Báo cáo tình hình xuất khẩu viên nén trong 6 tháng đầu năm 2023 của Tổ chức nghiên cứu Forest Trends cho thấy, kim ngạch xuất khẩu viên nén có xu hướng giảm, đạt hơn 2 triệu tấn với giá trị gần 325 triệu USD, giảm 12,3% về lượng và giảm 8,2% về giá trị so với cùng kỳ năm 2022.
Năm 2022 xuất khẩu tăng rất mạnh với lượng xuất xấp xỉ 4,9 triệu tấn, kim ngạch đạt gần 0,79 tỷ USD. Tuy nhiên, sang 6 tháng đầu năm 2023, kim ngạch xuất khẩu viên nén đã có xu hướng giảm về cả sản lượng và giá trị, chỉ đạt hơn 2 triệu tấn với giá trị gần 325 triệu USD.
Trong tháng 6/2023 giá viên nén xuất khẩu đã rơi xuống dưới mức 136 USD/tấn, tương đương mức giảm gần 30% so với mức trần ghi nhận trước đó 6 tháng.
Sau chuỗi tăng giá liên tiếp trong suốt năm 2022 và đạt đỉnh ở mức 189 USD/tấn vào tháng 12/2022, giá viên nén đã hạ nhiệt và bắt đầu giảm mạnh từ tháng 3/2023 đến hết tháng 6 năm 2023. Giá viên nén xuất khẩu đã rơi xuống dưới mức 136 USD/tấn trong tháng 6/2023, tương đương mức giảm gần 30% so với mức trần ghi nhận trước đó 6 tháng.
Hàn Quốc và Nhật Bản vẫn là 2 thị trường nhập khẩu viên nén nhiều nhất của Việt Nam. Lượng và kim ngạch xuất khẩu mặt hàng này vào 2 quốc gia trên luôn chiếm gần 100% tổng lượng và giá trị xuất khẩu của Việt Nam trên tất cả các thị trường trong suốt giai đoạn 2019 đến nay.
Tuy nhiên, tình hình xuất khẩu sang hai thị trường này lại có diễn biến trái ngược trong 6 tháng đầu năm 2023. Tính đến tháng 6/2023, Nhật Bản nhập khẩu hơn 1,16 triệu tấn viên nén, trị giá hơn 195 triệu USD, tăng 5,65% về lượng và 28,88% về giá trị so với cùng kỳ năm 2022. Trong khi đó, Hàn Quốc nhập khẩu hơn 840 ngàn tấn viên nén, trị giá gần 116 triệu USD, giảm hơn 33% về lượng và gần 43% về giá trị so với cùng kỳ năm 2022.
Mặc dù giá nhập khẩu của cả hai thị trường này đều giảm đáng kể trong năm 2023 so với giai đoạn cuối năm 2022, biên độ sụt giảm của thị trường Hàn Quốc lớn hơn nhiều so với Nhật Bản do mức suy giảm đáng kể của cầu viên nén tại thị trường này như đã trình bày ở trên.
Tại thời điểm tháng 6/2023, giá xuất khẩu viên nén sang Hàn Quốc chỉ còn xấp xỉ 105 USD/tấn, giảm 43% so với mức đỉnh tháng 12/2022. Trái lại, mức giá xuất khẩu sang Nhật hiện vẫn gần đạt 153 USD/tấn, chỉ giảm dưới 18% so với mức giá trần ghi nhận nửa năm trước đó.
 |
| Số liệu của Tổng cục Hải quan, tính toán bởi Nhóm nghiên cứu của các Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam và Forest Trends. |
Cùng với giá xuất khẩu giảm, số doanh nghiệp viên nén tham gia thị trường trong 6 tháng đầu năm 2023 đã sụt giảm đáng kể do tình hình bất lợi của thị trường xuất khẩu. Trong khi năm 2022, các doanh nghiệp viên nén có xu hướng tăng mạnh.
Theo số liệu thống kê của Tổng cục Hải Quan, số doanh nghiệp xuất khẩu viên nén tại Việt Nam đã giảm từ 109 doanh nghiệp năm 2022 xuống 88 doanh nghiệp trong 6 tháng đầu năm 2023.
