Cần giải pháp căn cơ, toàn diện
Phát biểu tại phiên giải trình, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải ghi nhận thời gian vừa qua Chính phủ, các bộ, ngành đã có rất nhiều nỗ lực. Tuy nhiên, tình hình thị trường xăng dầu vẫn còn diễn biến hết sức phức tạp, thiếu hụt xăng dầu vẫn diễn ra cục bộ ở một số địa phương, chưa chủ động được nguồn cung do chưa xử lý được các vấn đề của Nhà máy lọc dầu Nghi Sơn, hàng dự trữ lưu thông theo quy định có những thời điểm không đạt, có tình trạng doanh nghiệp vi phạm để đảm bảo dự trữ bắt buộc, biến động giá xăng dầu trong nước luôn chậm hơn so với xu hướng chung của thế giới, tốc độ tăng giảm không đồng bộ.
"Theo số liệu thống kê, nhiều trường hợp khi giá xăng dầu thế giới tăng thì giá trong nước đã giảm và ngược lại", ông Nguyễn Đức Hải nhận xét.
Ông Hải cũng nêu rõ, nhiều ý kiến cho rằng các quy định về chi phí, định mức lợi nhuận bất cập, không đảm bảo nguyên tắc thị trường. Việc quản lý, sử dụng quỹ bình ổn giá chưa đạt mục tiêu bình ổn giá, sử dụng chưa đảm bảo tính công khai, minh bạch.
"Gần đây, xăng dầu luôn luôn là vấn đề nóng, ảnh hưởng đến kinh tế, an ninh năng lượng, an sinh xã hội, tác động đến cuộc sống của gần một trăm triệu người dân Việt Nam. Thực trạng nêu trên đặt ra yêu cầu bức thiết phải đánh giá lại tình hình thị trường xăng dầu và kết quả thực hiện nhiệm vụ, giải pháp trong công tác quản lý Nhà nước và xăng dầu để tìm ra nguyên nhân khách quan, chủ quan, nguyên nhân từ cơ chế chính sách nên việc tổ chức thực hiện để đề ra giải pháp căn cơ, toàn diện để khắc phục, đặc biệt là trong tình hình hiện nay".
Trong các nhiệm vụ cần tập trung thực hiện thời gian tới, Phó chủ tịch Quốc hội lưu ý đánh giá kết quả thực hiện các giải pháp tại Nghị quyết 499 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội như xây dựng các kịch bản, phương án cụ thể, rõ ràng về thực hiện quyết liệt để đảm bảo an toàn, an ninh năng lượng, đảm bảo cân đối cung cầu xăng dầu trong mọi tình huống.
Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Quốc hội Vũ Hồng Thanh thì cho rằng, sự biến động của thị trường xăng dầu trong nước hiện nay như biến động giá, thiếu hụt nguồn cung, đứt gãy chuỗi cung ứng cục bộ… bên cạnh nguyên nhân khách quan là tình hình thế giới, còn có nguyên nhân chủ quan là các cơ chế, chính sách, quy định quản lý Nhà nước chưa phù hợp.
Do đó, phiên giải trình này là cơ hội đối thoại trực tiếp giữa các đại biểu Quốc hội và cơ quan quản lý Nhà nước, đồng thời giúp Bộ Công Thương ghi nhận các ý kiến để nghiên cứu, tham mưu cho Chính phủ trong quá trình sửa đổi Nghị định 95/2021/NĐ-CP.
30 ngày dự trữ xăng dầu cần tối thiểu hơn 4.100 tỷ đồng
Phát biểu giải trình, Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho biết, tổng nguồn cung xăng dầu cung cấp cho thị trường trong năm 2022 đạt 25,58 triệu m3/tấn, vượt 7,3% so với tổng nguồn phân giao. Trong đó nhập khẩu xăng dầu là 8,87 triệu m3/tấn, tăng 27% so với năm trước (chiếm 34% tổng nguồn cung). Sản xuất xăng dầu trong nước đạt 15,69 triệu m3/tấn, tăng 13,7% (chiếm 61,3% tổng nguồn cung).
Năm 2023, trên cơ sở dự báo nhu cầu thị trường có tính đến yếu tố kinh tế trong nước phục hồi, tăng trưởng cao hơn năm trước, Bộ Công Thương đã thực hiện phân giao tổng nguồn xăng dầu cho các doanh nghiệp ở mức 27,34 triệu m3/tấn, tăng 15% so với số phân giao của năm trước nhằm bảo đảm nguồn cung xăng dầu cho thị trường trong mọi tình huống.
Ngoài ra, ông Diên cũng cho hay, Bộ Công Thương phối hợp với các bộ, ngành liên quan bổ sung, hoàn thiện phương án nâng mức dự trữ quốc gia về xăng dầu và trình Thủ tướng lần thứ tư vào ngày 27/12/2022. Theo đó, Bộ đề xuất từ năm 2023-2025, nâng mức dự trữ xăng dầu quốc gia từ 9 ngày nhập ròng hiện nay lên 15 ngày; giai đoạn 2026-2030 tiếp tục nâng lên 30 ngày nhập ròng.
Để thực hiện phương án này, ngân sách Nhà nước cần bố trí tối thiểu 4.100 tỷ đồng/năm để mua xăng dầu dự trữ.
Tuy nhiên theo báo cáo của Bộ Tài chính thì mức kinh phí trên vượt quá khả năng cân đối của ngân sách (hiện nay mới bố trí được khoảng 1.500 tỷ đồng/năm để mua hàng cho toàn ngành dự trữ quốc gia).
