Ngày 16/11 tại Hà Nội, Bộ Tài nguyên và Môi trường tổ chức “Diễn đàn Kinh tế tuần hoàn Việt Nam 2023: Xây dựng Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện Kinh tế tuần hoàn”. Phát biểu khai mạc, Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Võ Tuấn Nhân cho rằng, các sáng kiến về kinh tế xanh, kinh tế carbon thấp, kinh tế tuần hoàn… là những nỗ lực của cộng đồng quốc tế để ứng phó với thách thức về cạn kiệt nguồn tài nguyên, suy thoái và ô nhiễm môi trường, tác động của biến đổi khí hậu ngày càng gia tăng đe dọa đến sự phát triển bền vững.
Đáng chú ý, kinh tế tuần hoàn là một mô hình kinh tế hướng tới sử dụng hiệu quả, tiết kiệm tài nguyên, tái chế chất thải, vừa góp phần bảo vệ môi trường vừa đem lại hiệu quả kinh tế. Đây được coi là một “giải pháp xanh” cho nền kinh tế bền vững, là một trong những nhiệm vụ quan trọng của thế giới.
"Phát triển kinh tế tuần hoàn không chỉ là tái sử dụng chất thải, coi chất thải là tài nguyên mà còn là sự kết nối giữa các hoạt động kinh tế một cách có tính toán từ trước, tạo thành các vòng tuần hoàn trong nền kinh tế. Kinh tế tuần hoàn có thể giữ cho dòng vật chất được sử dụng lâu dài, khôi phục và tái tạo các sản phẩm, vật liệu ở cuối mỗi vòng sản xuất hay tiêu dùng”, Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường nói.
Từ thực tế phát triển dựa vào các nguồn tài nguyên, lao động giá rẻ trong gần 40 năm qua đã giúp Việt Nam đạt được nhiều thành tựu về phát triển kinh tế xã hội. Tuy nhiên, ông Võ Tuấn Nhân cho rằng cũng như các quốc gia khác, Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều thách thức nghiêm trọng về cạn kiệt tài nguyên, ô nhiễm, suy thoái môi trường và biến đổi khí hậu.
Trước thực trạng trên, Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ 13 của Đảng đã khẳng định “khuyến khích phát triển mô hình kinh tế tuần hoàn để sử dụng tổng hợp và hiệu quả đầu ra của quá trình sản xuất”, Chiến lược phát triển kinh tế xã hội giai đoạn 2021-2030, các Nghị quyết của Đảng về các lĩnh vực năng lượng, công nghiệp hóa, đô thị hóa, nông nghiệp - nông thôn - nông dân, phát triển các vùng... đã có định hướng rõ nét.
Để hiện thực hóa các quan điểm chỉ đạo đó, Thứ trưởng Võ Tuấn Nhân cho biết, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã chủ trì, phối hợp với các Bộ và các cơ quan liên quan tổ chức xây dựng dự thảo Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện kinh tế tuần hoàn để cụ thể hóa lộ trình thực hiện kinh tế tuần hoàn được giao tại Điều 142 của Luật Bảo vệ môi trường và sẽ trình Thủ tướng Chính phủ xem xét ban hành cuối năm nay.
Nhấn mạnh đây là nhiệm vụ khó khăn, phức tạp và có tính liên ngành, trong xây dựng kế hoạch hành động, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã xác định một trong những nguyên tắc căn bản phải đúng với định hướng của Đảng trong phát triển kinh tế xã hội, bảo vệ môi trường; Góp phần thực hiện thành công các nhiệm vụ, mục tiêu, chỉ tiêu được đề ra có liên quan đến kinh tế tuần hoàn; Phù hợp với kinh nghiệm và xu hướng chung của quốc tế, khu vực ASEAN.
Cùng với đó phải tạo ra không gian mở và không tạo ra các rào cản để các bộ, ngành, địa phương, cộng đồng doanh nghiệp áp dụng kinh tế tuần hoàn vào trong quản lý, sản xuất, kinh doanh, phân phối và tiêu dùng một cách thuận lợi nhất.
"Kinh tế tuần hoàn chỉ có thể thành hiện thực khi có sự vào cuộc của tất cả các cấp, các ngành, cộng đồng doanh nghiệp và người dân. Bên cạnh đó, sự hỗ trợ của cộng đồng quốc tế là rất quan trọng”
Bà Ramla Khalidi, Trưởng đại diện thường trú, Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) khẳng định, trên cơ sở thúc đẩy chuyển dịch sang một nền kinh tế carbon thấp và kinh tế tuần hoàn, Việt Nam có thể dẫn dắt cũng như định hướng con đường phát triển nhằm đạt được các mục tiêu phát triển bền vững, đặc biệt thông qua đầu tư vào 3 nhóm vấn đề chiến lược: Thiết kế tốt hơn cho kinh tế tuần hoàn, thúc đẩy chuyển đổi số và nâng cao vốn con người.
Theo bà Ramla Khalidi, nền kinh tế tuần hoàn phù hợp với mục tiêu sản xuất và tiêu dùng bền vững. Có tới 80% nguy cơ tác động môi trường có thể được xác định ở giai đoạn thiết kế sản phẩm. Bằng cách tạo ra thay đổi từ khâu thiết kế, doanh nghiệp có thể phù hợp hơn với những mong đợi ngày càng tăng của xã hội và yêu cầu quy định.
