Theo báo cáo, năm 2022 được coi là “thời kỳ Phục hưng” cho ngành cá tra của Việt Nam với kim ngạch xuất khẩu cao nhất từ trước đến nay, với mức tăng 63% so với cùng kỳ năm 2021. Động lực chính đằng sau sự tăng trưởng này là nhu cầu cao trên thị trường Mỹ, được hỗ trợ một phần bởi sự thiếu hụt về nguồn cung cá thịt trắng (vốn được gây ra bởi cuộc chiến Nga – Ukraine).
Tuy nhiên, ngành thủy sản đã phải đối mặt với những thách thức trong nửa sau của năm 2022 do lạm phát kéo dài và hàng tồn kho của các nhà bán lẻ tăng cao, ảnh hưởng lớn tới hoạt động xuất khẩu. Diễn biến không mấy khả quan này khả năng sẽ tiếp diễn trong nửa đầu năm 2023.
Giá xuất khẩu thủy sản sang Mỹ đã giảm một nửa so với thời kỳ đỉnh. Mỹ cũng là thị trường có mức chiết khấu cao nhất trong số các thị trường xuất khẩu. Trong khi đó, do giá xuất khẩu sang Mỹ là giá tham chiếu cho các thị trường khác nên sự sụt giảm giá tại Mỹ cũng đang gây áp lực lên giá bán chung của toàn ngành.
Ngoài ra, khối lượng xuất khẩu sang Mỹ đang cho thấy triển vọng ảm đạm trong nửa đầu năm 2023. Hệ quả là CTCP Vĩnh Hoàn (HoSE: VHC) đã sụt giảm doanh thu nghiêm trọng trong quý 4/2022 và tình trạng này dự kiến sẽ tiếp tục kéo dài đến nửa đầu năm 2023.
Theo VDSC. |
Theo VDSC. |
Trong bối cảnh đó, thị trường Trung Quốc lại có phần “tươi sáng hơn” khi nhu cầu về cá tra được dự kiến sẽ tăng khi nền kinh tế mở cửa trở lại. Dù vậy, xuất khẩu cá tra của Việt Nam sang thị trường này cho đến nay vẫn chưa có sự cải thiện đáng kể (dù thị trường này đã mở cửa trở lại từ đầu năm 2023).
Các chuyên gia cho rằng, có thể do nhu cầu vẫn chưa phục hồi hoàn toàn trong bối cảnh người Trung Quốc giảm thu nhập và sự phục hồi chậm của dịch vụ nhà hàng (các dịch vụ có thể mở cửa trở lại hoàn toàn sau khoảng 3-6 tháng khi người dân đã thích nghi với trạng thái bình thường mới).
Báo cáo của VDSC cho biết, dựa trên thông tin từ các doanh nghiệp chế biến cá tra, đơn hàng từ Trung Quốc dự kiến sẽ tăng dần từ quý 2/2023. Tuy nhiên, bất chấp sự phục hồi này, giá bán tại Trung Quốc dự đoán vẫn sẽ ở mức thấp trong tương lai gần.
Đáng chú ý, tác động của sự kiện trên đối với các doanh nghiệp sẽ không đồng nhất. Mặc dù các công ty có doanh thu xuất khẩu tại Trung Quốc có thể sẽ được hưởng lợi (như ANV, IDI) nhưng điều này không đủ để đưa ngành thủy sản sang một chu kỳ bùng nổ mới.
Theo VDSC. |
Thứ nhất, sự phục hồi dự kiến của thị trường Trung Quốc dự kiến chỉ bù đắp một phần sự sụt giảm ở các thị trường khác trong năm 2023.
Thứ hai, các chuyên gia nhận thấy sự phục hồi chủ yếu về mặt sản lượng xuất khẩu, giá bán dự kiến sẽ vẫn ở mức thấp và giá cá nguyên liệu vẫn ở mức cao, dẫn đến chênh lệch âm giữa giá bán và giá nguyên liệu. Điều này sẽ thu hẹp biên lợi nhuận gộp của các doanh nghiệp. Do đó, bất chấp tác động tích cực từ việc Trung Quốc mở cửa trở lại, lợi nhuận của hầu hết các doanh nghiệp cá tra sẽ tăng trưởng âm trong năm 2023.
Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), năm 2022, Trung Quốc và Mỹ là một trong hai thị trường xuất khẩu cá tra lớn nhất của Việt Nam. Trong đó, xuất khẩu cá tra sang Trung Quốc đạt 712 triệu USD, chiếm tỷ trọng khoảng 29% trong tổng kim ngạch xuất khẩu cá tra của Việt Nam. Tại thị trường Mỹ, xuất khẩu cá tra đạt 537 triệu USD, tương ứng chiếm khoảng 22%.
Bước sang năm 2023, ngay trong tháng đầu tiên của năm, kết quả xuất khẩu thủy sản sang Trung Quốc và Mỹ lại không mấy khả quan khi giảm lần lượt 65% và 82% về kim ngạch so với cùng kỳ năm 2022.