Nông dân Việt Nam thu hoạch gạo. Ảnh: tuyengiao

Các nhà nhập khẩu lương thực trên toàn thế giới đang ở trong một cuộc cạnh tranh nguồn cung khốc liệt, sau khi chiến dịch quân sự của Nga tại Ukraine đã cắt đứt gần như hoàn toàn các chuyến hàng xuất khẩu ngũ cốc từ hai nước này. Dưới tư cách là những nhà xuất khẩu ngũ cốc trọng yếu, Nga và Ukraine chiếm tới 25% lượng xuất khẩu lúa mì và 16% lượng ngô xuất khẩu trên thế giới.

Giá lúa mì tại Chicago đạt mức cao kỷ lục vào tuần trước trong khi giá ngô leo lên mức cao nhất trong một thập kỷ sau khi Ukraine bị buộc phải đóng cửa các cảng của mình và Nga bị ảnh hưởng bởi các lệnh trừng phạt từ phương Tây.

Thông thường, gạo luôn được giao dịch ở mức cao hơn so với lúa mỳ. Tuy nhiên kể từ khi lúa mỳ tăng vọt 50% so với tháng trước, sự khác biệt giữa hai loại ngũ cốc này đã được cắt giảm. Lúa mỳ thậm chí còn trở nên đắt hơn một số loại gạo cấp thấp.

Giá ngô tăng cao khiến nhiều nhà sản xuất thức ăn chăn nuôi chuyển sang sử dụng gạo tấm. Ảnh: CNBC

Cắt giảm ngô trong sản xuất thức ăn chăn nuôi

Do giá của cả lúa mỳ lẫn ngô đều tăng đột biến, người mua bị buộc phải tìm kiếm các lựa chọn thay thế khác, kể cả những người mua tại Trung Quốc – thị trường thức ăn chăn nuôi lớn nhất thế giới.

Theo nhiều người bán hàng và các nhà phân tích, các nhà nhập khẩu đang đàm phán để gia tăng khối lượng nhập khẩu gạo tấm – sản phẩm gạo chất lượng thấp bị vỡ trong quá trình xay xát – để làm một lựa chọn thức ăn thay thế cho vật nuôi. Nhà kinh tế gạo Shirley Mustafa của FAO có trụ sở tại Rome nhận định hứng thú của thị trường vào gạo tấm cho vật nuôi vẫn sẽ được duy trì nếu như các yếu tố khiến thị trường lúa mỳ và ngô tăng giá không thay đổi.

Trong năm 2022, Trung Quốc đã đặt hàng tới 2 triệu tấn ngô nhập khẩu từ Ukraine. Tuy nhiên, hầu hết các lô hàng này hiện đang gặp gián đoạn do sự tắc nghẽn chuỗi logistics của Ukraine. Thay vào đó, một nhà kinh doanh gạo tại Bắc Kinh cho biết Trung Quốc dự kiến sẽ nhập khẩu khoảng 3 triệu tấn gạo tấm thay cho số ngô không thể cập cảng Trung Quốc. Một nguồn tin khác lại chia sẻ một nhà nhập khẩu gạo tại tỉnh Quảng Đông cũng đang tìm đến nguồn cung gạo tấm Thái Lan, trong khi những nhà nhập khẩu khác lại tìm mua gạo tấm từ Ấn Độ để làm thức ăn chăn nuôi.

Theo ông B.V. Krishna Rao, chủ tịch Hiệp hội các nhà xuất khẩu gạo của Ấn Độ, nhu cầu dành cho gạo tấm Ấn Độ tăng lên do giá ngô tăng cao hơn và do các nhà sản xuất thức ăn chăn nuôi đang cố gắng thay thế ngô bằng gạo. Giá gạo tấm Ấn Độ đã tăng lên mức 320 USD / tấn thay vì mức 290 USD / tấn của tháng 2 trước đó.

Tại Thái Lan, giá gạo tấm cũng bị đẩy lên cao hơn trên khắp đất nước do các nhà sản xuất thức ăn chăn nuôi tại đây cũng đang cân nhắc sử dụng nhiều gạo tấm hơn để thay thế ngô. Theo một thương nhân tại Bangkok, nhu cầu gạo chất lượng thấp cho ngành sản xuất thức ăn chăn nuôi của Thái Lan đang tăng lên đáng kể. Vì vậy có khả năng phần lớn gạo tấm của Thái Lan sẽ được tiêu thụ ở thị trường nội địa.

Một nhà kinh doanh ngũ cốc có trụ sở tại Singapore nhận định hiện gạo tấm chủ yếu dành cho lĩnh vực thức ăn chăn nuôi. Tuy nhiên nếu tranh chấp kéo dài và người mua không có đủ lúa mì thì vấn đề an ninh lương thực sẽ bị ảnh hưởng. Tới lúc đó, người mua sẽ tìm mọi cách có thể để thay thế lúa mỳ đắt tiền bằng gạo hoặc các lựa chọn thay thế khác.

Xuất khẩu gạo tại Thái Lan. Ảnh: Bangkok Post

Giá gạo tăng theo giá lúa mì và ngô

Sự chuyển đổi trong thức ăn chăn nuôi sẽ không phải là sự thay đổi duy nhất khi có khả năng nhiều người sẽ chuyển sang dùng gạo cho bữa ăn của mình do giá lúa mỳ tăng vọt. Do nhu cầu lương thực và thức ăn chăn nuôi tăng 5% lên khoảng 421,50 USD / tấn, giá gạo tiêu chuẩn của các nhà xuất khẩu Thái Lan đã đạt mức tăng hàng tuần cao nhất từ tháng 10/2020.

Giá gạo xuất khẩu từ các thị trường lớn khác như Việt Nam và Ấn Độ cũng ghi nhận sự tăng giá. Theo các chuyên gia, nếu sự gián đoạn ở Biển Đen vẫn tiếp diễn, giá gạo còn có thể tiếp tục tăng cao hơn nữa.

Trong quý II, một yếu tố khác có khả năng đóng góp vào nguyên nhân giá gạo toàn cầu tăng là việc người tiêu dùng lúa mì tại Ấn Độ - quốc gia tiêu thụ gạo nhiều thứ 2 thế giới sau Trung Quốc – chuyển sang dùng gạo do giá lúa mì nội địa tăng cao kỷ lục. Theo chủ tịch danh dự Chookiat Ophaswongse của Hiệp hội các nhà xuất khẩu gạo Thái Lan, điều này sẽ khiến lượng gạo tồn kho sụt giảm nhanh chóng.

Mặc dù Bộ Nông nghiệp Mỹ dự kiến lượng gạo tồn kho toàn cầu sẽ đạt kỷ lục 190 triệu tấn trong năm 2022, sản lượng gạo toàn cầu chỉ vượt mức tiêu thụ của thế giới 5 triệu tấn. Nếu nhu cầu tăng đột ngột, số gạo tồn kho này chắc chắn sẽ bị cạn kiệt một cách nhanh chóng và ảnh hưởng tiêu cực tới tâm lý thị trường.

Giá gạo tăng còn gây nên một hiệu ứng không mong muốn khác chính là làm gia tăng lo ngại về an ninh lương thực cho một số quốc gia nghèo ở châu Phi và châu Á - nơi hàng triệu người sống dựa vào nguồn cung gạo giá rẻ luôn sẵn có.