Lễ hội Vua Hùng dạy dân cấy lúa được tổ chức trên cánh đồng lúa, cạnh khu vực đàn tịch điền ở phường Minh Nông, TP Việt Trì, tỉnh Phú Thọ, vào ngày 5/2 tức ngày Rằm tháng Giêng. Lễ hội này được phục dựng nhằm tri ân công lao to lớn của các Vua Hùng đã có công khai sáng nghề nông trong buổi đầu dựng nước.
Lễ hội gồm 2 phần: Phần lễ và phần hội. Trong ngày 4/2 (tức 14 tháng Giêng âm lịch) đã diễn ra phần lễ với các nghi thức từ Cáo yết, cúng Thần Nông đến lễ đón nhận sắc phong.
Ngày 5/2, sau phần rước kiệu từ bến sông đến Đàn Tịch Điền và nghi lễ tế thần truyền thống là phần tái diễn “Vua Hùng dạy dân cấy lúa” được tiến hành trang nghiêm. Đây là lễ hội duy nhất mang tính đặc trưng, tiêu biểu khởi thủy nghề trồng lúa nước của cư dân nông nghiệp Việt Nam, gắn liền với thời đại Hùng Vương.
 |
Hình ảnh tái hiện của lễ hội. Ảnh: Du lịch Phú Thọ. |
Minh Nông có vị thế địa lý tiếp giáp với hạ lưu của 3 dòng sông lớn gồm sông Thao, sông Đà, sông Lô nên được thừa hưởng sự cung cấp, đắp bồi bởi một lượng lớn phù sa màu mỡ. Vì vậy, đây chính là điểm nổi bật, là yếu tố quyết định để Minh Nông trở thành nơi Vua Hùng lựa chọn tổ chức lễ hội xuống đồng dạy dân cấy lúa.
Truyền thuyết về thời Hùng Vương kể rằng, thấy vùng ven sông này sau mỗi lần nước dâng, đất đai được phù sa bồi thêm màu mỡ, Vua Hùng mới gọi dân đến để dạy cách đắp bờ giữ nước.
Một hôm, các con gái Vua Hùng theo dân đi đánh cá bên sông, thấy chim từng đàn bay lượn khắp bãi, chợt có một con chim thả bông lúa rơi trên mái tóc một Mị nương. Nàng đem bông lúa về trình với cha. Vua Hùng bấy giờ cho là điềm lành, liền bảo các Mị nương ra bãi tuốt các bông lúa đó đem về.
 |
Ông nông dân 70 tuổi hóa thân Vua Hùng trong Lễ hội. Ảnh: Du lịch Phú Thọ. |
Mùa xuân, Vua cùng con dân đem các hạt ra đồng. Vua xuống bãi, lấy que nhọn chọc lỗ để tra hạt. Khi mạ lên, dân không biết cấy trồng nên Vua Hùng đã nhổ mạ lên, đem tới những trà ruộng, lội xuống cấy cho dân xem. Các Mị nương và nhân dân thấy vậy cùng làm theo.
Đời sau, nhân dân nhớ công ơn Vua Hùng đã tôn làm ông tổ nghề nông và dựng đàn Tịch Điền quay lưng về hướng Tây Nam ngay trên mỏm đất Vua ngồi khi dạy dân cấy lúa; đặt kho lương thực trên đồi Lúa, để rạ ở đồi Rơm, đặt tên chợ là Chợ Lú thuộc phường Minh Nông ngày nay.
Xưa kia, mỗi năm làng có nhiều kỳ cầu, tiệc lệ nhưng đặc biệt nhất, trang nghiêm và tập trung hơn cả là tục cầu hèm Thần nông đồng Lú vào mùng 6 tháng Giêng. Theo truyền thuyết, đồng lúa là nơi vua Hùng đã xuống đồng dạy dân cấy lúa, là người khai sáng ra cách làm ruộng lúa nước của dòng giống con Lạc cháu Hồng.
