặc biệt. Tiêu biểu như hang Thánh Hóa, các hóa thạch của nhiều loại động vật (voi Ấn Độ, gấu, ngựa, khỉ đuôi dài…), răng hóa thạch của đười ươi được tìm thấy có cách đây khoảng 3-5 vạn năm. Ngoài ra, còn có các loại tiền, công cụ lao động, vật dụng cổ với nhiều niên đại khác nhau.
Tại đây còn có chùa Nhẫm Dương (Thánh Quang tự), được khởi dựng từ thời Trần, chùa được tôn tạo và khá sầm uất vào các thời Lê, Nguyễn. Thế kỷ XVII, chùa là nơi tu tập, hoằng pháp và đào tạo tăng tài của phái Tào Động do Thiền sư Thủy Nguyệt khởi đầu. Phái Tào Động là một trong hai thiền phái lớn của Phật giáo Việt Nam đương thời gồm Tào Động và Lâm Tế.
 |
| Khu vực núi Dương Nham còn có nhiều hang động khác như hang Luồn, hang Trâu, hang Tiên Sư… |
Năm 1996, bằng nguồn vốn của nhân dân và tín đồ phật tử thập phương, chùa Nhẫm Dương được trùng tu trên nền móng cũ khá lớn và khánh thành năm 2002. Di tích có kiến trúc kiểu chữ Công (工), gồm 5 gian tiền đường, 3 gian thiêu hương và 3 gian Thượng điện, tổng thể có diện tích 400m2.
Hiện chùa còn bảo lưu được 2 tháp đá thời Lê. Trong đó, tháp chứa xá lỵ Đệ nhất tổ Thiền phái Tào Động Việt Nam - Thiền sư Thông Giác Thủy Nguyệt (hòa thượng) cao 5 tầng và tháp Đệ nhị tổ Thiền phái Tào Động - Tông Diễn Chân Dung cao 3 tầng. Lễ hội chùa Nhẫm Dương ngày nay được tổ chức vào ngày mùng 6/3 âm lịch.
Tiếp sau chuyến hành trình tham quan, chiêm bái những danh thắng, núi non, di tích lịch sử, du khách có thể tìm đến các làng quê yên bình của Kinh Môn để trải nghiệm thư thái trên những cánh đồng trù phú và thưởng thức những nông sản, đặc sản như cam, ổi, sắn dây, hành, tỏi, dê, rươi, đà điểu, gạo nếp cái hoa vàng…
 |
| Lễ hội chùa Nhẫm Dương được tổ chức vào ngày mùng 6/3 âm lịch. |
Theo UBND thị xã Kinh Môn, ngày 22/12/2016, Nhà nước đã xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt cho Di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh Quần thể An Phụ - Kính Chủ - Nhẫm Dương và Hệ thống bia ma nhai Động Kính Chủ được công nhận là bảo vật quốc gia ngày 25/12/2017.
Bên cạnh đó, ngày 3/12/2020, Thủ tướng Chính phủ cũng đã ban hành Quyết định về việc phê duyệt Nhiệm vụ lập Quy hoạch bảo quản, tu bổ, phục hồi Di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh quốc gia đặc biệt Quần thể An Phụ - Kính Chủ - Nhẫm Dương, một trong những mục tiêu lập quy hoạch nhằm kết nối Quần thể với các di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh khác trong vùng, tạo thành chuỗi sản phẩm du lịch phong phú, góp phần phát triển kinh tế - xã hội và du lịch của Hải Dương…
Với những tiềm năng, thế mạnh về di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh, làng nghề truyền thống và các nông sản, sản vật đặc trưng…, đây sẽ là một trong những động lực thúc đẩy cho lĩnh vực du lịch phát triển hơn nữa ở thị xã Kinh Môn nói riêng, tỉnh Hải Dương nói chung.
