Thảo luận tại phiên họp Quốc hội sáng 30/10, đa số các đại biểu đồng tình cần thiết ban hành Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021 – 2025, áp dụng mô hình kinh tế phù hợp, mô hình kinh tế tuần hoàn, kinh tế xanh để tạo động lực tăng trưởng.

Làm rõ nguyên nhân dẫn đến 5/22 mục tiêu chưa hoàn thành

Tổng kết quá trình triển khai Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2016 - 2020 theo Nghị quyết số 24/2016/QH14 ngày 08/11/2016 của Quốc hội cho thấy kế hoạch triển khai bài bản, đúng hướng, đạt nhiều kết quả tích cực với 17/22 mục tiêu hoàn thành, đạt 77,3% tổng số mục tiêu đề ra. Tuy nhiên vẫn còn 05/22 mục tiêu chưa hoàn thành, liên quan đến khu vực công như cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước (DNNN), cơ cấu lại đầu tư công, phát triển doanh nghiệp và đào tạo lao động. Quá trình thực hiện Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2016 – 2020 cũng bộc lộ một số hạn chế cần rút kinh nghiệm.

Tại phiên thảo luận, đại biểu Bùi Văn Nghiêm - Đoàn ĐBQH tỉnh Vĩnh Long và các đại biểu chỉ ra rằng, bên cạnh những kết quả đạt được, cần làm rõ nguyên nhân chủ quan và khách quan dẫn đến 5/22 mục tiêu không hoàn thành trong Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2016 - 2020.

Đại biểu Bùi Văn Nghiêm - Đoàn ĐBQH tỉnh Vĩnh Long phát biểu từ điểm cầu Vĩnh Long

Các đại biểu đồng thời đề nghị Chính phủ làm rõ tác động của việc không hoàn thành các mục tiêu này ảnh hưởng đến kết quả thực hiện cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2016 - 2020 và việc xác định các mục tiêu trong Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021 - 2025.

Một số đại biểu phân tích, giai đoạn 2016-2020 vừa qua, cơ cấu lại đầu tư công chưa đáp ứng yêu cầu, tiến độ giải ngân vốn đầu tư công chậm, hiệu quả đầu tư công chưa cao, chưa phát huy được vai trò dẫn dắt của đầu tư công. Cơ cấu lại các tổ chức tín dụng, nhất là các ngân hàng thương mại yếu kém còn chậm, chi phí vốn còn cao. Sắp xếp lại, cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước tại DNNN còn chậm tiến độ, đạt tỷ lệ thấp so với kế hoạch, hiệu quả hoạt động của DNNN chưa tương xứng với nguồn lực được giao, một số dự án đầu tư kém hiệu quả, thua lỗ kéo dài chậm được xử lý dứt điểm. Công tác đổi mới hệ thống tổ chức các đơn vị sự nghiệp công lập chuyển biến chậm. Kinh tế tư nhân chưa đáp ứng được vai trò là một động lực quan trọng của nền kinh tế. Tổ chức kinh tế tập thể, hợp tác xã phần lớn có quy mô nhỏ, năng lực nội tại còn yếu.

Bên cạnh đó, hiệu quả, tính bền vững và khả năng thích ứng của nền kinh tế chưa cao. Khả năng tự chủ của nền kinh tế chịu ảnh hưởng mạnh từ hoạt động sản xuất, kinh doanh ở khu vực có vốn đầu tư nước ngoài và một số thị trường lớn. Động lực của tăng trưởng là xuất khẩu hàng hóa nhưng còn phụ thuộc lớn vào xuất khẩu từ khu vực doanh nghiệp FDI. Mục tiêu phát triển công nghiệp hỗ trợ, thu hút công nghệ cao, công nghệ nguồn và chuyển giao công nghệ thông qua thu hút FDI chưa đạt kết quả mong muốn.