UNDP khuyến nghị áp dụng lộ trình thiết kế sinh thái, bắt đầu từ các yêu cầu chung mang tính sinh thái cho các sản phẩm như bao bì, nhựa, thực phẩm và đồ uống, dệt may và điện tử, tập trung vào các doanh nghiệp vừa và lớn. Các quy định này từng bước kết hợp với các chính sách về “mua sắm công xanh” sẽ thúc đẩy sức mua của chính quyền địa phương và trung ương để kích thích tiêu dùng và sản xuất bền vững.
Các chính sách tuần hoàn, đầu tư và chiến lược sẽ góp phần thực hiện tham vọng về khí hậu của Việt Nam và xúc tác để đạt được mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Bên cạnh đó, việc thúc đẩy các tiêu chuẩn Môi trường – Xã hội – Quản trị (ESG) của doanh nghiệp, sẽ khuyến khích sự liên kết của hoạt động kinh doanh và giúp tiếp cận nguồn vốn xanh.
Bàn thêm về tiêu chuẩn ESG, thay mặt cho khối doanh nghiệp trong Mạng lưới Đối tác chuỗi cung ứng Thái Lan tại Việt Nam, ông Roongrote Rangsiyopash, Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc điều hành Tập đoàn SCG chia sẻ, hiện nay, các doanh nghiệp đã áp dụng cách tiếp cận Môi trường – Xã hội – Quản trị (ESG) để đánh giá các tác động bền vững và đạo đức của các khoản đầu tư hay vận hành kinh doanh.
Cách tiếp cận này cũng có nhiều điểm tương đồng với những nguyên tắc của kinh tế tuần hoàn. Với Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện kinh tế tuần hoàn, việc áp dụng ESG trong hoạt động kinh doanh sẽ giúp doanh nghiệp Việt Nam tuân thủ theo định hướng mới.
“Để thúc đẩy hơn nữa các tác động của kinh tế tuần hoàn và tiến trình thực hiện, cần có sự hợp tác liên ngành nhằm đạt được những kết quả lớn hơn. Mạng lưới sẽ tích cực cộng tác với các đối tác tại Việt Nam để áp dụng và thực hành các nguyên tắc ESG. Từ đó, thúc đẩy thực hiện kinh tế toàn hoàn và hướng tới mục tiêu tăng cường năng lực cạnh tranh của khối kinh tế ASEAN trên trường quốc tế”
Phát biểu chỉ đạo tại diễn đàn, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà nhận định, Việt Nam không thể phát triển như trước, nếu dựa vào khai thác tài nguyên thì với sự phát triển như hiện nay cần 3 lần trái đất thì mới đủ cho không gian sinh tồn. Bởi vậy, kinh tế tuần hoàn là con đường đi, xu thế, dòng chảy chính của thời đại và không thể khác được, mặc dù đối với Việt Nam hiện tại là một thách thức rất lớn.
"Câu chuyện của kinh tế tuần hoàn cách đây 5 năm là một điều rất xa, chỉ nằm trên nghiên cứu nhưng đến nay là giải pháp, là bước tiến trên chặng đường hướng tới phát triển bền vững"
Cũng theo Phó Thủ tướng, không thể bàn mãi về lý thuyết của kinh tế tuần hoàn, nếu không có mục tiêu rõ ràng thì không thể thực hiện. Phải phát triển và giữ được những tài nguyên trường tồn là tài nguyên tái tạo và tài nguyên trí thức. Điều này đòi hỏi phải chuyển lý luận thành chính sách và khuôn khổ pháp lý, đặt ra mục tiêu cụ thể cho mỗi bên liên quan. Mọi chi phí, kết quả kinh tế phải được hạch toán, để thấy rằng tiếp cận kinh tế tuần hoàn mang lại lợi ích như thế nào.
Tại diễn đàn, đại diện cơ quan quản lý, các chuyên gia trong nước và quốc tế đã cùng thảo luận về Dự thảo Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện kinh tế tuần hoàn. Các ý kiến đều đồng thuận với dự thảo và đóng góp các quan điểm, ý kiến vào lộ trình triển khai trong thời gian tới.
Trong đó, chú trọng cách tiếp cận phù hợp và cơ chế tài chính để thúc đẩy kinh tế tuần hoàn tại các ngành, lĩnh vực từ cấp trung ương đến địa phương nhằm đảm bảo thực hiện các cam kết quốc tế của Việt Nam về biến đổi khí hậu, bảo tồn tài nguyên thiên nhiên và đa dạng sinh học, giảm ô nhiễm môi trường.
Chiều cùng ngày, diễn đàn tiếp tục với 3 phiên chuyên đề.
Chuyên đề 1: Lộ trình triển khai Kế hoạch hành động quốc gia về thực hiện kinh tế tuần hoàn;
Chuyên đề 2: Phương pháp tiếp cận ESG để thực hiện kinh tế tuần hoàn trong doanh nghiệp;
Chuyên đề 3: Cơ chế tài chính cho kinh tế tuần hoàn.