Nhu cầu thị trường Nhật Bản sẽ tăng gấp 3
Nhận định triển vọng ngành hàng, Forest Trends dự báo, cầu viên nén trên thế giới sẽ đạt khoảng 31 tỷ USD tới năm 2030. Cụ thể, cầu viên nén tại Nhật tới 2030 tăng khoảng 3 lần so với hiện tại. Một số công ty Mỹ chuyển hướng xuất khẩu từ EU sang Nhật, do một số công ty Nhật trả giá ưu đãi đối với các hợp đồng có mức giá cố định, dài hạn.
Trong xu hướng đó, các hợp đồng dài hạn của doanh nghiệp Việt Nam ký với thị trường Nhật Bản từ năm 2021 bắt đầu giai đoạn mở rộng, lượng xuất khẩu vào thị trường này tăng cao. Tổng xuất khẩu viên nén từ tất cả các thị trường vào Nhật Bản trong 6 tháng đầu 2023 tăng 50% so với cùng kỳ năm trước.
Tương tự dăm gỗ, cầu viên nén cho tiêu thụ nội địa tăng trong tương lai cũng ghi nhận dấu hiệu tăng trưởng, do cam kết giảm phát thải của Chính phủ Việt Nam và các doanh nghiệp chuyển đổi từ nguồn nguyên liệu phát thải cao sang viên nén.
Forest Trends cho rằng cần sớm có đánh giá chính xác về nhu cầu tiêu thụ viên nén nội địa trong tương lai để đảm bảo cân đối với lượng xuất khẩu. Nhất là khi các doanh nghiệp FDI đầu tư vào Việt Nam sử dụng nguồn nguyên liệu viên nén ngày càng tăng. Cạnh tranh giữa viên nén xuất khẩu và tiêu thụ nội địa có thể diễn ra trong tương lai không xa.
“Tập đoàn điện sinh khối Nhật Bản Erex sẽ bắt đầu sử dụng 6.000 tấn viên nén ở nhà máy Na Dương (110 MW), đưa tỷ lệ sử dụng biomass từ 5 - 20% trong tháng 8 - 9. Erex cũng xây dựng nhà máy viên nén tại Yên Bái, dự kiến hoàn tháng vào năm 2024 và bắt đầu thương mại vào tháng 1/2025”, báo cáo của Forest Trends thông tin.
Kiến nghị Nhật Bản chấp nhận viên nén đạt Chứng chỉ rừng bền vững của Việt Nam (VFCS)
Tại Hội nghị trực tuyến giao ban ngành viên nén, chiều 9/8 vừa qua, ông Nguyễn Thanh Phong, Chi hội trưởng Chi hội viên nén (Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam) cho biết, nguyên liệu sản xuất viên nén chủ yếu sử dụng phụ phẩm của ngành chế biến gỗ.
Trong năm 2023, xuất khẩu đồ gỗ khó khăn, khiến chế biến gỗ thu hẹp sản xuất, dẫn đến thiếu nguyên liệu cho sản xuất viên nén. Cùng với đó, lãi suất vay vốn từ các ngân hàng thương mại tăng, dẫn đến chi phí suất đầu tư của ngành viên nén tăng cao hơn so với các năm trước. Tình trạng này có thể kéo dài đến hết năm 2023.
Đối với thị trường Nhật Bản, ông Phong nhận định, thị trường này tuy ổn định về giá, có tiềm năng lớn, nhưng yêu cầu về nguyên liệu rất khe khắt. Nhật Bản yêu cầu 100% viên nén Việt Nam xuất khẩu vào Nhật Bản phải có Chứng chỉ rừng bền vững quốc tế (FSC).
Vì vậy, Chi hội trưởng Chi hội viên nén kiến nghị Bộ NN&PTNT đề nghị Bộ Thương mại Nhật Bản chấp nhận viên nén đạt Chứng chỉ rừng bền vững của Việt Nam (VFCS) được nhập khẩu vào thị trường Nhật Bản. Đồng thời, ông Phong cũng kiến nghị Chính phủ Việt Nam đàm phán với Chính phủ Nhật Bản về quản lý truy xuất nguồn gốc gỗ và lâm sản hợp pháp.