Từ những phân tích trên, các đại biểu đề nghị chỉ rõ nguyên nhân đối với hạn chế, yếu kém của từng nội dung cụ thể, trong đó cần đi sâu phân tích, đánh giá cụ thể hơn nguyên nhân chủ quan quản trị, điều hành và các nguyên nhân khách quan như tình hình dịch Covid-19 diễn biến phức tạp, cơ cấu lại nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng là những vấn đề phức tạp, đòi hỏi thực hiện trong dài hạn…

Cần thiết ban hành Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021 – 2025

Nhấn mạnh sự cần thiết ban hành Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021 – 2025, đại biểu Đào Hồng Vận - Đoàn ĐBQH tỉnh Hưng Yên và một số đại biểu cho biết, cần nhìn nhận cơ cấu lại nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng và chuyển đổi phương thức phát triển kinh tế là quá trình thường xuyên, liên tục phục vụ cho mục tiêu phát triển phù hợp trong từng thời kỳ.

Đại biểu Đào Hồng Vận - Đoàn ĐBQH tỉnh Hưng Yên phát biểu từ điểm cầu Hưng Yên

Một cơ cấu kinh tế hợp lý, hiệu quả, một mô hình tăng trưởng năng động, bền vững cần một quá trình tích lũy những nhân tố tăng trưởng mới, tạo lập vững chắc các nền tảng về thể chế, khoa học, công nghệ và nguồn nhân lực chất lượng cao, đồng thời phải giải quyết tốt các vấn đề xã hội, bảo vệ môi trường, đặc biệt là vấn đề việc làm, xóa đói giảm nghèo, vấn đề nông thôn - nông nghiệp - nông dân, bảo đảm an sinh xã hội, phúc lợi xã hội, trật tự và an toàn xã hội.

Trước những biến động to lớn và khó dự đoán trong nền kinh tế thế giới, đặc biệt là cuộc khủng hoảng đại dịch Covid-19 trong 2 năm qua, những thách thức lớn đi kèm cơ hội mới đòi hỏi Chính phủ phải tiếp tục chuyển đổi phương thức phát triển, xây dựng mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp phù hợp đối với những nội dung ưu tiên.

Song song, cần tập trung nguồn lực để thực hiện cơ cấu lại nền kinh tế nhằm khắc phục hạn chế, yếu kém, đạt hiệu quả cao hơn và tạo sự chuyển biến tích cực trong đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế trong giai đoạn mới.

Đại biểu Trần Hữu Hậu - Đoàn ĐBQH tỉnh Tây Ninh và một số đại biểu cũng cho rằng một số vấn đề mới cần được nghiên cứu, bổ sung trong thời gian tới như lấy liên kết vùng, phát triển đô thị, kinh tế đô thị làm trọng điểm. Lấy xác định các ngành, sản phẩm, lĩnh vực có hiệu quả cao, đóng góp lớn và sức lan tỏa rộng trong nền kinh tế, nhất là các ngành dựa trên công nghệ và tri thức tiên tiến làm khâu đột phá.

Cơ cấu lại nền kinh tế gắn với tích cực và chủ động hội nhập quốc tế, tăng trưởng dựa vào tăng cường năng lực cạnh tranh quốc gia, không ngừng cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh nhằm khai thác hiệu quả tiềm năng của thị trường trong nước và thị trường quốc tế. Đẩy mạnh huy động nguồn lực xã hội nhất là từ khu vực kinh tế tư nhân, tăng trưởng bao trùm, phát huy vai trò của văn hóa, không để ai bị bỏ lại phía sau.

Đẩy nhanh liên kết kinh tế vùng, tránh phân bổ nguồn lực dàn trải, cải thiện tính hiệu quả của đầu tư công

Trong khuôn khổ phiên thảo luận, các đại biểu cũng phân tích, cho ý kiến về quan điểm và mục tiêu tổng quát, mục tiêu, chỉ tiêu cụ thể; nhiệm vụ, giải pháp cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021 – 2025, nguồn lực và phương thức huy động, tổ chức thực hiện.

Đại biểu Nguyễn Văn Cảnh – Đoàn ĐBQH tỉnh Bình Định nhận định, liên kết kinh tế vùng sẽ tạo động lực lớn cho các địa phương tận dụng tối đa lợi thế so sánh, tạo ra tính cạnh tranh cao hơn về kinh tế trong vùng. Theo đại biểu, thời gian qua, vẫn tồn tại tình trạng mỗi tỉnh thành đều muốn địa phương của mình được đầu tư đa ngành, đa lĩnh vực, nên nguồn lực đầu tư dàn trải, trùng lặp, đầu tư công kém hiệu quả.

