Một mỏ than ở Kutai Kutai Kartanegara, miền đông Kalimantan, Indonesia. Quốc gia này có nguồn tài nguyên khoáng sản phong phú. Ảnh: Asia Times

Giải quyết vấn đề trong ngành khai khoáng

Indonesia là một quốc gia giàu tài nguyên khoáng sản. Không những là nhà sản xuất than lớn thứ tư thế giới, mà còn là nước xuất khẩu than nhiệt hàng đầu trên toàn cầu. Đặc biệt, quốc gia Đông Nam Á này là nơi có các mỏ thiếc, niken, coban và bôxít – một vài trong số đó là nguyên liệu thô quan trọng để sản xuất xe điện.

Tuy nhiên, theo Sáng kiến ​​Minh bạch Ngành công nghiệp Khai khoáng (EITI), mặc dù xuất khẩu lớn, nhưng riêng lĩnh vực khoáng sản và than đá chỉ đóng góp 5% vào GDP của Indonesia trong năm 2019.

Do vậy, quốc gia này đang tìm cách thay đổi. Để thúc đẩy nền kinh tế của mình, Indonesia cần chuyển đổi từ mô hình xuất khẩu nguyên liệu thô sang tập trung vào phát triển các ngành công nghiệp hạ nguồn.

Các hoạt động hạ nguồn liên quan đến việc chuyển nguyên liệu thô thành các thành phẩm hoàn chỉnh để gia tăng giá trị. Ví dụ, dầu thô có thể được tinh chế thành xăng, dầu diesel và chất dẻo.

Tổng thống Jokowi Widodo từng phát biểu: “Indonesia luôn xuất khẩu nguyên liệu thô, trong khi sẽ tốt hơn nếu chế biến và tiêu thụ chúng thông qua công nghiệp hạ nguồn hoặc trong nước”.

Indonesia mong muốn hồi sinh lĩnh vực tài nguyên của mình. Quốc gia này đang chuyển đổi từ khai thác và xuất khẩu nhiên liệu thô, sang công nghiệp hạ nguồn với giá trị cao hơn. Ảnh: CNBC

Nhà phân tích Shirley Zhang của Wood Mackenzie nhận xét, khai thác than đóng vai trò quan trọng đối với Indonesia. Bà nói rằng: “Than không chỉ giúp xoa dịu khủng hoảng năng lượng toàn cầu hiện nay, mà Indonesia - nhà xuất khẩu chủ chốt cũng sẽ được hưởng lợi về giá. Nó cũng đảm bảo an ninh năng lượng và tăng trưởng kinh tế của đất nước”.

Theo ước tính của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), sản lượng than của Indonesia đạt 564 triệu tấn vào năm 2020. Quốc gia này đã xuất khẩu 405 triệu tấn than (chiếm 31,2% lượng than xuất khẩu của thế giới) trong cùng năm.

Bà Zhang cho biết, than nhiệt là động lực chính của nền kinh tế Indonesia vì ngành sản xuất này đóng góp 26% GDP đất nước. Các hoạt động sản xuất hạ nguồn được dự báo sẽ tạo ra việc làm, tăng tỷ suất lợi nhuận cho lĩnh vực này, cũng như cắt giảm lượng khí thải carbon.

Trong khi đó, ông William Simadiputra, nhà phân tích tại DBS Group Research nhận xét: "Tác động của kế hoạch này được cho là tích cực. Vì các sản phẩm giá trị gia tăng có khả năng làm giảm hiệu suất tài chính của các công ty khai thác than trước nguy cơ biến động giá than".

Việc tập trung vào hạ nguồn cũng giảm khả năng chịu tác động từ thị trường giá cả hàng hoá và sự phụ thuộc vào nhập khẩu. Giống như Tổng thống Widodo từng nói rằng, người Indonesia cuối cùng sẽ được hưởng lợi.

Tận dụng tiềm năng để phát triển ngành pin xe điện

Indonesia đang đặt mục tiêu vào 3 lĩnh vực chính ở hạ nguồn, bao gồm công nghiệp khai thác và khoáng sản, công nghiệp than và nhiên liệu, công nghiệp nông nghiệp.

Theo Ban Điều phối Đầu tư của Indonesia (BKPM), nước này có trữ lượng niken lớn nhất thế giới và sở hữu 21 triệu tấn niken. Với lợi thế này, Indonesia có thể đặt mục tiêu có thể chuyển đổi niken thô thành các sản phẩm cao cấp hơn như pin lithium cho xe điện. Động thái này được ban đầu tư đánh giá là “sẽ mang lại tăng trưởng kinh tế cho đất nước”.

