Toàn cảnh hội nghị. Ảnh: Lê Hồng Nhung/Mekong ASEAN

Ngày 10/6, Đại sứ quán Australia tại Việt Nam, Chương trình Thương mại Khu vực và Phát triển (RT4D) phối hợp với Bộ Công Thương tổ chức Hội nghị kỷ niệm 15 năm thực thi Hiệp định thương mại tự do ASEAN – Australia – New Zealand (AANZFTA).

Hội nghị cũng giới thiệu bản nâng cấp của Hiệp định AANZFTA và đánh giá những tác động và tiềm năng đối với quan hệ thương mại, đầu tư.

Tại sự kiện, Đại sứ Australia tại Việt Nam Andrew Goledzinowski nhận định, AANZFTA là thỏa thuận khu vực đầu tiên có sự tham gia của hai nước. AANZFTA đã giúp giảm thuế cho 96% mặt hàng, góp phần đưa Australia đã trở thành đối tác quan trọng với Việt Nam.

Kể từ năm 2009 đến nay, quan hệ song phương giữa hai nước ghi nhận phát triển vượt bậc, tới năm 2024 được nâng cấp lên Đối tác Chiến lược toàn diện. Việt Nam có vai trò trung tâm trong Chiến lược Kinh tế Đông Nam Á đến năm 2040 của Chính phủ Australia. Australia kỳ vọng vào sự hợp tác sâu rộng hơn nữa với Việt Nam, hướng tới những lợi ích chung về kinh tế và thương mại.

Đại sứ Australia tại Việt Nam Andrew Goledzinowski. Ảnh: Lê Hồng Nhung/Mekong ASEAN

Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên, Bộ Công Thương Lương Hoàng Thái cho biết, AANZFTA được ký kết vào năm 2009 và có hiệu lực vào năm 2010, được đánh giá có tiêu chuẩn cao nhất trong số các FTA mà ASEAN là thành viên.

AANZFTA đã mở ra thời kỳ mới trong quan hệ thương mại giữa các bên sau gần 15 năm có hiệu lực. Riêng đối với Việt Nam, giai đoạn 2019 – 2023, kim ngạch thương mại Việt Nam – Australia đã tăng từ 3,4 tỷ USD lên 14 tỷ USD, thương mại với New Zealand tăng từ 300 triệu USD lên 1,3 tỷ USD.

Tỷ lệ tận dụng quy tắc xuất xứ của doanh nghiệp trong AANZFTA tương đối cao với hơn 40% trong năm 2023. “Điều này cho thấy Việt Nam, Australia và New Zealand đã tận dụng tốt những cơ hội mà AANZFTA mang lại”, ông Lương Hoàng Thái nhận định.

Giai đoạn 2020 – 2022, các nước ASEAN cùng New Zealand, Australia thống nhất nâng cấp FTA này để đảm bảo mức cam kết cao cũng như xử lý vấn đề mới nổi trong thương mại quốc tế thời kỳ mới.

Đề xuất các điểm có thể nâng cấp thuộc AANZFTA trong tương lai, PGS.TS Nguyễn Anh Tuấn, nguyên Tham tán công sứ, Đại sứ quán Việt Nam tại Australia cho rằng có 3 vấn đề mà AANZFTA có thể quan tâm, bao gồm đầu tư, thương mại và phát triển bền vững, hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ.

Cụ thể, theo ông Tuấn, Việt Nam, Australia, New Zealand có thể cùng nhau sửa đổi, thống nhất lại cơ chế giữa các nhà đầu tư, nhà nước trong AANZFTA, để bảo vệ các nhà đầu tư cũng như có hướng dẫn cụ thể để các bên thực hiện.

Thứ hai là chương thương mại và phát triển bền vững. Theo ông Tuấn, chương này phục vụ cho giảm phát thải để hướng đến mục tiêu netzero vào năm 2050. Do đó, đây là chương cơ sở trong hợp tác song phương, đa phương trong phát triển kinh tế xanh, tuần hoàn.

Thứ ba là vấn đề doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ. Hiện Việt Nam có 98% là doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ. Ở lần ký kết trước, doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ không được hưởng lợi, ngay cả khi tăng trưởng kinh tế thương mại với Australia và New Zealand thì doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ thực tế được hưởng ưu đãi rất ít. Nguyên nhân có thể do năng lực doanh nghiệp chưa đáp ứng, hoặc doanh nghiệp chưa hiểu hết hiệp định này để có thể tận dụng ưu đãi từ AANZFTA.

“Chương này sẽ là cơ sở pháp lý để hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ hưởng lợi nhiều nhất, đem lại lợi ích lớn nhất để không ai bị bỏ lại phía sau”, PGS. TS Nguyễn Anh Tuấn nhận định.

Chương trình Thương mại Khu vực vì Phát triển (RT4D) là chương trình khung cho Chương trình hỗ trợ thực hiện AANZFTA (AISP) và Chương trình hỗ trợ thực hiện RCEP (RISP). Chính phủ Australia cam kết tài trợ 46 triệu USD tới năm 2028 cho chương trình. Mục đích nhằm hỗ trợ các nước thành viên trong ASEAN tận dụng các lợi ích của bản nâng cấp hiệp định AANZFTA và RCEP. Chương trình cũng tập trung vào thương mại bao trùm, bao gồm bình đẳng giới, hỗ trợ người khuyết tật và hòa nhập xã hội.