 |
| Đột phá chính sách mở đường cho thị trường lưu trữ năng lượng. Ảnh minh họa |
Hội nghị đa bên diễn ra từ ngày 1/12 – 3/12 tại Hà Nội, đánh dấu sự đồng thuận giữa cơ quan quản lý (Bộ Công Thương), Viện Năng lượng, doanh nghiệp điện lực (Tập đoàn Điện lực Việt Nam - EVN và các đơn vị thành viên), các khu công nghiệp và các tổ chức tài chính (Ngân hàng phát triển châu Á - ADB, Quỹ Đổi mới năng lượng, Liên minh năng lượng toàn cầu vì con người và hành tinh - GEAPP...) trong việc thúc đẩy các khung kỹ thuật, mô hình thí điểm và cấu trúc tài chính cần thiết cho BESS.
Hội nghị nhằm rà soát tiến độ chính sách, các kết quả kỹ thuật và các đề xuất tài chính đang định hình danh mục dự án lưu trữ năng lượng hướng tới mục tiêu 10.000–16.300 MW vào năm 2030 theo Quy hoạch Điện VIII điều chỉnh.
Tầm nhìn xa hơn đến năm 2050, công suất lưu trữ có thể đạt 96 GW – một bước chuyển quan trọng trong quá trình tái cấu trúc hệ thống điện theo hướng tăng tỷ trọng năng lượng tái tạo. Các phiên làm việc tập trung vào chuyển hóa chính sách thành các dự án có thể đầu tư và mô hình kinh doanh có khả năng nhân rộng.
Từ định hướng chính sách đến các dự án có thể đầu tư
Một trong những nội dung trọng tâm là lộ trình phát triển hệ thống pin lưu trữ năng lượng (BESS) giai đoạn 2025–2030. EVN đang xem xét giao 5 Tổng công ty Điện lực triển khai khoảng 1.200 MW BESS trong giai đoạn đầu.
Các nền tảng pháp lý đã bắt đầu hình thành, bao gồm yêu cầu tích hợp lưu trữ với các dự án năng lượng tái tạo và phương pháp tính giá dịch vụ điện liên quan đến BESS.
Thông tư quy định cơ chế giá cho dịch vụ điện đối với BESS, dự kiến ban hành cuối 2025 hoặc đầu 2026, được đánh giá là điều kiện cần để hình thành thị trường và thu hút dòng vốn đầu tư.
"Bộ Công Thương đang triển khai một cách hệ thống để tạo dựng các điều kiện pháp lý cần thiết nhằm đưa lưu trữ năng lượng trở thành một lĩnh vực thực tiễn và thu hút đầu tư tại Việt Nam. Các thông tư này xây dựng khung giá và yêu cầu tích hợp, giúp thị trường có định hướng rõ ràng," ông Trần Cao Thắng, đại diện Cục Điều tiết Điện lực, Bộ Công Thương, cho biết.
 |
| Các đại biểu tham gia phiên kỹ thuật vào ngày 2/12, thảo luận về định hướng phát triển của Việt Nam đối với tích hợp lưới điện, hạ tầng lưới và triển khai BESS theo Quy hoạch Điện VIII. Ảnh: GEAPP |
Nghiên cứu kỹ thuật và thí điểm tạo dữ liệu cho thị trường
Cuộc họp của Nhóm Công tác kỹ thuật 3 về tích hợp lưới điện và Nhóm Công tác BESS đã rà soát các nghiên cứu của Viện Năng lượng về cơ chế giá cho lưu trữ quy mô lưới và phân tán.
Một loạt dự án thí điểm đang cung cấp dữ liệu quan trọng cho việc xây dựng tiêu chuẩn kỹ thuật và mô hình tài chính, gồm: Dự án 50 MW/50 MWh của EVN Hà Nội cho thấy khả năng dịch chuyển phụ tải và điều tần.
Tại TP HCM, hệ thống 5 MW/10 MWh ở Khu công nghiệp Tân Phú Trung là một trong những mô hình BESS phân tán đầu tiên. Hay các nhà phát triển tư nhân như VinEnergo đang thử nghiệm BESS kết hợp điện mặt trời tại cơ sở sản xuất.
 |
| Cuộc họp của Nhóm Công tác Kỹ thuật 3 quy tụ các đại biểu nhằm tăng cường sự thống nhất về tích hợp lưới điện, hạ tầng lưới và hệ thống pin lưu trữ năng lượng (BESS) khi Việt Nam tiến tới các giải pháp lưu trữ có khả năng mở rộng. Ảnh: GEAPP |
Nhiều khu công nghiệp đang nghiên cứu mô hình mini-grid kết hợp điện mặt trời áp mái và BESS sau công tơ – xu hướng diễn ra rõ nét trong bối cảnh gần 400 khu công nghiệp trên toàn quốc chịu áp lực giảm chi phí giờ cao điểm và yêu cầu xanh hóa chuỗi cung ứng.
 |
| Bà Nguyễn Thị Thanh Minh, Giám đốc quốc gia Việt Nam của GEAPP. Ảnh: GEAPP |
Theo bà Nguyễn Thị Thanh Minh, Giám đốc quốc gia Việt Nam của GEAPP, khu công nghiệp đang trở thành bệ phóng cho tương lai năng lượng sạch của Đông Nam Á. "Chúng tôi đã tham gia nghiên cứu khả thi tại một nhà máy may ở VSIP Hải Phòng, cho thấy mô hình lưu trữ sau công tơ kết hợp điện mặt trời không chỉ cần thiết cho môi trường, mà còn mang lại hiệu quả kinh tế rõ rệt cho các nhà máy muốn có nguồn điện ổn định và chi phí bền vững.” bà Minh nhấn mạnh
Sức ép giảm phát thải từ các tập đoàn đa quốc gia cũng khiến BESS trở thành một yếu tố cạnh tranh trong chuỗi cung ứng sản xuất tại Việt Nam.