Vốn có lợi thế về niken, Indonesia có kế hoạch nghiên cứu và sản xuất pin lithium. Ảnh: National Geographic

Là một phần của kế hoạch chuyển đổi, Indonesia đã cấm xuất khẩu quặng niken vào tháng 1/2020. Ngoài ra chính phủ nước này đã cam kết ngừng dần xuất khẩu các nguyên liệu thô khác. "Chính phủ đang tiến hành nghiên cứu liên quan đến những đổi mới về pin lithium-ion. Dự kiến ​​trong vòng từ 2-3 năm tới, chúng tôi có thể sản xuất pin lithium", Tổng thống Indonesia Widodo cho biết.

Kế hoạch cắt giảm nhập khẩu LPG

Theo S&P Global, Indonesia là nhà nhập khẩu khi dầu mỏ hoá lỏng (LPG) lớn thứ tư ở châu Á và đang có kế hoạch “giảm phụ thuộc vào nhập khẩu LPG" - vì hoạt động này "tốn kém, đã tiêu tốn 50,6 nghìn tỷ Rupiah (3,6 tỷ USD) tiền trợ cấp”.

Bukit Asam, một công ty khai thác than quốc doanh của Indonesia đã khởi xướng dự án khí hóa than trị giá 2,3 tỷ USD với Pertamina, nhà phân phối LPG lớn nhất đất nước và công ty hóa chất công nghiệp Air Products của Mỹ.

Dự án dự kiến ​​sẽ tiêu thụ 6 triệu tấn than và sản xuất 1,4 triệu tấn dimethyl-ether (DME), một dạng nhiên liệu tái tạo có thể được sử dụng để thay thế dầu diesel và propan. Dự án này được dự báo sẽ giúp giảm 1 triệu tấn LPG nhập khẩu hàng năm. “Các hoạt động ở hạ nguồn sẽ giúp Indonesia tách khỏi hoạt động nhập khẩu năng lượng như LPG. Chúng tôi kỳ vọng nhập khẩu năng lượng giảm sẽ tác động tích cực đến cán cân thương mại của Indonesia, đặc biệt trong bối cảnh giá năng lượng đang có xu hướng cao như hiện nay”, nhà phân tích Zang cho biết.

Ngoài ra, nhà phân tích này cũng nhận xét rằng, Indonesia được hưởng lợi từ xu hướng năng lượng sạch và tái tạo nói chung trên thế giới và có tiềm năng trở thành quốc gia đi đầu trong lĩnh vực khử carbon. “Indonesia còn là cơ sở tài nguyên quan trọng cho các nguyên liệu thô cho xe điện như niken. Triển vọng sản xuất pin xe điện sẽ thúc đẩy tốc độ và quy mô của tiến trình khử cacbon trong lĩnh vực giao thông vận tải trên toàn thế giới", bà Zang nhận định.

Thách thức phía trước

Tuy nhiên, Indonesia vẫn còn một số thách thức phải được giải quyết trước khi đẩy mạnh công nghiệp hạ nguồn. Ví dụ, DME được coi là một loại nhiên liệu sinh học mới và thị trường nhỏ, vậy nên nó sẽ đắt hơn so với nhiên liệu hóa thạch. Ông Simadiputra cho biết: “Sự hỗ trợ từ chính phủ về việc thay thế LPG hiện có bằng DME là rất quan trọng. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan để đảm bảo quá trình chuyển đổi diễn ra suôn sẻ”.

Trong đó, sự hợp tác của Bukit Asam với Pertamina và Air Products “là một khởi đầu tốt theo quan điểm của chúng tôi,” ông nói. Còn theo Bộ trưởng Năng lượng và Tài nguyên Khoáng sản Arifin Tasrif, chính phủ Indonesia có kế hoạch thu hút sự phát triển của DME thông qua một số ưu đãi.

Theo nhà phân tích Shirley Zhang của Wood Mackenzie, chính phủ Indonesia cần có các chính sách và tài trợ để đảm bảo ngành tài nguyên của đất nước sẵn sàng cho một tương lai không có carbon. Nhưng những lo ngại về an ninh năng lượng đang tăng lên vì cuộc chiến ở Ukraine có thể làm lệch hướng kế hoạch. Điều này đặc biệt đúng với các quốc gia đang phát triển như Indonesia, vì than đá sẽ tiếp tục là nguồn năng lượng giá rẻ tại đây.