Chiến lược do Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Minh Khái ký và được công bố ngày 26/5, đặt mục tiêu phát triển đa dạng hóa các thị trường xuất khẩu gạo với quy mô, cơ cấu thị trường, cơ cấu sản phẩm xuất khẩu hợp lý, ổn định, bền vững và hiệu quả.
Củng cố các thị trường xuất khẩu truyền thống, trọng điểm và phát triển các thị trường xuất khẩu mới, các thị trường FTA, gia tăng thị phần gạo Việt Nam tại các thị trường xuất khẩu, đặc biệt thị trường các nước phát triển.
Xây dựng chuỗi giá trị sản xuất, xuất khẩu, bảo đảm chất lượng; đưa gạo Việt Nam và các mặt hàng chế biến từ gạo vào các kênh phân phối trực tiếp tại các thị trường; xuất khẩu sản phẩm có chất lượng và giá trị cao, khẳng định uy tín, thương hiệu gạo Việt Nam.
Chiến lược đặt mục tiêu tăng giá trị gia tăng, nâng cao giá trị gạo xuất khẩu, giảm khối lượng xuất khẩu.
Cụ thể, đến năm 2030 giảm khối lượng xuất khẩu xuống còn khoảng 4 triệu tấn/năm với kim ngạch khoảng 2,62 tỷ USD. Từ đó, nhịp độ tăng trưởng xuất khẩu bình quân giai đoạn 2023 - 2025 cũng giảm khoảng 2,4%, giai đoạn 2026 - 2030 giảm khoảng 3,6%.
Việt Nam năm 2021 xuất khẩu khoảng 6 triệu tấn gạo, năm 2022 khoảng 7 triệu tấn, theo số liệu của Tổng cục Hải quan.
Gia tăng tỷ lệ gạo chất lượng cao trong cơ cấu gạo xuất khẩu
Mục tiêu trong giai đoạn 2023 - 2025, tỷ trọng gạo trắng phẩm cấp thấp và trung bình chiếm không quá 15%; gạo trắng phẩm cấp cao chiếm khoảng 20%; gạo thơm, gạo japonica, gạo đặc sản chiếm khoảng 40%. Trong giai đoạn này, phấn đấu tỷ lệ gạo xuất khẩu có thương hiệu trên 20%.
Giai đoạn 2026 - 2030, tỷ trọng gạo trắng phẩm cấp thấp và trung bình chiếm không quá 10%; gạo trắng phẩm cấp cao chiếm khoảng 15%; gạo thơm, gạo japonica, gạo đặc sản chiếm khoảng 45%; các sản phẩm gạo có giá trị gia tăng cao chiếm khoảng 10%. Phấn đấu tỷ lệ gạo xuất khẩu có thương hiệu trên 40%.
Phấn đấu giữ tỷ trọng gạo trắng, hạt dài phẩm cấp cao ở mức 15 - 20%, giảm tỷ trọng gạo phẩm cấp trung bình và thấp; tăng tỷ trọng gạo thơm, gạo đồ, gạo Japonica, gạo hữu cơ; đa dạng hóa các sản phẩm chế biến từ lúa gạo, gạo có vi chất dinh dưỡng, bột gạo, mỹ phẩm từ gạo.
Về cơ cấu thị trường xuất khẩu
Tăng tỷ lệ gạo xuất khẩu trực tiếp vào các hệ thống phân phối của các thị trường lên khoảng 60%; nâng cao hiệu quả xuất khẩu qua kênh trung gian, nhất là đối với các thị trường không thuận lợi trong vận chuyển và thanh toán.
Phấn đấu đạt khoảng 25% gạo xuất khẩu trực tiếp mang nhãn hiệu Gạo Việt Nam/Vietnam rice vào năm 2030. Đồng thời, điều chỉnh cơ cấu thị trường phù hợp mục tiêu và xu thế diễn biến thị trường gạo thế giới.
Đến năm 2025, thị trường châu Á chiếm tỷ trọng khoảng 60% tổng kim ngạch xuất khẩu gạo, thị trường châu Phi chiếm 22%, thị trường Trung Đông khoảng 4%, thị trường châu Âu khoảng 3%, thị trường châu Mỹ khoảng 7%, thị trường châu Đại Dương khoảng 4%.
Đến năm 2030, thị trường châu Á chiếm tỷ trọng khoảng 55% tổng kim ngạch xuất khẩu, thị trường châu Phi khoảng 23%, thị trường Trung Đông khoảng 5%, thị trường châu Âu khoảng 5%, thị trường châu Mỹ khoảng 8%, thị trường châu Đại Dương khoảng 4%.
Phát triển các thị trường có nhu cầu nhập khẩu gạo giá trị cao
Định hướng chung của Chiến lược là chuyển dịch cơ cấu thị trường xuất khẩu theo hướng bền vững, khai thác hiệu quả các thị trường trọng điểm, truyền thống, chú trọng phát triển các thị trường có nhu cầu nhập khẩu gạo chất lượng, giá trị cao và các sản phẩm chế biến từ thóc, gạo, các thị trường có quan hệ đối tác bền vững, thị trường FTA.
Cụ thể, chiến lược đặt yêu cầu củng cố vị thế và khai thác hiệu quả các thị trường gần, thị trường truyền thống, trọng điểm có nhu cầu nhập khẩu gạo phù hợp với điều kiện sản xuất hiện tại. Phát triển các thị trường mới, thị trường tiềm năng, tăng tỷ trọng các thị trường nhập khẩu gạo chất lượng, giá trị gia tăng cao.
Tăng xuất khẩu vào các thị trường FTA có dành ưu đãi cho mặt hàng gạo; từng bước giảm tỷ trọng các thị trường nhập khẩu gạo có hiệu quả thấp, không ổn định; tận dụng tốt các ngách thị trường phù hợp tại tất cả các khu vực thị trường.
Chiến lược đưa ra 5 giải pháp gồm hoàn thiện thể chế; tìm giải pháp về nguồn cung gạo; cân nhắc giải pháp về phía cầu; giải pháp về hỗ trợ xuất khẩu; giải pháp về phát triển năng lực khối tư nhân, để từ đó, phát triển thị trường xuất khẩu gạo Việt Nam, định hướng sản xuất, xuất khẩu theo nhu cầu thị trường.