Tài chính xúc tác: Chìa khóa vượt qua rủi ro giai đoạn đầu
Lưu trữ năng lượng là lĩnh vực còn mới, chịu rủi ro cao và thời gian hoàn vốn dài. Bởi vậy, nguồn vốn hỗn hợp và vốn từ thiện được xem là cơ chế quan trọng giúp giảm thiểu rủi ro cho các dự án tiên phong.
 |
| Bà Kitty Bu, Phó Chủ tịch phụ trách Đông Nam Á của GEAPP. Ảnh: GEAPP |
Bà Kitty Bu, Phó Chủ tịch phụ trách Đông Nam Á của GEAPP, nhận định: “Việt Nam đã đạt đến điểm bứt phá khi khung chính sách, năng lực kỹ thuật và nhu cầu của doanh nghiệp đang hội tụ. Điều cần thiết hiện nay là nguồn vốn xúc tác để giảm thiểu rủi ro cho những dự án tiên phong và chứng minh các mô hình kinh doanh khả thi.”
GEAPP đang cung cấp tài trợ cho dự án thí điểm quy mô lưới 50 MW/50 MWh của EVN Hà Nội và hỗ trợ kỹ thuật cho các dự án lưu trữ phân tán, bao gồm hệ thống BESS 5 MW/10MWh nằm trong Khu công nghiệp Tân Phú Trung, TP HCM.
Các nền tảng như “Tăng cường tiếp cận BESS cho các nền kinh tế carbon thấp” (ENABLE), đang được xây dựng nhằm hỗ trợ các dự án thí điểm thông qua cơ chế giảm rủi ro và hỗ trợ kỹ thuật ở Việt Nam, Philippines và Indonesia.
Đồng thời, GEAPP phối hợp với Cơ quan tiền tệ Singapore lập quỹ hỗ trợ đóng cửa các nhà máy nhiệt điện than, hướng tới mục tiêu trung hòa carbon năm 2030-2035
Các dự án thí điểm như EVN Hà Nội sẽ trở thành cơ sở để ngân hàng trong nước đánh giá và cấp vốn, tạo tiền đề mở rộng pin lưu trữ trên toàn quốc.
Trong tương lai, GEAPP dự kiến mở rộng hỗ trợ các dự án khác như dự án Nhà máy Điện gió Hải Anh với quy mô công suất 40 MW, đồng thời phối hợp chặt chẽ với các tổ chức phát triển để học hỏi kinh nghiệm quốc tế.
Mở rộng ứng dụng sang giao thông xanh
 |
| Các chuyên gia GEAPP và RCEE đã chia sẻ cách việc mở rộng điện mặt trời và BESS tại các khu công nghiệp có thể thúc đẩy các mục tiêu giảm phát thải của Việt Nam. Ảnh: GEAPP |
BESS không chỉ ứng dụng trong công nghiệp. GEAPP đang hợp tác với Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) thí điểm mô hình điện mặt trời áp mái kết hợp BESS tại các cửa hàng xăng dầu trên các tuyến quốc lộ.
Bên cạnh đó, nghiên cứu mô hình trạm đổi pin cho xe máy điện tại Hà Nội, TP HCM và Đà Nẵng. Đến nay, đã có 2 dự án thí điểm trạm đổi pin xe máy điện tại Hà Nội được triển khai trong năm 2025. Việc hợp tác với Selex Motors giúp sử dụng loại pin tương thích với khoảng 70% các mẫu xe điện đang lưu hành, phục vụ nhóm người dùng có tần suất di chuyển cao như những người đưa hàng (shipper).
Về quản lý pin sau khi hết vòng đời, hiện GEAPP cũng đang phối hợp với Bộ Công Thương và EVN nghiên cứu chính sách trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất để thu hồi và xử lý pin, bảo vệ môi trường. GEAPP sẽ tiếp tục đề xuất kỹ thuật và mô hình quản lý vòng đời pin trong các dự án sắp tới.
Bước sang năm 2026, kỳ vọng chung là Việt Nam có thể thúc đẩy làn sóng thí điểm tiếp theo, chuẩn hóa tiêu chuẩn kỹ thuật và mở rộng mô hình thương mại BESS. Những tiến triển này giúp giảm rủi ro, nâng niềm tin của nhà đầu tư và đặt nền móng để Việt Nam trở thành một trong những điểm sáng khu vực về ứng dụng lưu trữ năng lượng trong tiến trình khử carbon.