Nhằm đẩy nhanh quá trình liên kết vùng giữa các địa phương, đại biểu đề nghị Trung ương có chính sách ưu tiên đầu tư cho các địa phương có liên kết vùng với nhau, qua đó mang lại hiệu quả cao trong liên kết vùng, tạo tiền đề để các địa phương phối hợp với nhau trong các lĩnh vực có lợi thế so sánh, tránh đầu tư dàn trải làm giảm hiệu quả nguồn lực của trung ương. Ngoài ra, đại biểu đề nghị khoản 4, Điều 3 của Nghị quyết, cụm từ “tăng cường liên kết vùng” cần được viết lại thành “chính sách ưu tiên đầu tư công cho liên kết vùng”.

Bên cạnh đó, với các địa phương chưa liên kết cao, đề nghị trung ương xem xét, hỗ trợ ngân sách dựa trên hiệu quả của từng lĩnh vực có lợi thế như du lịch, nông nghiệp, giáo dục, y tế… Đồng thời tiến hành đánh giá để ưu tiên hỗ trợ ngân sách đầu tư phát triển cho đúng lĩnh vực mà địa phương phát huy được hiệu quả kinh tế cao. Địa phương đầu tư kém hiệu quả trên nhiều lĩnh vực sẽ nhận hỗ trợ cho các chính sách về an sinh xã hội.

Đại biểu Chau Chắc - Đoàn ĐBQH tỉnh An Giang và một số đại biểu chỉ ra rằng, thực tế sự liên kết phát triển kinh tế vùng cho đến nay còn hạn chế, chưa có sự gắn kết giữa các địa phương, đầu tư chủ yếu chú trọng vùng lõi là các trung tâm, thành phố lớn mà bỏ qua các địa phương lân cận đóng vai trò là vệ tinh. Do đó, đại biểu đề nghị cần đánh giá đúng những tồn tại liên kết vùng trong phát triển kinh tế trong những năm vừa qua, đưa ra giải pháp căn cơ, nhằm phát huy sức mạnh tổng hợp của liên kết vùng.

Tại đầu cầu TPHCM, đại biểu Trần Hoàng Ngân đánh giá rất cao báo cáo chi tiết của Chính phủ về Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025, báo cáo thẩm tra của Quốc hội đảm bảo khách quan và khoa học. Góp ý về Kế hoạch, đại biểu cho rằng Chính phủ cần có kịch bản ứng phó không để kinh tế vĩ mô bất ổn, kiến nghị Chính phủ bình ổn giá xăng dầu, việc giải ngân đầu tư công cũng cần tập trung xử lý.

Lưu ý nền kinh tế của Việt Nam rất mở, đại biểu Trần Hoàng Ngân cũng kiến nghị Chính phủ cần có kịch bản ứng phó, không để kinh tế vĩ mô bất ổn trước những tác động từ kinh tế thế giới, nhất là việc các nước đang tung ra các gói kích thích nền kinh tế làm tăng tổng cầu có thể khiến chi phí giá cả tăng cao, đặc biệt là giá xăng dầu có thể tác động đến lạm phát trong thời gian tới, đặc biệt là các chi phí, dự toán đầu tư có thể thay đổi.

“Đề nghị Chính phủ sớm xem xét can thiệp bình ổn giá xăng dầu vì hiện nay xăng dầu tăng nhanh, chúng ta còn dư địa, công cụ như các loại thuế, phí cần phải được sử dụng khi giá xăng dầu tăng lên. Giải ngân đầu tư công vẫn là điểm nghẽn, điểm yếu cần rà soát chỉ ra các nguyên nhân. Phân bổ vốn đầu tư cần thực hiện theo đúng mục tiêu cơ cấu lại nền kinh tế. Ưu tiên phân bổ vốn cho hạ tầng, liên kết vùng, liên kết ngành, hạ tầng kinh tế số, chuyển đổi số, thúc đẩy đổi mới sáng tạo", ông Trần Hoàng Ngân kiến nghị.