Để từng bước giải quyết khó khăn trên, ngày 17/2/2023, Bộ Công Thương và Bộ Tài chính đã thống nhất tiếp tục báo cáo Thủ tướng xem xét cho nâng dần mức dự trữ xăng dầu quốc gia theo khả năng cân đối của ngân sách hàng năm và phù hợp với khả năng cho thuê kho dự trữ bảo quản của các doanh nghiệp.
Trường hợp được cấp có thẩm quyền cho phép thì mỗi năm ngân sách sẽ bố trí mua tăng thêm 1.000 - 2.000 tỷ đồng (tương đương 1-2 ngày nhập ròng) để nâng tổng mức xăng dầu dự trữ quốc gia đến năm 2025 đạt mức tối đa theo quy định tại Quyết định số 1030 ngày 13/7/2017 của Thủ tướng Chính phủ.
Cũng theo lãnh đạo Bộ Công Thương, về nhiệm vụ thực hiện công khai, minh bạch và có giải pháp tách bạch giữa dự trữ xăng dầu quốc gia và Dự trữ lưu thông của các doanh nghiệp đầu mối, phía Bộ Công Thương đã tích cực phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính nghiên cứu, triển khai.
Tuy nhiên, việc thực hiện nhiệm vụ trên đang gặp nhiều khó khăn, vướng mắc do hiện nay Nhà nước chưa có Kho dự trữ quốc gia xăng dầu nên phải đi thuê của các doanh nghiệp, trong khi định mức phí bảo quản xăng dầu dự trữ quốc gia hiện rất thấp, không phù hợp với thực tế. Bộ đã tổ chức đấu thầu, lựa chọn doanh nghiệp bảo quản riêng xăng dầu Dự trữ quốc gia nhưng không có đơn vị tham gia.
Để giải quyết vấn đề trên, Bộ Công Thương đã báo cáo Thủ tướng và tổ chức họp với Bộ Tài chính thống nhất giải pháp. Trước mắt, Bộ Công Thương báo cáo Thủ tướng, trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho phép tiếp tục ký hợp đồng với các doanh nghiệp như trước đây để bảo quản xăng dầu Dự trữ quốc gia chung với hàng kinh doanh của doanh nghiệp.
Giải trình về hiện tượng một số đơn vị kinh doanh xăng dầu ở một số địa phương có dấu hiệu găm hàng, tạo khan hiếm để trục lợi, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho biết Bộ Công Thương đã thành lập 3 đoàn thanh tra, kiểm tra. Kết quả, trong năm 2022 và đầu năm 2023, lực lượng Quản lý thị trường của bộ đã thực hiện giám sát trên 17.000 cửa hàng bán lẻ xăng dầu trong cả nước và thanh tra, kiểm tra trên 2.700 vụ, xử lý trên 600 vụ với số tiền xử phạt khoảng 20 tỷ đồng.
"Có thể nói, trong năm 2022 đến nay, công tác thanh tra, kiểm tra trong lĩnh vực xăng dầu đã được Bộ Công Thương đặc biệt chú trọng chỉ đạo thực hiện liên tục, xuyên suốt và có hiệu quả. Tuy đây là giải pháp tình thế nhưng đã góp phần làm lành mạnh hóa thị trường xăng dầu trong nước".
Sử dụng linh hoạt quỹ bình ổn điều hành giá xăng dầu
Liên quan tới việc điều hành giá xăng dầu, theo Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên, căn cứ chức năng, nhiệm vụ được giao, Bộ Công Thương đã phối hợp chặt chẽ với Bộ Tài chính trong việc tính toán, xác định, điều hành giá xăng dầu trong nước theo đúng quy định tại Nghị định 83 và Nghị định 95 của Chính phủ, bảo đảm phù hợp với diễn biến giá xăng dầu thế giới; sử dụng linh hoạt, hiệu quả công cụ Quỹ Bình ổn giá nhằm hạn chế mức biến động mạnh của giá xăng dầu trong nước so với biến động của giá thế giới.
Bộ Công Thương đã chủ động kiến nghị các cấp có thẩm quyền điều chỉnh giảm một số loại thuế trong cơ cấu giá xăng dầu nhằm kiềm chế tốc độ tăng giá xăng dầu trong nước, góp phần thực hiện mục tiêu kiểm soát lạm phát và hỗ trợ phục hồi, phát triển kinh tế, bảo đảm hài hòa lợi ích giữa các chủ thể kinh doanh và sử dụng xăng dầu.
Trước các vướng mắc của Nhà máy lọc hóa dầu Nghi Sơn, Bộ Công Thương đã chủ động, tích cực chỉ đạo xử lý các vấn đề của Nhà máy theo chức năng, nhiệm vụ và thẩm quyền được giao, song theo ông, khó khăn chủ yếu hiện nay của Nhà máy là vấn đề tài chính.
Vì vậy, để xử lý các khó khăn này, các Bên tham gia góp vốn tại Dự án, Nhà máy và các Ngân hàng tài trợ vốn đang tích cực đàm phán để thống nhất phương án tái cấu trúc tài chính phù hợp.
“Theo chức năng, nhiệm vụ được giao, Bộ Công Thương đã và đang phối hợp với Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp (cơ quan chủ trì chỉ đạo PVN) trong quá trình triển khai các chỉ đạo của Thủ tướng để tháo gỡ khó khăn cho Nhà máy, góp phần duy trì ổn định nguồn cung xăng dầu cho thị trường trong nước,” ông Diên nhấn mạnh.
